महाजनपद आणि त्यांची माहिती:

1. अंग 🟢

   - स्थान: गंगेच्या दक्षिणेला, बिहार

   - राजधानी: चंपा 🏰

   - राजा: दशरथ 👑

   - पाडाव: मगधच्या बिंबिसारने याचा पाडाव केला ⚔️

2. वज्जी (वृज्जि) 🟢

   - स्थान: उत्तर बिहार

   - राजधानी: वैशाली 🏰

   - शासन: विविध (गणराज्य)

3. मगध 🟢

   - स्थान: दक्षिण बिहार

   - राजधानी: राजगृह (नंतर पाटलीपुत्र) 🏰

   - राजे: बिंबिसार आणि अजातशत्रू 👑

   - विशेषता: भारतीय उपखंडातील सर्वात सामर्थ्यशाली महाजनपद

4. काशी 🟢

   - स्थान: बिहारच्या पश्चिमेला

   - राजधानी: वाराणसी 🏰

   - राजा: ब्रह्मदत्त 👑

   - पाडाव: अजातशत्रूने काशी जिंकले ⚔️

5. कोशल 🟢

   - स्थान: पूर्व उत्तर प्रदेश

   - राजधानी: श्रावस्ती (उत्तर), कुशावती (दक्षिण) 🏰

   - राजा: प्रसेनजीत (बुद्धाचा समकालीन) 👑

   - विशेषता: अयोध्या, कपिलवस्तु (बुद्धाचा जन्मस्थान)

6. वत्स 🟢

   - स्थान: यमुना नदीच्या काठावर, आधुनिक अलाहाबाद (प्रयागराज)

   - राजधानी: कौशांबी 🏰

   - राजा: उदयन 👑

7. चेदी 🟢

   - स्थान: आधुनिक बुंदेलखंड, उत्तर प्रदेश आणि मध्य प्रदेश

   - राजधानी: सुकतीमती 🏰

   - राजा: शिशुपाल 👑

8. पांचाल 🟢

   - स्थान: पश्चिम उत्तर प्रदेश

   - राजधानी: अहिच्छत्र (उत्तर), कांपिल्य (दक्षिण) 🏰

9. कुरू 🟢

   - स्थान: आधुनिक दिल्ली आणि दोआब प्रदेश

   - राजधानी: इंद्रप्रस्थ 🏰

10. मल्ल 🟢

    - स्थान: पूर्वी उत्तर प्रदेश

    - राजधानी: कुशीनगर, पावा 🏰

11. मत्स्य 🟢

    - स्थान: पूर्व राजस्थान (जयपूर, अलवर, भरतपूर)

    - राजधानी: विराटनगरा 🏰

12. अवंती 🟢

    - स्थान: मध्य माळवा

    - राजधानी: उज्जैन (उत्तर), महिष्मती (दक्षिण) 🏰

    - राजा: प्रद्योत 👑

13. अश्मक 🟢

    - स्थान: गोदावरी नदीच्या काठावर, आधुनिक महाराष्ट्र

    - राजधानी: पोटली/पोतन 🏰

    - विशेषता: विंध्यच्या दक्षिणेला एकमेव महाजनपद

14. गांधार 🟢

    - स्थान: आधुनिक उत्तर-पश्चिम पाकिस्तान आणि पूर्व अफगाणिस्तान

    - राजधानी: तक्षशिला 🏰

    - राजा: पुकारसाथ 👑

15. कंबोज 🟢

    - स्थान: उत्तर पाकिस्तान

    - राजधानी: राजपूर (द्वारका) 🏰

16. सुरसेन 🟢

    - स्थान: पश्चिम उत्तर प्रदेश

    - राजधानी: मथुरा 🏰

    - राजा: अवंतीपुरा 👑

बौद्ध परिषदा

1⃣ पहिली बौद्ध परिषद

▪️काळ:-483 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-महाकश्यप

▪️ठिकाण:-राजगृह

🏵राजा:-अजातशत्रू

2⃣ दसरी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-387 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-महास्तवीर रेवत

