यशाचा राजमार्ग
सातत्य आणि चिकाटी हाच असतो यशाचा खरा राजमार्ग
Saturday, 15 February 2025
ठळक बातम्या 15 फेब्रुवारी 2025.
Friday, 14 February 2025
फेब्रुवारी २०२५ | चालू घडामोडी
१. १० फेब्रुवारी ते १४ फेब्रुवारी दरम्यान भारतात एअरो इंडिया शो कुठे आयोजित केला जाईल?
अ. नोएडा
बी. नवी दिल्ली
सी. बेंगळुरू ✅
डी. चेन्नई
स्पष्टीकरण: एअरो इंडिया शो हा भारतात आयोजित एक प्रमुख एरोस्पेस आणि संरक्षण प्रदर्शन आहे, जो यावेळी बेंगळुरूमध्ये होणार आहे.
२. कोणत्या देशाने अलीकडेच गुगलविरुद्ध अँटी-ट्रस्ट चौकशी सुरू करण्याची घोषणा केली आहे?
अ. रशिया
ब. चीन ✅
C. भारत
D. जपान
स्पष्टीकरण: चीनने बाजारपेठेतील आपल्या मक्तेदारीच्या पदाचा गैरवापर केल्याच्या आरोपाखाली गुगलविरुद्ध विश्वासघातविरोधी चौकशी सुरू केली आहे.
४. अलीकडेच कोणत्या देशाने आठवड्यातून कर्मचाऱ्यांचे कामाचे तास (४० ऐवजी ३७.५ तास) कमी करण्याचा निर्णय घेतला आहे?
अ. नॉर्वे
B. स्वित्झर्लंड
C. फिनलंड
ड. स्पेन ✅
स्पष्टीकरण: कामगारांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी स्पेनने त्यांच्या कर्मचाऱ्यांसाठी आठवड्याचे कामाचे तास कमी करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
५. कोणत्या राज्याने अलीकडेच गुन्री येथील अंतर्देशीय खारफुटीच्या जंगलाला राज्यातील पहिले जैवविविधता वारसा स्थळ म्हणून घोषित केले ?
अ. कर्नाटक
बी. तामिळनाडू
क. गुजरात ✅
D. पश्चिम बंगाल
स्पष्टीकरण: गुजरात सरकारने अंतर्देशीय खारफुटीच्या गुन्री स्थळाला राज्यातील पहिले जैवविविधता वारसा स्थळ म्हणून घोषित केले आहे.
६. मतदार जागरूकता वाढवण्यासाठी भारतीय निवडणूक आयोगाने (ECI) 'चांद्रयान से चुनव तक' हा उपक्रम कोठे सुरू केला?
अ. महाराष्ट्र
ब. दिल्ली ✅
क. पश्चिम बंगाल
डी. ओडिशा
स्पष्टीकरण: मतदार जागरूकता वाढवण्याच्या उद्देशाने निवडणूक आयोगाने दिल्लीत 'चांद्रयान से चुनव तक' उपक्रम सुरू केला.
७. 'एकुवेरिन' लष्करी सरावाची १३ वी आवृत्ती कोठे आयोजित केली जात आहे?
अ. भारत
ब. मालदीव ✅
क. श्रीलंका
D. इंडोनेशिया
स्पष्टीकरण: 'एकुवेरिन' हा भारत आणि मालदीव यांच्यातील द्विपक्षीय लष्करी सराव आहे, जो यावेळी मालदीवमध्ये आयोजित केला जात आहे.
चालू घडामोडी :- 14 फेब्रुवारी 2025
◆ मणिपूर राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू करण्यात आली आहे.
◆ सेंद्रिय खत उत्पादनात देशात पंजाब राज्य प्रथम स्थानावर आहे.[महाराष्ट्र :- दुसरा]
◆ नविन प्राप्तिकर विधेयक 2025 हे आयकर कायदा 1961 कायद्याची जागा घेणार आहे.
◆ नविन प्राप्तिकर विधेयक 2025 लोकसभेत निर्मला सीतारामन यांनी सादर केले आहे.
◆ नविन प्राप्तिकर विधेयक 2025, 01 एप्रिल 2025 पासून लागू होणार आहे.
◆ आशियाई ट्रायथलॉन स्पर्धा चेन्नई येथे सुरु होत आहे.
◆ 38व्या राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धेत महाराष्ट्र राज्याच्या स्वाती शिंदे(कोल्हापूर) ने 53 किलो वजनी गटात कुस्ती मध्ये सुवर्ण पदक जिंकले.
◆ उत्तराखंड येथे पार पडलेल्या 38व्या राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धेत महाराष्ट्र राज्याने एकूण 53 सुवर्ण पदके जिंकली आहेत.
◆ 38व्या राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धेत महाराष्ट्र राज्याने पदकतालिकेत दुसरा क्रमांक मिळवला आहे.
◆ 38व्या राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धेत सेनादल संघाने सर्वाधिक 67 सुवर्ण पदके जिंकली आहेत.
◆ 38व्या राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धेत महाराष्ट्र राज्याने एकूण 195 पदके जिंकले आहेत.
◆ 38वी राष्ट्रीय क्रिडा स्पर्धा 2025 उत्तराखंड राज्यात पार पडली आहे.
◆ रजत पाटीदार याची RCB आयपीएल संघांच्या कर्णधार पदी नियुक्ती झाली आहे.
◆ ICC प्लेयर ऑफ मंथ जानेवारी 2025 अवॉर्ड जोमेल अँड्रेल वॉरिकन(वेस्ट इंडिज) ला जाहीर करण्यात आला आहे.
◆ "आई एम?(I am?)" या पुस्तकाचे लेखक गोपीचंद पी. हिंदुजा हे आहेत.
◆ जागतिक रेडिओ दिन 13 फेब्रुवारी रोजी साजरा करण्यात आला.[राष्ट्रीय महिला दिन :- 13 फेब्रुवारी]
◆ सामाजिक न्याय वर पहिला क्षेत्रीय संवाद नवी दिल्ली येथे आयोजित करण्यात येणार आहे.
◆ कॉन्सन्टेटाइन तसुलास यांची ग्रीस देशाच्या राष्ट्रपती पदी नियुक्ती झाली आहे.
◆ ICC ने भ्रष्टाचाराच्या कारणावरून शोहेली अख्तर या महिला क्रिकेटपटूला निलंबित केले आहे.
◆ रोमानिया देशाचे राष्ट्रपती क्लाऊस इओहानिस यांनी राजीनामा दिला आहे.
महाराष्ट्राच्या 2011 च्या जनगणनेनुसार
- एकूण लोकसंख्या: 11,23,74,333
- पुरूष लोकसंख्या: 5.82 कोटी
- स्त्रियांची लोकसंख्या: 5.41 कोटी
- ग्रामीण लोकसंख्या: 54.77%
- शहरी लोकसंख्या: 45.23%
- पुरूष-स्त्री प्रमाण: 1000:929
- एकूण साक्षरता: 82.3%
- पुरूष साक्षरता: 88.4%
- स्त्री साक्षरता: 75.9%
- घनता: 365 (प्रती चौ.कि.मी.)
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
🔴विशेष माहिती:
- सर्वात जास्त साक्षरता असणारा जिल्हा: मुंबई उपनगर (89.90%)
- सर्वात कमी साक्षरता असणारा जिल्हा: नंदुरबार (64.4%)
- सर्वात जास्त स्त्रियांचे प्रमाण असणारा जिल्हा: रत्नागिरी (1000:1123)
- सर्वात कमी स्त्रियांचे प्रमाण असणारा जिल्हा: मुंबई शहर (1000:832)
- सर्वाधिक लोकसंख्येची घनता असलेला जिल्हा: मुंबई उपनगर
- सर्वात कमी लोकसंख्येची घनता असलेला जिल्हा: गडचिरोली
- सर्वाधिक ठाणे लोकसंख्या असलेला जिल्हा (विभाजनपूर्व-2011): पुणे
- सर्वात कमी लोकसंख्या असलेला जिल्हा: सिंधुदूर्
भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक 2024
⭕️♦️⚠️भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) 2024
👉भारत- 96 वा क्रमांक
👉एकूण देश - 180 देश
👉भारताचा गुण= 38
👉भारत =93 वा (2023)
🎯 सर्वात कमी भ्रष्टाचार करणारे देश
1)पहिला देश= डेन्मार्क
2) दुसरा देश = फिनलंड
3)तिसरा देश =सिंगापूर
🎯 सर्वात जास्त भ्रष्टाचार करणारे देश
1) दक्षिण सुदान = (8 गुण)
2)सोमालिया = 9 गुण
3)व्हेनेझुएला = 10 गुण
Wednesday, 12 February 2025
राज्य पुनर्रचना आयोग -1953
सदस्य -
1) फझल अली ( अध्यक्ष)
2) के एम पन्नीकर
3) हच. कुंझरू
➡️अहवाल - 30 सप्टेंबर 1955 सादर
➡️या राज्य पुनर्रचना कायद्यानुसार 14 राज्ये व 6 केंद्रशासित प्रदेशांची निर्मिती झाली.
