अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com
(Parts of the Indian Constitution)
🏛 भाग 1 ते 25 — विषयवार सूची
भाग I (Part I)
कलम (Articles): 1 ते 4
विषय: संघ आणि त्याचे घटक राज्ये (Union and its Territory)
➤ भारत म्हणजे राज्यांचा संघ आहे.
➤ नवीन राज्यांची निर्मिती व सीमाबदल करण्याचे अधिकार संसदेला.
भाग II (Part II)
कलम: 5 ते 11
विषय: नागरिकत्व (Citizenship)
➤ भारताचे नागरिक कोण?
➤ संविधान लागू होताना नागरिकत्वाबाबतच्या तरतुदी.
भाग III (Part III)
कलम: 12 ते 35
विषय: मूलभूत अधिकार (Fundamental Rights)
➤ सहा प्रकारचे अधिकार (14, 19, 21 इ.).
➤ न्यायालयीन अंमलबजावणीसाठी हक्कपत्रे (Writs).
भाग IV (Part IV)
कलम: 36 ते 51
विषय: राज्याच्या धोरणनिर्देशक तत्त्वे (Directive Principles of State Policy)
➤ सामाजिक व आर्थिक न्याय साध्य करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्वे.
भाग IV-A (Part IV-A)
कलम: 51A
विषय: नागरिकांचे मूलभूत कर्तव्य (Fundamental Duties)
➤ 42वी घटनादुरुस्तीने (1976) समाविष्ट.
➤ एकूण 11 कर्तव्ये.
भाग V (Part V)
कलम: 52 ते 151
विषय: संघ सरकार (The Union)
➤ राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, पंतप्रधान, मंत्रिमंडळ, संसद, सर्वोच्च न्यायालय इत्यादी.
भाग VI (Part VI)
कलम: 152 ते 237
विषय: राज्य सरकार (The States)
➤ राज्यपाल, मुख्यमंत्री, मंत्रिमंडळ, विधानमंडळ, उच्च न्यायालय इत्यादी.
भाग VII (Part VII)
विषय: पहिल्यांदा अस्तित्वात असलेले “Part B” राज्ये
➤ नंतर 7वी घटनादुरुस्ती (1956) ने रद्द.
भाग VIII (Part VIII)
कलम: 239 ते 242
विषय: केंद्रशासित प्रदेश (Union Territories)
भाग IX (Part IX)
कलम: 243 ते 243-O
विषय: पंचायत राज (Panchayats)
➤ 73वी घटनादुरुस्ती (1992) ने जोडलेले.
भाग IX-A (Part IX-A)
कलम: 243-P ते 243-ZG
विषय: नगरपालिके (Municipalities)
➤ 74वी घटनादुरुस्ती (1992) ने जोडलेले.
भाग IX-B (Part IX-B)
कलम: 243-ZH ते 243-ZT
विषय: सहकारी संस्था (Co-operative Societies)
➤ 97वी घटनादुरुस्ती (2011) ने जोडलेले.
भाग X (Part X)
कलम: 244 ते 244A
विषय: अनुसूचित व आदिवासी क्षेत्रे (Scheduled and Tribal Areas)
भाग XI (Part XI)
कलम: 245 ते 263
विषय: केंद्र आणि राज्यांमधील संबंध (Relations between Union and States)
➤ विधायी, कार्यकारी व प्रशासकीय संबंध.
भाग XII (Part XII)
कलम: 264 ते 300A
विषय: वित्त, मालमत्ता, कर आणि कर्ज (Finance, Property, Contracts and Suits)
भाग XIII (Part XIII)
कलम: 301 ते 307
विषय: देशातील व्यापार, वाणिज्य आणि आंतरराज्यीय संबंध (Trade and Commerce within the Territory of India)
भाग XIV (Part XIV)
कलम: 308 ते 323
विषय: केंद्र व राज्यातील सेवक (Services under the Union and States)
भाग XIV-A (Part XIV-A)
कलम: 323A ते 323B
विषय: न्यायाधिकरणे (Tribunals)
➤ 42वी घटनादुरुस्तीने (1976) समाविष्ट.
भाग XV (Part XV)
कलम: 324 ते 329A
भाग XVI (Part XVI)
कलम: 330 ते 342
विषय: विशिष्ट वर्गांशी संबंधित विशेष तरतुदी (Special Provisions relating to Certain Classes)
➤ अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, आणि अँग्लो-इंडियन प्रतिनिधित्वाशी संबंधित तरतुदी.
भाग XVII (Part XVII)
कलम: 343 ते 351
विषय: राजभाषा (Official Language)
➤ हिंदी ही भारताची राजभाषा म्हणून, तसेच इंग्रजीच्या वापराविषयी तरतुदी.
भाग XVIII (Part XVIII)
कलम: 352 ते 360
विषय: आणीबाणी विषयक तरतुदी (Emergency Provisions)
➤ राष्ट्रीय, राज्यीय आणि आर्थिक आणीबाणी संदर्भातील कलमे.
भाग XIX (Part XIX)
कलम: 361 ते 367
विषय: विविध तरतुदी (Miscellaneous)
➤ राष्ट्रपती, राज्यपाल यांना न्यायालयीन संरक्षण इत्यादी.
भाग XX (Part XX)
कलम: 368
विषय: राज्यघटनेतील दुरुस्ती प्रक्रिया (Amendment of the Constitution)
➤ संविधानात बदल करण्याची पद्धत स्पष्ट करणारे एकमेव कलम.
भाग XXI (Part XXI)
कलम: 369 ते 392
विषय: तात्पुरत्या, संक्रमणीय व विशेष तरतुदी (Temporary, Transitional and Special Provisions)
➤ जम्मू-काश्मीर, आसाम, नागालँड आदींसाठी विशेष तरतुदी.
भाग XXII (Part XXII)
कलम: 393 ते 395
विषय: संक्षिप्त नाव, प्रारंभ, हिंदीतील अधिकृत मजकूर व रद्दबातल तरतुदी (Short Title, Commencement, Authoritative Text in Hindi and Repeals)
➤ राज्यघटनेचा प्रारंभ, अधिकृत मजकूर आणि पूर्वीचे कायदे रद्द करण्यासंबंधी तरतुदी.