▪️ठिकाण:-वैशाली

🏵राजा:-कालाशोक

3⃣ तिसरी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-243 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-मोगलीपुत्र तिस्स

▪️ठिकाण:-पाटलीपुत्र

🏵राजा:-अशोक

4⃣ चौथी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-पहिले शतक

▪️अद्यक्ष:-वसुमित्र

▪️ठिकाण:-कुंडलवण

🏵 राजा :-कनिष्क

चालू घडामोडीचे 10 महत्त्वाचे प्रश्न व उत्तरे

 📝 Q1. नुकताच कोणता दिवस ‘राष्ट्रीय सांख्यिकी दिन’ म्हणून साजरा करण्यात आला?

✅ उत्तर: 29 जून

---

📝 Q2. 2025 मध्ये G7 शिखर परिषद कोणत्या देशात झाली?

✅ उत्तर: इटली (Puglia, Italy)

---

📝 Q3. भारताचा नवीन Chief of Army Staff (COAS) म्हणून कोणाची नियुक्ती झाली?

✅ उत्तर: Lt. General Upendra Dwivedi

---

📝 Q4. ‘Wimbledon 2025’ पुरुष विजेता कोण ठरला? *(सद्याच्या ट्रेंडनुसार संभाव्य उत्तर; अंतिम निकाल अद्यावत केल्यास सांगा)*

✅ उत्तर: Carlos Alcaraz

---

📝 Q5. नुकताच कोणता भारतीय राज्य ‘हर घर जल’ योजनेत 100% नळजोडी असलेले राज्य बनले?

✅ उत्तर: गोवा

---

📝 Q6. आंतरराष्ट्रीय Olympic Day कधी साजरा केला जातो?

✅ उत्तर: 23 जून

---

📝 Q7. 2025 च्या QS वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी रँकिंगमध्ये IIT Bombay चे स्थान कितवे आले?

✅ उत्तर: 134वे

---

📝 Q8. नवा NATO महासचिव म्हणून कोणाची निवड झाली आहे?

✅ उत्तर: Mark Rutte (Netherlands PM)

---

📝 Q9. भारतातील पहिला सेमी-हाय स्पीड ‘Regional Rapid Transit System’ (RRTS) कोणत्या शहरात सुरू झाला?

✅ उत्तर: दिल्ली – मेरठ

---

📝 Q10. नुकताच झालेला COP29 climate conference कोणत्या देशात होणार आहे?

✅ उत्तर: अझरबैजान (Azerbaijan)

चालू घडामोडी :- 30 जून 2025

◆ नागपूर येथे देशातील पहिल्या संविधान उद्देशिका पार्क चे लोकार्पण भूषण गवई यांच्या हस्ते करण्यात आले आहे.

◆ पराग जैन यांची RAW संस्थेचे प्रमुख पदी नियुक्ती झाली आहे.

◆ त्रिभाषा सूत्राचा अभ्यास करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने नरेंद्र जाधव यांच्या अध्यक्षतेखाली समिती नेमली आहे.

◆ जपानमध्ये जगातील सर्वाधिक वृद्ध लोकसंख्या आहे. [36.9 दशलक्ष पेक्षा जास्त लोक 65 वर्षांपेक्षा मोठे आहेत.]

◆ जगात वृद्धांची टक्केवारी सर्वात जास्त मोनॅको देशात आहे.

◆ राजेश कुमार यांची महाराष्ट्र राज्याच्या मुख्य सचिव पदी नियुक्ती झाली आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 मध्ये चेन्नई येथे पार पडला आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 चे महिला गटात विजेतेपद ओडिशा ने पटकावले आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 चे महिला उपविजेतेपद पंजाब ने पटकावले आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 मध्ये पुरुष श्रेणीमध्ये विजेतेपद तामिळनाडू ने पटकावले आहे. [उपविजेतेपद :- चंदीगड]

◆ क्रिकेटच्या तिन्ही फॉरमॅटमध्ये शतक झळकवणारी पहिली भारतीय महिला क्रिकेटपटू स्मृती मानधना ठरली आहे.