✅आयोगाच्या शिफारशी -
1. यात मुख्यतः भाषावार पुनर्रचनेला पाठिंबा. त्या आधारावर 16 राज्ये व 3 केंद्रशासित प्रदेश निर्माण करावे.
2. उत्तर भारत-बिहार, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश आणि राजस्थान असे चार भाग करावे.
3. थोडे बदल करून पूर्वेकडील राज्ये आहे तशीच राहू दिली. बिहार आणि आसाम मधून 'ट्रायबल' राज्ये बनवावीत, ही मागणी आयोगाने फेटाळून लावली.
4. मुंबई व पंजाब यांच्या विभाजनाला आयोगाचा विरोध, गुजरात व महाराष्ट्र मिळून मुंबईचे द्विभाषिक राज्य निर्माण करावे.
5. एकभाषी राज्यातील अल्पसंख्याकांवर अन्याय होऊ नये म्हणून प्रत्येकाला मातृभाषेतून प्राथमिक शिक्षण द्यावे.
6. राष्ट्रऐक्यासाठी अखिल भारतीय सेवांमध्ये निम्मे (अर्धे) उमेदवार राज्याबाहेरील असावेत. त्यांच्या केंद्रातून प्रांतात व प्रांतातून केंद्रात बदल्या व्हाव्यात.
7. उच्च न्यायालयातील 1/3 न्यायाधीश राज्याबाहेरील असावेत.
Remote Sensing (दूरसंवेदन) – संपूर्ण माहिती 🚀
1. Remote Sensing म्हणजे काय? 🛰️
Remote Sensing म्हणजे पृथ्वीवरील किंवा इतर कोणत्याही वस्तूंची त्यांच्याशी थेट संपर्क न साधता माहिती गोळा करण्याची प्रक्रिया. हे मुख्यतः उपग्रह (satellites), विमाने (aircrafts), ड्रोन (UAVs) आणि इतर सेन्सर उपकरणांवर आधारित असते.
2. Remote Sensing चे प्रकार
🟢 (A) सक्रिय (Active) Remote Sensing
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत असतो.
✅ ऊर्जा किरण (microwave, radar waves) सोडून त्याचा परावर्तित सिग्नल मोजला जातो.
🔹 उदाहरणे: RADAR (📡), LiDAR (🔦).
🔵 (B) निष्क्रिय (Passive) Remote Sensing
✅ सूर्यप्रकाश किंवा नैसर्गिक ऊर्जा स्रोतावर अवलंबून असतो.
✅ उष्णता, प्रकाश किंवा इतर इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक किरणांचे निरीक्षण केले जाते.
🔹 उदाहरणे: Optical sensors, Thermal sensors, Infrared imaging.
3. Remote Sensing मधील प्रमुख घटक
🛰️ सेंसर (Sensors): डेटा गोळा करणारी उपकरणे (Active/Passive).
🚀 प्लॅटफॉर्म्स (Platforms): जिथे हे सेंसर बसवले जातात (Satellite, Drone, Aircraft).
💻 डेटा प्रक्रिया (Data Processing): संकलित माहितीचे विश्लेषण करण्यासाठी सॉफ्टवेअर.
📊 डेटा इंटरप्रिटेशन (Data Interpretation): प्रतिमा व माहितीचे विश्लेषण व उपयोग.
4. Remote Sensing चा स्पेक्ट्रम (Spectrum) आणि बँड्स (Bands)
🌈 Visible (दृश्य प्रकाश): लाल, निळा, हिरवा रंग (RGB).
🔴 Infrared (IR): वनस्पती आरोग्य मापन, उष्णता निरीक्षण.
📡 Microwave: ढगांच्या पलीकडील निरीक्षण (Radar Imagery).
🔥 Thermal Imaging: उष्णता मापन (उदा. जंगलातील आगी, भूपृष्ठाचे तापमान).
5. Remote Sensing चे उपयोग (Applications)
🌱 (A) पर्यावरण व हवामानशास्त्र (Environment & Meteorology)
🌍 हवामान बदल निरीक्षण
🌊 समुद्रपातळी वाढ व ग्लेशियर वितळणे निरीक्षण
⛈️ दुष्काळ, पूर, चक्रीवादळ यांचा अंदाज
🌾 (B) शेती व अन्नसुरक्षा (Agriculture & Food Security)
🌱 पीक निरीक्षण
🌍 मृदा आर्द्रता व सुपीकता परीक्षण
📉 अन्नधान्य उत्पादनाचा अंदाज
🏙️ (C) शहरे व नागरी विकास (Urban Planning & Infrastructure)
🚦 वाहतूक व्यवस्थापन व नियोजन
🏭 प्रदूषण निरीक्षण व नियंत्रण
📐 बांधकामे आणि भूमापन
⚠️ (D) आपत्ती व्यवस्थापन (Disaster Management)
🌋 ज्वालामुखी स्फोट निरीक्षण
🌊 पूर, भूकंप व्यवस्थापन
🔥 वने व जंगल आगी नियंत्रण
🛡️ (E) संरक्षण व गुप्तचर माहिती (Defense & Intelligence)
🛰️ सीमावर्ती हालचाली निरीक्षण
🔍 शत्रूच्या हालचालींवर नजर ठेवणे
📡 सॅटेलाइट आधारित संचार यंत्रणा (https://t.me/scienceprecall)
6. Remote Sensing मध्ये वापरले जाणारे प्रमुख उपग्रह
🇮🇳 भारतीय उपग्रह (ISRO)
🛰 Cartosat Series: उच्च रिझोल्यूशन इमेजिंग.
📡 RISAT (Radar Imaging Satellite): रडार आधारित इमेजिंग.
🌊 Oceansat: समुद्र निरीक्षण.
🌾 Resourcesat: नैसर्गिक संसाधने व पर्यावरण निरीक्षण.
🌦️ INSAT: हवामान अंदाज आणि दळणवळण.
🌍 जागतिक उपग्रह (International)
🛰 Landsat (NASA/USGS, USA): पृथ्वी निरीक्षणाचा सर्वात जुना उपग्रह.
🌍 Sentinel (ESA, Europe): वातावरण व पर्यावरण निरीक्षण.
📷 SPOT (France): उच्च रिझोल्यूशन इमेजिंग.
🔥 Terra & Aqua (NASA): हवामानशास्त्र व पर्यावरण मॉनिटरिंग.
7. Remote Sensing आणि GIS (Geographic Information System)
📍 GIS म्हणजे भौगोलिक माहिती प्रणाली, जी Remote Sensing मधून मिळालेल्या डेटाचे साठवण व विश्लेषण करते.
✅ उपयोग:
🗺️ नकाशे तयार करणे
🏞️ जमिनीचा वापर विश्लेषण
🚗 वाहतूक मार्ग नियोजन
8. भविष्यातील ट्रेंड आणि संशोधन
🤖 AI आणि मशीन लर्निंग: डेटा प्रोसेसिंग आणि विश्लेषण सुधारण्यासाठी.
📡 हायपरस्पेक्ट्रल इमेजिंग: अधिक अचूक डेटा मिळवण्यासाठी विस्तृत स्पेक्ट्रममध्ये निरीक्षण.
🛰 CubeSats: लहान उपग्रह तंत्रज्ञान स्वस्त व कार्यक्षम बनत आहे.
☁️ Cloud Computing: डेटा प्रक्रिया व संग्रहण जलद व व्यापक होणार. (https://t.me/scienceprecall)
🌍 Remote Sensing चे प्रकार (Types of Remote Sensing) 🛰️
1️⃣ सक्रिय (Active) Remote Sensing 🚀
🔹 Active Remote Sensing म्हणजे काय?
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत (Light, Microwave, Laser) वापरतो.
✅ ऊर्जा टार्गेटवर सोडली जाते आणि परावर्तित किंवा पसरलेला सिग्नल सेन्सरद्वारे टिपला जातो.
✅ रात्री आणि ढगाळ हवामानात देखील कार्यक्षम असतो. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
🔍 प्रमुख उदाहरणे:
📡 1. RADAR (Radio Detection and Ranging)
➡️ रेडिओ तरंगलहरींचा वापर करून पृथ्वीचे निरीक्षण केले जाते.
✔️ वापर: हवामान अंदाज ⛈️, सैन्य 🪖, भूगर्भीय सर्वेक्षण 🌎.
🔦 2. LiDAR (Light Detection and Ranging)
➡️ लेसर बीम वापरून पृथ्वीच्या पृष्ठभागाची माहिती गोळा करतो. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
✔️ वापर: जंगलांचे घनत्व मोजणे 🌳, भू-संपत्ती मापन 📏, 3D नकाशे तयार करणे 🗺️.
🌊 3. SONAR (Sound Navigation and Ranging)
➡️ ध्वनी लहरी वापरून समुद्राच्या तळाचा अभ्यास केला जातो. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
✔️ वापर: पाण्याखालील वस्तू 🔍, समुद्र तळ मापन 🌊, पाण्याखालील भूभाग निरीक्षण 🐠.
2️⃣ निष्क्रिय (Passive) Remote Sensing 🌞
🔹 Passive Remote Sensing म्हणजे काय?
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत नसतो, परंतु सूर्यप्रकाश किंवा नैसर्गिक ऊर्जा वापरतो.
