अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com
1) सरकारी कर्जाची सदस्यता आणि उपभोगाची प्रवृत्ती
➤ प्रश्न: लोक सरकारी कर्ज घेतल्यास उपभोगाची प्रवृत्ती का कमी होते?
➤ उत्तर: लोकांचे स्वतःकडील पैसे कमी होतात → खरेदी क्षमता कमी → बाजारातील मागणी कमी.
2) सार्वजनिक कर्जाचे परिणाम
➤ व्यक्तीची बचत प्रवृत्ती वाढते.
➤ सरकारच्या गुंतवणुकीचा दर वाढतो → आर्थिक वृद्धीला चालना.
➤ सामाजिक असमानता वाढते (श्रीमंत श्रीमंत, गरीब गरीब).
3) राजकोशीय धोरणाची उद्दिष्ट्ये
➤ स्त्रोतांचे उपलब्धीकरण (Allocation of resources).
➤ स्त्रोतांची वाटणी (Distribution of resources).
➤ आर्थिक वाढीस चालना देणे.
4) स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प
➤ स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प: आर. के. शमुकानंदन शेट्टी, 1947
➤ गणराज्यानंतरचा पहिला: जॉन मथाई (1950)
➤ निवडणुकीनंतरचा (1952): सी. डी. देशमुख
5) राजकोशीय धोरणाबद्दल विधान
➤ विधान: फक्त सरकारी जमा वाढवण्यावर भर → अयोग्य
➤ खरे: राजकोशीय धोरण = जमा (Revenue) + खर्च (Expenditure) दोन्हीवर भर.
6) रेल्वे अर्थसंकल्पासंबंधी समिती
➤ रेल्वे अर्थसंकल्प सामान्य अर्थसंकल्पात विलीन करण्याची शिफारस: विवेक देवराॉय समिती
7) संसदेत अर्थसंकल्पाची तरतूद
➤ Annual Financial Statement संबंधित संविधान कलम: कलम 112
➤ इतर महत्त्वाची कलमे: कलम 110 (धन विधेयक), कलम 266 (संचित निधी), कलम 267 (आकस्मिक निधी)
8) शून्य आधारित अर्थसंकल्पाचे वैशिष्ट्य
➤ विधान: मागील वर्षाचा आधार घेतला जातो → नाही
➤ ZBB मध्ये प्रत्येक खर्च 'शून्य' पासून सिद्ध करावा लागतो.
9) पारंपरिक अर्थसंकल्पाचा उद्देश
➤ उद्देश: किती खर्च करायचा आहे?
➤ आउटकम बजेटिंग: काय साध्य करायचे?
10) आर्थिक वर्षाच्या शेवटी निधी
➤ वितरित न झालेला निधी → लॅप्स (Laps) होतो
11) महसूली तूट आणि राजकोशीय तूट
➤ राजकोशीय तूट ≥ महसूली तूट
➤ राजकोशीय तूट = सरकारचे एकूण कर्ज, खर्चापेक्षा कमी नसते
12) शून्य आधारित अर्थसंकल्पाचा वापर
➤ केंद्र सरकारने ZBB नेहमी वापरला नाही → फक्त एका वर्षी पूर्णपणे वापरले
➤ महाराष्ट्र: ZBB वापरणारे पहिले राज्य
13) जेंडर बजेट आणि आउटकम बजेट
➤ एकाच वेळी सुरुवात: 2005-06 (पी. चिदंबरम)
No comments:
Post a Comment