◆ भारताच्या नीरज चोप्राने पुरूषांच्या भालाफेकीच्या जागतिक क्रमवारीत ग्रेनाडाच्या अँडरसन पीटर्सला मागे टाकून पुन्हा पहिले स्थान मिळवले आहे.

१६ महाजनपद – संपूर्ण माहिती (इ.स.पू. ६वा शतक)

1.महाजनपद म्हणजे काय?

✅️ ➤ 'महाजनपद' म्हणजे "महत्त्वाची राज्ये/जनपदे", जी लहान जनपदांच्या एकत्रीकरणातून विकसित झाली.

✅️ ➤ यांचा विकास गंगेच्या खोऱ्यात व उत्तर डेक्कन भागात झाला.

✅️ ➤ काही महाजनपदे राजतंत्रावर (Monarchy), तर काही गणतंत्रावर (Republic) आधारित होती.

✅️ ➤ या राज्यांमध्ये प्रशासकीय व्यवस्था, लष्करी संघटन व राजधानी सुदृढ केली गेली.

2.भौगोलिक विस्तार आणि उगम

✅️ ➤ हे राज्य आधुनिक अफगाणिस्तान ते बिहार आणि हिमालय ते गोदावरीपर्यंत पसरले होते.

✅️ ➤ बौद्ध ग्रंथ ‘अंगुत्तर निकाय’ व जैन ‘भगवती सूत्र’मध्ये या १६ महाजनपदांचा उल्लेख आहे.

✅️ ➤ हीच काळ धार्मिक चळवळींचा (बौद्ध, जैन इ.) उदयाचा होता.

3.राजकीय संक्रमण – जनपद ते महाजनपद

✅️ ➤ जनांचा (जना) वंशाधारित समाज हळूहळू भूभागाधारित राजकीय व्यवस्थेत परिवर्तित झाला.

✅️ ➤ लोह उपकरणांनी शेतीत वाढ झाल्याने अतिरिक्त अन्नसाठा उपलब्ध झाला.

✅️ ➤ यामुळे लष्कर, करव्यवस्था आणि प्रशासकीय विकास शक्य झाला.

✅️ ➤ अनेक जनपदांनी विस्तार करून मोठ्या भूप्रदेशांवर नियंत्रण मिळवले आणि ‘महाजनपद’ बनले.

4.प्रशासनिक रचना

✅️ ➤ गावे (ग्राम) ही मूलभूत एकक; दोन गावे मिळून संग्राम होते.

✅️ ➤ गाव प्रमुख 'गामिनी' यांच्याकडे नेतृत्व होते; तेच अनेकदा सैनिक, पशुपालक, कलाकारही होते.

✅️ ➤ करप्रणाली विकसित होती; कृषी उत्पन्नावर आधारित कर.

✅️ ➤ राजतंत्री राज्यात राजा व मंत्रीमंडळ; विविध विभाग – अर्थ, न्याय, संरक्षण.

✅️ ➤ गणराज्यांत राजा निवडून दिला जात असे; मोठ्या सभा किंवा परिषदा कार्यरत असत.

5.समाजरचना

✅️ ➤ समाजात कृषक, व्यापारी, शिल्पकार, शूद्र, नोकर, गुलाम आदी स्तर होते.

✅️ ➤ 'कृषक' – क्षेत्रिका व कास्सक हे शूद्र जातींत होते.

✅️ ➤ विवाहसंबंध राजकीय युतीसाठी वापरले जात.

✅️ ➤ गुलामगिरी प्रचलित होती – सेवा, बांधकामात उपयोग.

6.अर्थव्यवस्था व व्यापार

✅️ ➤ कृषी हे प्रमुख व्यवसाय; कृषी फायद्यात आल्याने व्यापारात वाढ.

✅️ ➤ नाणे – चांदी/तांबे बनवलेली पंचचिन्हांकित नाणी (उदा. काहापण, निःख, काकनिका, कंसा, पदा, मासक).