✅ परावर्तित किंवा उत्सर्जित झालेल्या किरणांचे निरीक्षण केले जाते.
🔍 प्रमुख उदाहरणे:
📸 1. Optical Remote Sensing (दृश्य प्रकाश आधारित)
➡️ सूर्यप्रकाशातून परावर्तित झालेली दृश्य किरणे वापरून निरीक्षण केले जाते.
✔️ वापर: शेती निरीक्षण 🌾, पर्यावरण अभ्यास 🌍, जमिनीचा प्रकार मापन 🏜️. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
🔥 2. Thermal Remote Sensing (उष्णता आधारित निरीक्षण)
➡️ वस्तू किंवा पृष्ठभागाकडून उत्सर्जित उष्णतेच्या किरणांचे निरीक्षण.
✔️ वापर: ज्वालामुखी निरीक्षण 🌋, जंगलातील आगी शोधणे 🔥, पाणी तापमान निरीक्षण 🌡️.
🌿 3. Infrared Remote Sensing (इन्फ्रारेड किरणे आधारित)
➡️ अवरक्त (Infrared) किरणांचे निरीक्षण करून वनस्पती आरोग्य आणि ओलावा मोजला जातो.
✔️ वापर: कृषी संशोधन 🌾, पर्यावरण मॉनिटरिंग 🌍, हवामान अंदाज ⛅️.
📶 4. Microwave Remote Sensing (सूक्ष्मतरंगलहरी आधारित निरीक्षण)
➡️ पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरून परावर्तित झालेल्या Microwave लहरी सेन्सरद्वारे टिपल्या जातात.
✔️ वापर: वातावरण निरीक्षण 🌪️, समुद्र पातळी निरीक्षण 🌊, वादळे शोधणे 🌀. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
3️⃣ इतर Remote Sensing प्रकार (Secondary Classifications) 🛰️
A. Spatial Remote Sensing (अंतरिक्ष आधारित निरीक्षण) 🚀
🛰️ 1. Satellite Remote Sensing (उपग्रह आधारित)
➡️ पृथ्वीच्या निरीक्षणासाठी उपग्रह वापरले जातात.
✔️ उदाहरणे:
ISRO चे Cartosat 🌏
NASA चे Landsat 🛰️
ESA चे Sentinel 🌍
✈️ 2. Aerial Remote Sensing (विमान आधारित)
➡️ विमानांवरील कॅमेरे आणि सेन्सर वापरून निरीक्षण केले जाते. (https://play.google.com/store/apps/details?id=co.rogers.nctku)
🚁 3. Drone Remote Sensing (UAV-based)
➡️ ड्रोनच्या मदतीने प्रत्यक्ष निरीक्षण.
✔️ वापर: जमिनीचा सर्वेक्षण 📏, शेती निरीक्षण 🌾, नागरी नियोजन 🏙️.
B. Multi-Spectral & Hyper-Spectral Remote Sensing 🎨
🌈 1. Multispectral Imaging (बहुवर्णीय प्रतिमा)
➡️ 3-10 बँडमध्ये डेटा संकलन.
✔️ वापर: वनस्पती आरोग्य निरीक्षण 🌿, भूगर्भीय संशोधन ⛏️. (https://t.me/scienceprecall)
🎭 2. Hyperspectral Imaging (अत्याधुनिक वर्णीय प्रतिमा)
➡️ 100+ बँडमध्ये डेटा संकलन.
✔️ वापर: खनिज शोध ⛏️, प्रदूषण निरीक्षण 🌫️, हवामान अभ्यास ⛅️.
C. Geophysical Remote Sensing (भू-भौतिकीय निरीक्षण)
⚖️ 1. Gravimetric Remote Sensing
➡️ गुरुत्वाकर्षण बदल मोजणे.
✔️ वापर: भूगर्भीय संशोधन 🌍.
🧭 2. Magnetic Remote Sensing
➡️ भूचुंबकीय क्षेत्र निरीक्षण.
✔️ वापर: खनिज संशोधन ⛏️, पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्राचा अभ्यास 🌎.
नागरिकत्व
👉घटनेत तरतुदी: भाग II मधील कलम 5 ते 11 मध्ये दिले आहेत.
👉विषय : घटनेतील संघराज्य सूचीतील विषय आहे.
म्हणून केवळ संसदेला नागरिकत्वाबाबत नियम करण्याचा व प्रशासनाचा अधिकार आहे.
👉नागरिकत्वाची व्याख्या घटनेत दिलेली नाही.
👉नागरिकत्वाबाबतच्या तरतूदी 26 नोव्हेंबर 1949 पासून लागू झाल्या आहेत.
👉 'नागरिक 'म्हणजे : राज्यसंस्थेचा सदस्य व 'नागरिकत्व' म्हणजे राज्यसंस्थेचे सदस्यत्व होय.
👉भारताचे राष्ट्रपती भारताचे प्रथम नागरिक असतात.
👉 नागरिकत्व कायदा- 1955 चा आहे. यानुसार-
🌸भारतात एकेरी नागरिकत्व मिळते. या कायदयात नागरिकत्व मिळवणे, त्याचे नियम व रद्द करण्याबाबत विस्तृत माहिती दिली आहे. तसेच यात 9 वेळा (1957, 1960, 1985, 1986, 1992, 2003, 2005, 2015, 2019) दुरुस्ती करण्यात आली.
🌸 एकेरी नागरिकत्व भारतात आहे ते ब्रिटनकडून घेतले आहे.
ठळक बातम्या 13 फेब्रुवारी 2025
1. भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) २०२४ मध्ये भारताचा क्रमांक.
-ट्रान्सपरन्सी इंटरनॅशनलने प्रसिद्ध केलेल्या करप्शन परसेप्शन इंडेक्स (CPI) २०२४ मध्ये भारत १८० देशांपैकी ९६ व्या स्थानावर आहे, ज्याचा गुणांक ३८ आहे.
-सर्वात कमी भ्रष्ट देश म्हणजे डेन्मार्क (पहिला) , त्यानंतर फिनलंड (दुसरा) आणि सिंगापूर (तिसरा) आहे.
-दक्षिण सुदान, सोमालिया, व्हेनेझुएला आणि सीरिया हे सर्वात भ्रष्ट देशांमध्ये स्थान मिळवतात.
2.जागतिक बँकेच्या लॉजिस्टिक्स परफॉर्मन्स इंडेक्स (LPI) 2023
-आंतरराष्ट्रीय शिपमेंट श्रेणीमध्ये २२ वे स्थान मिळवले आहे आणि १३९ देशांमध्ये एकूण ३८ वे स्थान मिळवले आहे .
-भारत सागरी अमृत काल व्हिजन २०४७ अंतर्गत लॉजिस्टिक्समध्ये दीर्घकालीन सुधारणांची योजना आखत आहे , ज्याचा उद्देश देशाला जागतिक लॉजिस्टिक्स हब म्हणून स्थान देणे आहे.
3.मेघालय २०२७ च्या राष्ट्रीय खेळांचे आयोजन करणार आहे.
-भारतीय ऑलिंपिक असोसिएशन (IOA) ने फेब्रुवारी/मार्च २०२७ मध्ये होणाऱ्या ३९ व्या राष्ट्रीय खेळांचे यजमानपद मेघालयाला दिले आहे.
-उत्तराखंडमध्ये सुरू असलेल्या 38 व्या राष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धेच्या समारोप समारंभात मेघालयला आयओएचा ध्वज प्रदान केला जाईल.
- अलीकडील ठिकाणे -
३८ वी आवृत्ती (२०२४): उत्तराखंड (सात शहरांमध्ये आयोजित, मुख्य ठिकाण: डेहराडून)
३७ वी आवृत्ती (२०२३) : गोवा (पाच शहरांमध्ये आयोजित)
३६ वी आवृत्ती (२०२२): गुजरात
३५ वी आवृत्ती (२०१५): केरळ
३९ वी आवृत्ती (२०२७): मेघालय
4.सृजनम ऋग
- केंद्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्र्यांनी नवी दिल्लीतील एम्स येथे भारतातील पहिला स्वदेशी स्वयंचलित बायोमेडिकल वेस्ट ट्रीटमेंट प्लांट, सृजनम, सुरू केला.
-सृजनम हे एक स्वयंचलित, पर्यावरणपूरक जैव वैद्यकीय कचरा प्रक्रिया उपकरण आहे जे रोगजनक वैद्यकीय कचरा जाळल्याशिवाय निर्जंतुक करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.
-स्थळ: एम्स, नवी दिल्ली.
-विकसित: CSIR-NIIST (नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर इंटरडिसिप्लिनरी सायन्स अँड टेक्नॉलॉजी), तिरुवनंतपुरम.
-मंत्रालयाच्या अंतर्गत: विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालय.
5.शक्ती सेमी-कंडक्टर चिप्स
- भारतातील पहिली स्वदेशी एरोस्पेस-ग्रेड सेमीकंडक्टर चिप, 'शक्ती', आयआयटी मद्रास आणि इस्रोने डिजिटल इंडिया आरआयएससी-व्ही उपक्रम (डीआयआरव्ही) अंतर्गत विकसित केली आहे.
-शक्ती हा RISC-V ओपन-सोर्स इंस्ट्रक्शन सेट आर्किटेक्चर (ISA) वर आधारित एक स्वदेशी मायक्रोप्रोसेसर आहे
-हे भारताच्या अवकाश, संरक्षण आणि संगणकीय उद्योगांच्या उच्च-विश्वसनीयता आणि सुरक्षा गरजा पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे .
-डिजिटल इंडिया RISC-V (DIRV) उपक्रमांतर्गत इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालय (MeitY) द्वारे समर्थित, ISRO च्या सहकार्याने IIT मद्रास .
6. भारत प्रथमच प्रशासनावरील आंतरराष्ट्रीय परिषदेचे आयोजन करत आहे.
-भारत पहिल्यांदाच आंतरराष्ट्रीय प्रशासकीय विज्ञान संस्थेच्या (IIAS ) वार्षिक परिषदेचे आयोजन करत आहे. IIAS-DARPG (प्रशासकीय सुधारणा आणि सार्वजनिक तक्रार विभाग) भारत परिषद २०२५ ही परिषद १०-१४ फेब्रुवारी २०२५ दरम्यान नवी दिल्ली येथे आयोजित केली जात आहे .
-ही परिषद आंतरराष्ट्रीय प्रशासकीय विज्ञान संस्था (IIAS) आणि भारत सरकारच्या प्रशासकीय सुधारणा आणि सार्वजनिक तक्रार निवारण विभाग (DARPG) यांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित केली जात आहे .
-उद्घाटन केंद्रीय राज्यमंत्री (स्वतंत्र प्रभार) पीएमओ, कार्मिक, सार्वजनिक तक्रार आणि निवृत्ती वेतन डॉ. जितेंद्र सिंह यांच्या हस्ते झाले.
42वी घटनादुरुस्ती 1976: या घटनादुरुस्तीला लघु राज्यघटना म्हणून ओळखले जाते
1) प्रस्तावनेमध्ये समाजवादी, धर्मनिरपेक्ष, अखंडता या तीन नवीन शब्दांचा समावेश केला.
2) नागरिकांसाठी मूलभूत कर्तव्ये हा नवीन भाग कलम ५१ (अ) मध्ये समाविष्ट केला.
3) राष्ट्रपतीने मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्यानेच कारभार करण्याचे बंधनकारक केले.
4) प्रशासकीय न्यायासन आणि इतर विषयांसाठी न्यायासनाची तरतूद
5) 1971 च्या जनगणनेच्या आधारावर २००१ पर्यंत लोकसभा आणि विधानसभेच्या जागांची निश्चिती
6) घटनादुरुस्त्या ह्या न्यायालयीन पुनर्विलोकनाच्या कक्षेबाहेर ठेवल्या.
7) न्यायालयीन पुनर्विलोकन आणि सर्वोच्च व उच्च न्यायालयाचा आदेश, अधिकार क्षेत्राचा संकोच केला.
8) लोकसभा आणि विधानसभा यांचा कार्यकाळ 5 वरून 6 वर्षे करण्यात आला.
9) मार्गदर्शक तत्वांची अंमलबजावणी करण्यासाठी केलेल्या कायद्यांमुळे काही मूलभूत हक्कांचे उल्लंघन होते. या आधारावर न्यायालये त्यांना अवैध घोषित करू शकत नाही.
10) देश विघातक कारवायांना हाताळण्यासाठी कायदे करण्याचा अधिकार संसदेला देण्यात आला आणि अशा कायद्यांचे मूलभूत हक्कांवर देखील श्रेष्ठत्व असेल.
11) तीन नवीन मार्गदर्शक तत्वांची भर घालण्यात अली. उदा. समान न्याय आणि मोफत कायदेशीर मदत; उद्योगांच्या व्यवस्थापनामध्ये कामगारांचा सहभाग आणि पर्यावरण, जंगले व प्राण्यांचे संरक्षण
12) भारताच्या कोणत्याही भागामध्ये राष्ट्रीय आणीबाणीची घोषणा करणे सुकर केले.
13) घटक राज्यातील राष्ट्रपती राजवटीचा एकवेळ (सलग) कालावधी ६ महिन्यांवरून १ वर्ष करण्यात आला.
14) राज्यसूचीतील ५ विषय समवर्तीसूची मध्ये स्थानांतरित केले.
शिक्षण ,जंगले, जंगली प्राणी आणि पक्षांचे संरक्षण , वजन आणि मापे आणि न्यायाचे प्रशासन, सर्वोच्च आणि उच्च न्यायालये वगळता इतर सर्व न्यायालयांची स्थापना आणि संरचना.
15) संसद आणि राज्य विधिमंडळातील गणपूर्तीची आवश्यकता रद्द केली.
16) अखिल भारतीय न्यायिक सेवेच्या निर्मितीसाठी तरतूद
भारतीय भूगोलवर वनलाइनर क्विझ
● क्षेत्रफळाच्या बाबतीत जगात भारताचे स्थान काय आहे - सातवे
● लोकसंख्येच्या बाबतीत भारताचे जगात स्थान काय आहे - दुसरे
●भारताच्या उत्तरेला कोणते देश आहेत - चीन, नेपाळ, भूतान
● भारताच्या पूर्वेस कोणता देश आहे - बांगलादेश
● भारताच्या पश्चिमेस कोणता देश आहे - पाकिस्तान
●भारताच्या नैऋत्येस कोणता समुद्र आहे - अरबी समुद्र
● भारताच्या आग्नेयेस कोणता उपसागर आहे - बंगालचा उपसागर
● भारताच्या दक्षिणेस कोणता महासागर आहे - हिंदी महासागर
● पूर्वांचलच्या टेकड्या भारताला कोणत्या देशापासून वेगळे करतात - म्यानमार
● मन्नारचे आखात आणि पाल्क सामुद्रधुनी भारताला कोणत्या देशापासून वेगळे करतात - श्रीलंका
● संपूर्ण भारताची अक्षांश लांबी किती आहे - ८° ४' ते ३७° ६' उत्तर अक्षांश
● भारताच्या मध्यभागी कोणती रेषा जाते - कर्क वृषभ
● भारताचा उत्तरेकडून दक्षिणेकडे विस्तार किती आहे - ३२१४ किमी
● भारताचा पूर्वेकडून पश्चिमेकडे विस्तार किती आहे - २९३३ किमी
बंगालच्या उपसागरात - अंदमान-निकोबार बेटे कुठे आहेत?
लक्षद्वीप कुठे आहे - अरबी समुद्रात
भारताच्या दक्षिण टोकाला काय म्हणतात - इंदिरा पॉइंट
● इंदिरा पॉइंटला दुसऱ्या नावानेही ओळखले जाते - पिग्मॅलियन पॉइंट
● जगाच्या क्षेत्रफळाच्या तुलनेत भारताचे क्षेत्रफळ किती आहे - २.४२%
●जगाच्या एकूण लोकसंख्येच्या किती टक्के लोक भारतात राहतात - १७%
● भारताचे एकूण क्षेत्रफळ किती आहे - ३२,८७,२६३ चौरस किमी?