✅️ ➤ “उत्तरपथ” व “दक्षिणपथ” या मुख्य व्यापारमार्गांनी राज्ये जोडली गेली.

✅️ ➤ बंदरे – ताम्रलिप्त, सूपारक, भरुच – आंतरराज्यीय व सागरी व्यापारासाठी महत्त्वाची.

7.धर्म आणि तत्त्वज्ञान

✅️ ➤ हिंदू, बौद्ध, जैन धर्म तसेच अजिविक, अजन व चार्वाक यांसारखे विचारसरणीचे उदय.

✅️ ➤ राजे विविध धर्मांना आश्रय देत.

✅️ ➤ बौद्ध त्रिपिटक व जैन आगम यांसारखे ग्रंथ रचले गेले.

8.लष्कर व युद्धनीती

✅️ ➤ पायदळ, घोडदळ, रथ, हत्तींचे लष्कर अस्तित्वात.

✅️ ➤ चक्रव्यूह, गुप्तहेर व्यवस्था इत्यादींचा उल्लेख महाभारतात.

✅️ ➤ सतत युद्धामुळे महाजनपदांमध्ये सत्तासंघर्ष.

9.कला व स्थापत्य

✅️ ➤ स्तूप, मंदिर, राजवाडे – स्थापत्यशैली उदयास आली.

✅️ ➤ मूर्ती व शिल्पकला धार्मिक व सांस्कृतिक विचार दर्शवणारी होती.

10.मगध – सर्वात प्रभावी महाजनपद

✅️ ➤ नैसर्गिक संरक्षक भौगोलिक रचना – गंगा, सोन, चंपा नद्या व पाच टेकड्यांनी वेढलेली राजधानी.

✅️ ➤ राजधानी: राजगृह (गिरिव्रज) → नंतर पाटलिपुत्र (जलदुर्ग).

✅️ ➤ लोहसंपत्ती, अरण्यसंपत्ती, पुरेसा पाऊस – कृषी व सैनिकी दृष्टिकोनातून उपयुक्त.

✅️ ➤ व्यापारी मार्ग व खाडीमार्गांवर नियंत्रण.

✅️ ➤ बिंबिसार, अजातशत्रु, महापद्मनंद – महत्वाकांक्षी शासक, साम्राज्यविस्तारात गुंतलेले.

✅️ ➤ बौद्ध व जैन धर्माला शासकीय आश्रय.

11.महत्त्व व वारसा

✅️ ➤ राजकीय संघटन व प्रशासकीय पायाभरणी.

✅️ ➤ 'द्वितीय नागरीकरण' – सिंधू संस्कृतीनंतर शहरी जीवनाचा पुनरुज्जीवन.

✅️ ➤ राजकीय युती, व्यापारी विकास, सांस्कृतिक आदानप्रदान.

✅️ ➤ स्थापत्य – स्तूप, वास्तुरचना, मूर्ती – पुढील काळात प्रभाव टाकणारी.

✅️ ➤ बौद्ध-जैन धर्मांचा प्रसार व नैतिक तत्त्वज्ञानाचा विकास.

✅️ ➤ जातककथा, पुराणकथा, धार्मिक साहित्य हे लोकसांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक.

🔚

1 जुलै हा दिवस महाराष्ट्रात 'कृषी दिन' म्हणून साजरा केला जातो.

👉 दिवस 'हरित क्रांती'चे जनक आणि महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री वसंतराव नाईक यांच्या जयंतीनिमित्त साजरा केला जातो. 

👉 अधिक माहिती:-

कृषी दिन:-

महाराष्ट्रात १ जुलै हा दिवस कृषी दिन म्हणून साजरा केला जातो, ज्यामध्ये शेतकऱ्यांचा सन्मान केला जातो आणि त्यांच्या योगदानाचा गौरव केला जातो. 

वसंतराव नाईक:-

वसंतराव नाईक हे महाराष्ट्राच्या हरित क्रांतीचे जनक मानले जातात. त्यांनी कृषी क्षेत्रात मोलाचे योगदान दिले आहे. 