● भारताशी कोणत्या देशांची सीमा आहे - बांगलादेश, चीन, पाकिस्तान, नेपाळ, बर्मा, भूतान
●भारताची सागरी सीमा कोणत्या देशांशी आहे - मालदीव, श्रीलंका, बांगलादेश, म्यानमार आणि पाकिस्तान
● कर्कवृत्त कोणत्या राज्यांमधून जाते - राजस्थान, गुजरात, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, झारखंड, पश्चिम बंगाल, त्रिपुरा आणि मिझोरम
●भारताच्या मुख्य भूमीच्या दक्षिणेकडील सीमेचे अक्षांश किती आहे - ८° ४'
●भारताची प्रमाणवेळ कुठून घेतली जाते - अलाहाबादजवळील नैनी नावाच्या ठिकाणावरून
● भारताच्या प्रमाण वेळेत आणि ग्रीनविच वेळेत काय फरक आहे - ५ १/२
● विषुववृत्तापासून भारताच्या दक्षिण टोकापर्यंतचे अंतर किती आहे - ८७६ किमी
● भारताच्या भू-सीमेची लांबी किती आहे - १५२०० किमी
● भारताच्या मुख्य भूमीच्या किनारपट्टीची लांबी किती आहे - ६१०० किमी
महत्वपूर्ण वनलायनर
✏️मानवी शरीरातील सर्वात मोठा स्नायू कोणता ? 👉 Gluteus Maximus ( मांडीमध्ये )
✏️ मानवी हृदयाचे वजन सामान्यता किती असते ? 👉 360 ग्रॅम
✏️ पक्ष्यांचे हृदय किती ( Chamber ) चेंबर मध्ये विभागलेले असते ? 👉 4 चेंबर
✏️ वनस्पती आणि प्राणी यांना जोडणारा दुवा म्हणून कशाचा उल्लेख कराल ? 👉 युग्लिना
✏️ चिंच आणि द्राक्ष मध्ये कोणते आम्ल असते ? 👉 टॉर्टरिक आम्ल
✏️ अन्न पचवण्यासाठी _ आम्लाचा उपयोग होतो ? 👉 हायड्रोक्लोरिक आम्ल ( HCL )
✏️ ' बेकिंग पावडर ' तयार करण्यासाठी कोणते आम्ल वापरले जाते ? 👉 टोर्टरिक आम्ल
✏️ ' तडीत वाहक ' बनवण्यासाठी कशाचा वापर करतात ? 👉 तांबे
✏️ ' तडीत वाहकाचा ' शोध कोणी लावला ? 👉 बेंजामिन फ्रँकलिन
✏️ विद्युत परिपथातील रोध कमी करण्यासाठी कोणती जोडणी वापरतात ? 👉 समांतर जोडणी
✏️ विद्युत परिपथातील रोध वाढविण्यासाठी कोणती जोडणी वापरतात ? 👉 एकसर जोडणी
✏️ लिटमस कागद किंवा त्याचे द्रावण हे लायकेन या वनस्पती पासून मिळवले जाते ही वनस्पती कोणत्या विभागात मोडते ? 👉 थॅलोफायटा
✏️ पुढीलपैकी काय गडद रंगाच्या बाटलीत व सूर्यप्रकाशापासून दूर साठवतात ? 👉 पोटॅशियम फेरोसायनाईट
✏️ वीजयुक्त तार आणि तटस्थ तार यांच्यातील विभवांतर हे किती असते ? 👉 220 ते 250 व्होल्ट
✏️ ' दंत वैद्याचे आरसे ' बनवण्यासाठी कोणता आरसा वापरला जातो ? 👉 अंतर्वक्र आरसा
✏️ ' दाढीचे आरसे ' बनवण्यासाठी कोणता आरसा वापरला जातो ? 👉 अंतर्वक्र आरसा
✏️ ' अन्ननलिकेचा ' सर्वात लांब भाग कोणता ? 👉 लहान आतडे
👮महाराष्ट्रातील सर्वाधिक अंतर धावणारी रेल्वे कोणती ? ⇒ महाराष्ट्र एक्सप्रेस
👮महाराष्ट्रातील सर्वात जास्त साखरकारखाने असणारा जिल्हा कोणता ? ⇒ अहमदनगर
🙏महाराष्ट्रातील सर्वात मोठी नदी कोणती ? ⇒ गोदावरी
🙏 महाराष्ट्रातील सर्वात मोठी लाकूडपेठ कोणती ? ⇒ बल्लारपूर
🙏 महाराष्ट्रातील सर्वात जास्त क्षेत्र असलेली मृदा (माती) कोणती ? ⇒ रेगूर मृदा
🙏 महाराष्ट्रातील सर्वाधिक साक्षरतेचे प्रमाण असलेला जिल्हा कोणता ? ⇒ मुंबई उपनगर
🙏 महाराष्ट्रातील सर्वात कमी साक्षरतेचे प्रमाण असलेला जिल्हा कोणता ? ⇒ गडचिरोली
🙏 महाराष्ट्रातील पहिली स्त्री मुख्याध्यापिका कोण? ⇒ सावित्रीबाई फुले
🙏 महाराष्ट्रातील सर्वात पहिला साक्षर जिल्हा ⇒ सिंधुदुर्ग
🙏महाराष्ट्रातील स्त्रियांचे सर्वात जास्त प्रमाण असणारा जिल्हा कोणता ? ⇒ रत्नागिरी
🙏सर्वाधिक वनांचे प्रमाण असणारा महाराष्ट्रातील जिल्हा कोणता ? ⇒ गडचिरोली
🙏भारताचे प्रवेशद्वार कोणत्या शहरास म्हणतात ? ⇒ मुंबई
🙏 भारताची आर्थिक राजधानी कोणती ? ⇒ मुंबई
🙏 सात बेटांचे शहर कोणते ? ⇒ मुंबई
🙏 महाराष्ट्रातील साखरकारखान्यांचा जिल्हा कोणता ? ⇒ अहमदनगर
🙏 महाराष्ट्रातील गुळाचा जिल्हा कोणता ? ⇒ कोल्हापूर
🙏 महाराष्ट्रातील कुस्तीगीरांचा जिल्हा कोणता ? ⇒ कोल्हापूर
🙏 महाराष्ट्रातील जंगलांचा जिल्हा कोणता ? ⇒ गडचिरोली
🙏 अजिंठा लेण्याचे प्रवेशद्वार कोणत्या शहरास म्हणतात ? ⇒ जळगाव
🙏 महाराष्ट्रातील संत्र्याचा जिल्हा कोणता ? ⇒ नागपूर
🙏 महाराष्ट्रातील संस्कृत कवींचा जिल्हा कोणता ? ⇒ नांदेड
🙏मुंबईचा परसबाग कोणत्या शहरास म्हणतात ⇒ नाशिक
🙏आपल्या देशाचे नाव काय आहे ? ⇒ भारत
दादासाहेब फाळके आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव पुरस्कार 2024
- सर्वोत्कृष्ट चित्रपट: "जवान"
- सर्वोत्कृष्ट अभिनेता: शाहरुख खान "जवान" साठी
- सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री: "मिसेस चॅटर्जी विरुद्ध नॉर्वे" साठी राणी मुखर्जी
- सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शक: संदीप रेड्डी वंगा "ॲनिमल" साठी
- सर्वोत्कृष्ट संगीत दिग्दर्शक: अनिरुद्ध रविचंदर, "जवान"
- सर्वोत्कृष्ट गीतकार: जावेद अख्तर, 'निकले दी कभी हम घर से'
- सर्वोत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय फीचर फिल्म: "ओपनहायमर"
- वर्षातील दूरदर्शन मालिका: "घुम है किसीके प्यार में"
- सर्वोत्कृष्ट वेब सिरीज: "फर्जी"
महत्त्वपूर्ण खेळाडू व त्यांचे आत्मचरित्र
✔️ परीक्षेसाठी अत्यंत महत्वाचे :
◆ अ शॉर्ट अँट हिस्ट्री : अभिनव बिंद्रा
◆ स्ट्रेट फ्रॉम द हर्ट : कपिल देव
◆ अनब्रेकेबल : मेरी कॉम
◆ द रेस ऑफ माय लाईफ : मिल्खा सिंह
◆ गोल्डन गर्ल : पी टी उषा
◆ प्लेयिंग ईट माय वे : सचिन तेंडुलकर
◆ प्लेयिंग टु वीन : सायना नेहवाल
◆ द टेस्ट ऑफ माय लाईफ : युवराज सिंह
◆ सनी डेज् : सुनील गावसकर
◆ द ग्रेटेस्ट : मोहम्मद अली
◆ अँट द क्लोस ऑफ प्ले : रीकी पॉटींग
◆ नो स्पिन : शेन वॉर्न
◆ 281 अँन्ड बियॉन्ड : वी वी एस लक्ष्मण
◆ गेम चेंजर : शाहिद आफ्रिदी
◆ माईंड मास्टर : विश्वनाथन आनंद
◆ शटलिंग टु द टॉप : पी वी सिंधू
◆ अ सेंच्युरी इज नॉट इनफ : सौरव गांगुली
◆ एस अगेन्सट ऑड्स : सानिया मिर्झा
◆ बिलीव्ह - सुरेश रैना
थोडक्यात महत्वाचे भारतीय जनक.....
भारतीय अंतराळ संशोधनाचे जनक ➖ डॉ. विक्रम साराभाई
भारतीय क्षेपणास्त्राचे जनक ➖ डॉ. APJ अब्दुल कलाम
भारतीय महासंगणकाचे जनक ➖ विजय भटकर
भारतीय अनुविज्ञानाचे जनक ➖ डॉ.लो होमी भाभा
भारतीय हरितक्रांतीचे जनक ➖ डॉ. M.S. स्वामीनाथन
भारतीय उद्योगाचे जनक ➖ जमशेदजी टाटा
भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक ➖ दादासाहेब फाळके
आधुनिक भारताचे जनक ➖ राजा राममोहन रॉय
भारतीय असंतोषाचे जनक ➖ लोकमान्य टिळक
भारतीय राष्ट्रवादाचे जनक ➖ सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी
भारतीय अर्थशास्त्राचे जनक ➖ दादाभाई नौरोजी
भारतीय ग्रंथालयाचे जनक ➖ S.R. रंगनाथन
आधुनिक भारताचे शिल्पकार ➖ पंडीत नेहरू
भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार ➖डॉ. B. R. आंबेडकर
पाणी पंचायतीचे जनक ➖ विलासराव साळुंखे
भूदान चळवळीचे जनक ➖ विनोबा भावे
पंचायतराज पद्धतीचा जनक ➖ बलवंतराय मेहता
भारतीय दूरसंचार क्रांतीचे जनक ➖ सॅम पित्रोदा
आर्थिक राष्ट्रवादाचे जनक ➖ दादाभाई नौरोजी
मराठी वृत्तपत्रसृष्टीचे जनक ➖ बाळशास्त्री जांभेकर
भारतीय आरमाराचे जनक ➖ छ. शिवाज महाराज
आधुनिक महाराष्ट्राचे जनक ➖ बाळशास्त्री जांभेकर
महाराष्ट्र हरितक्रांतीचे जनक ➖ वसंतराव नाईक
भारताच्या एकीकरणाचे जनक ➖ सरदार पटेल
आधुनिक मराठी कवितेचे जनक ➖ केशवसुत
Thursday, 6 February 2025
Mpsc Notes
►1904 ~ भारतीय विश्वविद्यालय अधिनियम पारित
►1905 ~ बंगाल का विभाजन
►1906 ~ मुस्लिम लीग की स्थापना
►1907 ~ सूरत अधिवेशन, कांग्रेस में फूट
►1909 ~ मार्ले-मिंटो सुधार
►1911 ~ ब्रिटिश सम्राट का दिल्ली दरबार
►1916 ~ होमरूल लीग का निर्माण
►1916 ~ मुस्लिम लीग-कांग्रेस समझौता (लखनऊ पैक्ट)
►1917 ~ महात्मा गाँधी द्वारा चंपारण में आंदोलन
► 1918 ~ खेड़ा सत्याग्रह
►1919 ~ रौलेट अधिनियम
►1919 ~ जलियाँवाला बाग हत्याकांड
►1919 ~ मांटेग्यू-चेम्सफोर्ड सुधार
►1920 ~ खिलाफत आंदोलन
►1920 ~ असहयोग आंदोलन
► 1921 ~ एका आंदोलन
►1922 ~ चौरी-चौरा कांड
►1927 ~ साइमन कमीशन की नियुक्ति
►1928 ~ साइमन कमीशन का भारत आगमन
► 1928 ~ बारडोली सत्याग्रह
►1929 ~ भगतसिंह द्वारा केन्द्रीय असेंबली में बम विस्फोट
►1929 ~ कांग्रेस द्वारा पूर्ण स्वतंत्रता की माँग
►1930 ~ सविनय अवज्ञा आंदोलन
►1930 ~ प्रथम गोलमेज सम्मेलन
►1931 ~ द्वितीय गोलमेज सम्मेलन
►1932 ~ तृतीय गोलमेज सम्मेलन
►1932 ~ सांप्रदायिक निर्वाचक प्रणाली की घोषणा
►1932 ~ पूना पैक्ट
►1942 ~ भारत छोड़ो आंदोलन
►1942 ~ क्रिप्स मिशन का आगमन
►1943 ~ आजाद हिन्द फौज की स्थापना
► 1946 ~ तेभागा आंदोलन
►1946 ~ कैबिनेट मिशन का आगमन
►1946 ~ भारतीय संविधान सभा का निर्वाचन
►1946 ~ अंतरिम सरकार की स्थापना
►1947 ~ भारत के विभाजन की माउंटबेटन योजना
►1947 ~ भारतीय स्वतंत्रता प्राप्ति
► 1948-50 ~ देशी रियासतों का विलय
► 26 जन. 1950 ~ भारतीय गणराज्य का गठन
वाचा :- हंटर कमीशनचे भारतीय सदस्य
√ १८५४ च्या वुडच्या खलित्याने
सुचवलेल्या सुचनांची झालेली
अंमलबजावणी पाहणे आणि प्राथमिक
शिक्षणांसदर्भात सुधारणा
सुचविण्यासाठी १८८२ साली नेमण्यात
आलेल्या विल्यम हंटर साहेबांच्या
कमिशन मधे भारतीय मंडळींचा
सहभाग होता.
√ हि भारतीय मंडळी या कमिशनच्या
कामात सहभागी झाली आणि त्यांनी
महत्वपूर्ण योगदान दिले..
√१) के.टी.तेलंग
√२) सय्यद महमुद (सय्यद अहमद खान
यांच्या ऐवजी)
√३) आनंद मोहन बोस
√४) भुदेव सिंह मुखर्जी
√५) पी.रंगनाथ मुदलीयार
√६) हाजी गुलाम
√७) महाराज जितेंद्र मोहन टागोर
√ या कमीशन चे अध्यक्ष हंटर साहेब तर
सेक्रेटरी बी.एल.राईस होते.
√ हे कमीशन लाॕर्ड रिपन यांच्या काळात
आले होते..
लॉर्ड कर्झन (1899 - 1905)
●लाॅर्ड कर्झन म्हणजे भारतातील सर्वात वादग्रस्त व्हाइसराॅय....
●1899 मध्ये भारतासाठी चांदी ऐवजी सुवर्ण परिमाण लाॅर्ड कर्झन याने अवलंबिले.
●1901 मध्ये काश्मिर व पंजाब यांचा काही भाग मिळुन वायव्य सरहद्द प्रांत निर्माण केला.
●1901 मध्ये भारतीय राजपुत्रांना उच्च शिक्षण देण्यासाठी लाॅर्ड कर्झन याने Imperial Cadet Core ची स्थापना केली.
●23 जानेवारी 1901 रोजी महाराणी व्हिक्टोरीया हिचे निधन झाले. पुढे 1921 मध्ये महाराणी व्हिक्टोरिया हिच्या स्मरणार्थ कलकत्ता येथे व्हिक्टोरिया हॉल बांधण्यात आला.
●1902 मध्ये सर थॉमस रॅले यांच्या अध्यक्षतेखाली 'युनिव्हर्सिटी कमिशन' नेमण्यात आले.
●1902 मध्ये सर अँन्ड फ्रेजर यांच्या अध्यक्षतेखाली पोलिस खात्याची समिती नेमण्यात आली. यानुसारच criminal investigation bureau ची सुरुवात झाली.
●1902 रोजी कर्झनने दुष्काळ निवारणासाठी 'मॅकडोनाल्ड दुष्काळ आयोग' स्थापन केला.
●1903 मध्ये लाॅर्ड कर्झन याने दिल्ली येथे भव्य दरबार भरवुन राणीच्या वारसाला भारत सम्राट घोषित केले.
●1903 मध्ये सर ॲन्ड्र्यु फ्रेजर यांनी बंगालच्या फाळणीची योजना तयार केली.
●1904 मध्ये पहिला सहकारी कायदा पारित करण्यात आला.
●1904 मध्ये प्राचीन स्मारक संरक्षण कायदा पारीत केला.
●लाॅर्ड कर्झन याने व्यापार व उद्योगधंदे खाते निर्माण केले.
●1901 मध्ये बंगालमध्ये पुसा येथे कृषी संशोधन संस्थेची स्थापना लाॅर्ड कर्झन यांनी केली.
●लाॅर्ड कर्झनच्या काळात DSP व Dysp यांची थेट नेमणूक सुरु झाली.
●ब्रिटीश शासनासोबत झालेल्या मतभेदांमुळे (कर्झन - किचनर विवाद) कर्झन 1905 मध्ये मायदेशी परतला.
●कर्झन याने रेल्वे कारभाराच्या चौकशी साठी सर रॉबर्टसन यांच्या अध्यक्षतेखाली समिती नेमली.
● भारतात रेल्वेचे विस्तृत जाळे पसरविण्याचे श्रेय कर्झन कडे जाते.
●लाॅर्ड कर्झन याने टाटा इंस्टिट्युट ऑफ सायन्स, बेंगलोर येथील संशोधन कार्यासाठी स्थापन करण्यात आलेल्या संस्थेला देणगी दिली.
●19 आॅगस्ट 1905 रोजी केसरी वृत्तपत्रामध्ये लिहिलेल्या आपल्या लेखात लोकमान्य टिळकांनी कर्झनची कारकीर्द औरंगजेबाची प्रतिकृती होती असे म्हटले होते.
●लोकमान्य टिळक आणि नामदार गोखले यांनी लाॅर्ड कर्झन याची तुलना औरंगाजेबाशी केली.
●कृष्णाजी प्रभाकर खाडीलकर लिखित 'किचकवध' नाटकात किचक ची तुलना कर्झन सोबत केली गेली.
●कर्झनची कारकीर्द आपल्या दुष्कृत्यामुळे खुप गाजली. लंडन मध्ये मदनलाल धिंग्रा याने कर्झनला मारण्याचा अयशस्वी प्रयत्न केला.
● 'व्हाइसराॅय पदाचा राजीनामा दिल्यानंतर कलकत्त्याचा महापौर होण्यास मला आवडेल' असे कर्झन म्हणत.
भारतीय संविधानाची निर्मिती
📜 कॅबिनेट मिशन योजना:
- एकूण जागा: ३८९
- ब्रिटिश भारत: २९६ जागा (२९२ जागा ११ राज्यपाल प्रांतांमधून, ४ मुख्य आयुक्त प्रांतांमधून)
- संस्थाने: ९३ जागा (मुस्लिम लीग सदस्यांच्या माघारीमुळे ७० जागा)
🏛️ संविधान सभेची रचना:
- मूळ जागा: २९९
- ब्रिटिश भारत प्रांत: २२९ जागा
- संस्थाने: ७० जागा
⚖️ सार्वभौम संस्था:
- पूर्णपणे सार्वभौम आणि विधायी अधिकार असलेली संस्था.