कृषी सप्ताह:-

१ जुलै ते ७ जुलै हा आठवडा कृषी सप्ताह म्हणून साजरा केला जातो. 

शेतकऱ्यांचा सन्मान:-

या दिवसाच्या निमित्ताने, शेतकऱ्यांचा सन्मान करणे आणि त्यांच्या कार्याला प्रोत्साहन देणे हा उद्देश आहे.

30 जून - चालू घडामोडी

1) रिसर्च अँड ॲनालिसिस विंग अर्थात RAW चे नवीन अध्यक्ष कोण बनले आहेत ?

✅ पराग जैन

2) भगवान जगन्नाथ पुरी यात्रा हा उत्सव दरवर्षी कोणत्या राज्यात साजरा केला जातो?

✅ ओडिशा 

3) क्रिकेटच्या तिन्ही प्रकारात शतक झळकवणारी पहिली भारतीय महिला क्रिकेटर कोण ठरली?

✅ स्मृती मानधना

4) देशातील पहिले संविधान प्रस्तावना पार्क कोठे उभारण्यात आले?

✅ नागपूर 

5) देशातील पहिल्या संविधान प्रस्तावना पार्कचे उद्घाटन कोणाच्या हस्ते करण्यात आले?

✅ सरन्यायाधीश भूषण गवई 

6) मोबाईल ॲपच्या माध्यमातून मतदान (ई मतदान) करण्याची परवानगी मिळालेले कोणते राज्य देशातील पहिले ठरले?

✅ बिहार 

7) भारतीय खो खो महासंघाच्या अध्यक्षपदी कोणाची निवड झाली आहे?

✅ सुधांशू मित्तल

8) प्रेम प्रकाश यांच्या History that india ignored पुस्तकाचे अनावरण कोणी केले आहे?

✅ जितेंद्र सिंह

9) कोणत्या राज्यातील सलखन फॉसिल पार्क ला UNESCO ने वर्ल्ड हेरिटेज साइट च्या tentative लिस्ट मध्ये सामील केले आहे?

✅ उत्तर प्रदेश 

10) भारताचा पहिला AI Powered advanced traffic management system एक्सप्रेस Way कोणता आहे? 

✅ द्वारका एक्सप्रेस

Q1. भारतातील पहिले संविधान प्रस्तावना पार्क कुठे आहे?

A) जयपूर

B) दिल्ली

C) नागपूर ✅

D) मुंबई

Q2. नागपूरमधील संविधान प्रस्तावना पार्क कोणत्या महाविद्यालयात आहे?

A) ILS पुणे

B) सरस्वती लॉ कॉलेज

C) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर विधी महाविद्यालय ✅

D) नॅशनल लॉ युनिव्हर्सिटी

Q3. RAW चा नवीन प्रमुख खालीलपैकी कोण आहेत?

A) समीर वर्मा

B) अनिल दास

C) पराग जैन ✅

D) रजनीश कुमार

Q4. RAW च्या स्थापनेची तारीख कोणती?

A) 26 नोव्हेंबर 1950

B) 21 सप्टेंबर 1968 ✅

C) 15 ऑगस्ट 1962

D) 26 जानेवारी 1965

Q5. RAW कोणाच्या अधिपत्याखाली कार्य करते?

A) राष्ट्रपती कार्यालय

B) संरक्षण मंत्रालय

C) पंतप्रधान कार्यालय ✅

D) गृहमंत्रालय

Q6. महाराष्ट्राचे नवे मुख्य सचिव कोण होणार आहेत ?

A) भूषण गगराणी

B) आय.एस. चहल

C) राजेशकुमार ✅

D) मनोज सोंगरा

Q7. राजेशकुमार कोणत्या विभागाचे अतिरिक्त मुख्य सचिव होते?

A) गृह विभाग

B) महसूल विभाग ✅

C) वित्त विभाग

D) विधी विभाग

Q8 . राजेशकुमार किती कालावधीसाठी मुख्य सचिव असणार आहेत?

A) 6 महिने

B) 1 वर्ष

C) 3 महिने ✅

D) 2 महिने