- अध्यक्षता करणारे:
- विधायी सत्र: जी.व्ही. मावळंकर
- संविधान सत्र: डॉ. राजेंद्र प्रसाद
🗓️ महत्वाच्या तारखा:
- पहिलं सत्र: ९ डिसेंबर १९४६
- अंतिम सत्र: २४ जानेवारी १९५०
- स्वीकारणे: २६ नोव्हेंबर १९४९
- अंमलबजावणी: २६ जानेवारी १९५०
📝 मसुदा समिती:
- अध्यक्ष: डॉ. बी.आर. आंबेडकर
- सदस्य:
- एन. गोपालस्वामी आयंगार
- अलादी कृष्णस्वामी अय्यर
- डॉ. के.एम. मुंशी
- सैयद मोहम्मद सादुल्लाह
- एन. माधव राव
- टी.टी. कृष्णमाचारी
📘 संविधानाची माहिती:
- प्रारंभिक सामग्री: उद्देशिका, ३९५ कलमे, ८ अनुसूचियां
- सभेचे अध्यक्ष: डॉ. राजेंद्र प्रसाद
- उपाध्यक्ष: एच.सी. मुखर्जी, वी.टी. कृष्णमाचारी
- तात्पुरते अध्यक्ष: डॉ. सच्चिदानंद सिन्हा
- प्रतीक: 🐘
- संवैधानिक सल्लागार: बी.एन. राव
- सचिव: एच.व्ही.आर. आयंगार
- मुख्य मसुदाकार: एस.एन. मुखर्जी
- कॅलिग्राफर: प्रेम बिहारी नारायण रायझादा
- सजावट: नंदलाल बोस, ब्योहर राममनोहर सिन्हा
🗳️ मतदान आणि प्रतिनिधित्व:
- मुसलमान, शीख, आणि सामान्य श्रेणींना जागा वाटप.
- प्रातिनिधिक मतदान प्रणालीद्वारे मतदान.
- संस्थानामधून नामांकित सदस्य होते.
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स
.
1) ब्राह्मो समाज —- 1828 —— राजाराम मोहन रॉय
2) आदी ब्राह्मो समाज —— 1865 —--- देवेंद्रनाथ टागोर
3) भारतीय ब्राह्मो समाज —--- 1865 —— केशवचंद्र सेन
4) तरुण ब्राह्मो समाज —— 1923----वि.रा.शिंदे
5) प्रार्थना समाज —--- 1867 —— आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर
6) आर्य समाज —— 1875 —— स्वामी दयानंद सरस्वती
7) आर्य समाज शाखा कोल्हापूर —--1918--- शाहू महाराज
8) आर्य महिला समाज —— 1889 —— पंडिता रमाबाई
9) सत्यशोधक समाज —-1873----महात्मा फुले
10) सत्यशोधक समाज कोल्हापूर —— 1911---- शाहू महाराज
11) सार्वजनिक समाज —— 1872----आनंदमोहन बोस
12) नवविधान समाज —--1880--- केशवचंद्र सेन
13) भारत सेवक समाज---1905---- गोपाळ कृष्ण गोखले
14) भारत कृषक समाज —--1955---- पंजाबराव देशमुख
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 2)
15) डेक्कन एजुकेशन सोसायटी —- 1884- —--आगरकर,टिळक,चिपळूणकर
16) डेक्कन सभा —— 1893 —— न्या.म.गो.रानडे
17) डेक्कन रयत शिक्षण संस्था —-1916---- शाहू महाराज
18) रयत शिक्षण संस्था —-1919---- कर्मवीर भाऊराव पाटील
19) श्री शिवाजी शिक्षण संस्था —-1932--- पंजाबराव देशमुख
20) मनवधर्म सभा —— 1844----दादोबा पांडुरंग तर्खडकर
21) परमहंस सभा —— 1849---- दादोबा पांडुरंग /ईश्वरचंद्र विद्यासागर
22) ग्यानप्रसारक सभा —— 1848 —- दादोबा पांडुरंग
23) मद्रास महाजन सभा —— 1884 —— पी.आनंद चार्लू / सुब्रमण्यम अय्यर
24) हिंदू महासभा —- 1915 —— मदन मोहन मलविय
25) वृद्धांसाठी संगत सभा —— वि.रा.शिंदे
26) वकतरीत्वा उत्तेजक सभा —--न्या.म.गो.रानडे
27) सार्वजनिक सभा —-1870---- ग.वा.जोशी
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 3)
28) ग्रँट मेडिकल कॉलेज —1838--जगन्नाथ शंकर सेठ
29) ग्रँट मेडिकल सोसायटी —1852--भाऊ दाजी लाड
30) बंगाल असियाटीक सोसायटी--1784 —विलीयम जोन्स
31) असियाटीक सोसायटी —1789--विलीयम जोन्स
32) बॉम्बे नेटीव स्कूल बुक सोसायटी —1822— जगन्नाथ शंकर सेठ
33) सायन्तिफिक सोसायटी — 1862— सर सय्यद अहमद खान
34) मोहमदम लिटररी सोसायटी —1863— नवाब अब्दुल लतीफ
35) ट्रॅन्स्लेशन सोसायटी — 1864— सर सय्यद अहमद खान
36) लंडन इंडियन सोसायटी — 1865— दादाभाई नवरोजी / उमेशचंद्र बॅनर्जी
37) थेओसोफिकॅल सोसायटी — 1875— मॅडम ब्लावाट्सक्यी / कर्नल अल्कोट
38) मराठा एजुकेशन सोसायटी — 1901— शाहू महाराज
39) इंडियन होमरूल सोसायटी — लंडन —1905 —श्यामजी कृष्ण वर्मा
40) पीपल्स एजुकेशन सोसायटी —1945— बाबासाहेब आंबेडकर
41) किंग एड्वर्ड मोहमद्न एजुकेशन सोसायटी —1906— शाहू महाराज
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 4)
42) निष्काम कर्ममठ —1910— महर्षी धो.के.कर्वे
43) निष्काम कर्मयोगी — वि.रा.शिंदे
44) हिंदुस्तान चे बुकर टी वॉशिंग्टन —महात्मा फुले
45) महारष्ट्राचे चे बुकर टी वॉशिंग्टन — कर्मवीर भाऊराव पाटील
46) हिंदुस्तान चे मार्टिन लुथर किंग — राजाराम मोहन रॉय
47) महारष्ट्रा चे मार्टिन लुथर किंग — महात्मा फुले
48) अहिल्याश्रम (स्त्रियांसाठी) — 1923— वि.रा.शिंदे
49) पवनार आश्रम (वर्धा) —1921— विनोबा भावे
50) अनाथ बालिका आश्रम —1899— महर्षि धो.के.कर्वे
51) विक्टोरीया अनाथाश्रम —- महात्मा फुले
52) विक्टोरीया मराठा बोर्डींग —1901— शाहू महाराज
53) सेवा समिती — 1910— हृदयनाथ कुंझर
54) सेवा सदन — वि.रा.शिंदे
55) पूना सेवा सदन — रमाबाई रानडे
56) शारदा सदन मुंबई —1889 — पंडिता रमाबाई
57) मुक्ती सदन केडगाव —1898— पंडिता रमाबाई
58) कृपा सदन, प्रीती सदन —- पंडिता रमाबाई
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 5)
59) केसरी — लोकमन्या टिळक
60) महारष्ट्र केसरी —— पंजाबराव देशमुख
61) महारष्ट्र धर्म —- विनोबा भावे
62) अमरावती अंबाबाई मंदिर सत्याग्रह —- पंजाबराव देशमुख
63) पंढरपूर विठ्ठल मंदिर सत्याग्रह — साने गुरुजी
64) नाशिक काळाराम मंदिर सत्याग्रह — बाबासाहेब आंबेडकर
65) पुणे पर्वती मंदिर सत्याग्रह —- एस.एम.जोशी
66) कुसाबाई शी पुनार्वीवाह केला (1874) —- विष्णू शास्त्री पंडित
67) गोदुबाई शी पुनार्वीवाह केला (1893) —- महर्षी धो.के.कर्वे
68) स्वतहाच्या मुलीचा पुनार्वीवाह करवून दिला —— रा.गो.भांडारकर
69) विधवा विवाह उत्तेजक मंडळी —- (1893) —— महर्षी धो.के.कर्वे
70) पुनार्वीवाह उत्तेजक मंडळी (1865) —- न्या.म.गो.रानडे
71) विधवा विवाह पुस्तक —- विष्णू शास्त्री पंडित
72) विधवा विवाहाचा कायदा व पुनार्वीवाह कायदेशीर मान्यता (1917) — शाहू महाराज
73) आंतर जातीय विवाहास मान्यता कायदा (1918) — शाहू महाराज
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 6)
74) मराठी ग्रंथ उत्तेजक मंडळी —--नाशिक —- न्या.म.गो.रानडे
75) देशी व्यापार उत्तेजक मंडळी —(1882) —- ग.वा.जोशी
76) आर्य महिला समाज कौटुंबिक उपासना मंडळ — (1937) — वि.रा.शिंदे
77) महार मांग इत्यादी लोकास विद्या शिकॅवणारी मंडळी —- 1853--- महात्मा फुले
78) दूधगाव विद्यार्थी प्रसारक मंडळ —1910— कर्मवीर भाऊराव पाटील
79) गुरुदेव सेवा मंडळ (मोझरी) —- संत तुकडोजी महाराज
80) भिल्ल सेवा मंडळ — 1922 — ठक्कर बाप्पा
81) ग्रामोउद्धार मंडळ —- पंजाबराव देशमुख
82) महाराष्ट्र ग्रामशिक्षण मंडळ —- महर्षि धो.के.कर्वे
83) ग्रामरचना (ग्रंथ) — गो.ह.देशमुख (लोकहीतवादी)
84) ग्रामगीता (साहित्य) —- संत तुकडोजी महाराज
85) गीता प्रवचने —- विनोबा भावे
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 7)
86) मानवी समता (मासिक) —- 1937— महर्षी धो.के.कर्वे
87) समता (वृत्तपत्र) — 1927 — बाबासाहेब आंबेडकर
88) समता संघ / मंच — 1944 — महर्षी धो.के.कर्वे
89) समाज समता संघ — 1927 — बाबासाहेब आंबेडकर
90) जाती निर्मूलन संघ — 1948 — महर्षी धो.के.कर्वे
91) शेतकरी संघ — 1927 — पंजाबराव देशमुख
92) प्राथमिक शिक्षण संघ — पंजाबराव देशमुख
93) तरुण आस्तिकांचा संघ — 1905 — वि.रा.शिंदे
94) अस्पृश्यता निवारन संघ — 1918 — वि.रा.शिंदे
95) मराठा राष्ट्रीय संघ — 1918 — वि.रा.शिंदे
96) अखिल भारतीय दलित संघ — 1956 — पंजाबराव देशमुख
97) आल इंडिया शेड्यूल कास्ट फेडरेशन — 1942 — बाबासाहेब आंबेडकर
98) डिप्रेसड क्लासेस मिशन — 1906 — मुंबई — वि.रा.शिंदे
99) ब्रह्म पोस्टल मिशन — वि.रा.शिंदे
100) रामकृष्ण मिशन — 1897 — स्वामी विवेकानंद
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 8)
101) लोकहीतवादी (मासिक) — गो.ह.देशमुख
102) हितवदी (दैनिक) — गोपाळ कृष्ण गोखले
103) बहिष्कृत भारत (ग्रंथ) — वि.रा.शिंदे
104) बहिष्कृत भारत (पक्षिक) — बाबासाहेब आंबेडकर
105) बहिष्कृत हितकारिणी सभा —1924 — बाबासाहेब आंबेडकर
106) संवाद कौमूदी — राजा राम मोहन रॉय
107) तत्व कौमूदी — साधारण ब्राह्मो समाजाचे मुखपत्र
108) तत्व बोधिनी सभा — देवेंद्रनाथ टागोर
109) यंग इंडिया - - महात्मा गांधी
110) न्यू इंडिया (साप्ताहिक) — अँनी बेज़ंट
111) गुलामगिरी (ग्रंथ) — महात्मा फुले
112) गुलामंचे राष्ट्र (पुस्तक) — गो.ग,आगरकर
113) अनटचबल इंडिया — वि.रा.शिंदे
114) द अनटचबल्स — बाबासाहेब आंबेडकर
समाजसुधारक व आधुनिक भारतीय इतिहासातील काही फॅक्ट्स (भाग 9)
115) आद्य इतिहास संशोधक — बाळशास्त्री जांभेकर
116) पहिले इतिहास संशोधक — रा.गो.भांडारकर
117) प्राचीन इतिहासाचे संशोधक — रा.गो.भांडारकर
118) इतिहासाचार्य — वि.का.राजवाडे
119) चतु:श्लोकी भागवत — संत एकनाथ
120) चतु:श्लोकी भागवताचा अर्थ — विष्णुबुवा ब्रह्मचारी
121) शेषाद्रई प्रकरण — बाळशास्त्री जांभेकर
122) पंचहौद मिशन प्रकरण — न्या.म.गो.रानडे
123) बर्वे प्रकरण — गो.ग.आगरकर / टिळक
124) वेदोक्त प्रकरण — शाहू महाराज / टिळक
125) वेदोक्त धर्म प्रकाश (ग्रंथ) — विष्णुबुवा ब्रह्मचारी
126) सत्यतर्थ धर्मप्रकाश — स्वामी दयानंद सरस्वती
गोलमेज परिषद बद्दल माहिती
गोलमेज परिषद बद्दल माहिती:
❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣
सायमन कमिशनवर चर्चा करण्यासाठी लंडनमध्ये तीन गोलमेज परिषदा भरवल्या गेल्या.
वसाहतीच्या स्वराज्याची मागणी, 26 जाने. 1930 रोजी पहिल्या स्वातंत्र्य दिन पाळला गेला.
नेहरू आहवालातील तत्वे जर सरकारने स्वीकारली नाहीत तर सविनय कायदेभंग सुरू करण्याची सूचना गांधीजींनी व्हाइसरॉय आयर्वीन या दिली. (23 डिसेंबर 1929), आयर्वीन यांचा प्रतिसाद नाही.
1929 च्या लाहोर अधिवेशनाचे अध्यक्ष – पं. जवाहरलाल नेहरू.
सविनय कायदेभंग (12 मार्ग 1930 ते 5 मार्च 1931)
12 मार्च 1930 रोजी आपल्या 78 सहकार्यांनीशी गांधीजींनी साबरमती आश्रमातून दांडी यात्रेस प्रारंभ केला.
❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣
साबरमती ते दांडी अंतर – 385 कि.मी.
6 एप्रिल 1930 रोजी मिठाचा कायदा मोडला.
धारासना येथे सरोजनी नायडू यांनी मिठाचा सत्याग्रह केला. (21 मे 1930)
याच काळात महाराष्ट्रात रत्नागिरी जिल्ह्यात सिरोडा येथे मिठाचा सत्याग्रह झाला.
या काळात सोलापूरला मार्शल लॉ लागू केला (1930)
पहिली गोलमेज परिषद नोव्हेंबर 1930 मध्ये भरली.
काँग्रेसने पहिल्या गोलमेज परिषदेवर बहिष्कार टाकला.
गांधी आयर्वीन करार – 5 मार्च 1931, या करारान्वे गांधीजींनी काही अटींवर दुसर्या गोलमेज परिषदेस हजर राहण्यासाठी मान्यता दिली.
दुसरी गोलमेज परिषद सप्टेंबर 1931 मध्ये भरली, गांधीजी काँग्रेसचे एकमेव प्रतीनिधी म्हणून उपस्थित. गांधीजीचा भ्रमनिरास
सविनय कायदेभंगाच्या दुसर्या टप्प्यात प्रारंभ -3 जाने. 1932.
❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣
सविनय कायदेभंगाच्या दुसर्या टप्प्यात प्रारंभ -3 जाने. 1932
सविनय कायदेभंगाची समाप्ती – 1934
17 ऑगस्ट 1932 रोजी रॅम्से मॅकडोनाल्ड यांनी जातीय निवाडा घोषित केला. या व्दारे अश्पृश्यांना स्वतंत्र मतदार संघ देऊ केले.
विधीमंडळातील विभक्त मतदार संघाविषयी गांधीजीचे प्राणांतीक उपोषण.
24 सप्टेंबर 1932 या दिवशी म. गांधी व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यात पुणे करार (येरवडा करार) झाला. त्यान्वये अश्पृश्यांना विभक्त मतदार संघाऐवजी स्वतंत्र मतदारसंघ देण्यात आल्याचे मान्य केले गेले.
तिसरी गोलमेज परिषद नोव्हेंबर 1932 मध्ये भरली.
सविनय कायदेभंगावेळी खान अब्दुल गफार खान यांनी खुदाई खितमतगार नावाची लाल शर्ट वाल्यांची संघटना सुरू केली.
❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣❣
1853 चा चार्टर अॅक्ट :-
कंपनीला दिलेल्या सनदेची मुदत 1853 मध्ये संपली, कंपनीकडे राजकीय सज्ञ्ल्त्;ाा ठेवण्यास अनेक संसद सदस्यांचा विरोध होता. त्यातून आज्ञापत्र मंजूर करण्यात आले.
· त्यातील तरतुदी -
(1) आज्ञापत्रांची 20 वर्षाची मुदत रद्द केली. संसद कंपनीचे अधिकार रद्द करत नाही. तोपर्यत सम्राटाचा प्रतिनिधी म्हणून कंपनीने भारतात कारभार करावा
(2) कंपनीच्या संचालकांची संख्या 18 करण्यात आली. त्यामध्ये 10 वर्षासाठी सम्राटाकडून 6 तर स्पर्धा परीक्षेच्या माध्यामातून 12अशी निवड करावी
(3) नियंत्रण मंडळाच्या गव्हर्नरची नेमणूक करण्याची परवानगी दिली. प्रत्यक्षात 1912 मध्ये गव्हर्नरची नेमणूक झाली.
(4) भारतीय कायद्यांचे संहितीकरण करण्यासाठी इंडियन लॉ कमिशनची नेमणूक करण्यात आली.
(5) विधीनिर्मितीसाठी कार्यकारणी परिषदेची सदस्य संख्या 12 निश्चित करण्यात आली.
· यामध्ये सर्वोच्च न्यायालयाचा मुख्य न्यायाधीश इतर एक न्यायाधीश आणि चांर प्रांताचे मुंबई, मद्रास, आग्रा, बंगाल चा सदस्य असे 6 सदस्य व इतर 6 सरकारी सदस्य असे.
1909 चा कायदा ,1919 चा कायदा ,
1909 चा कायदा
भारतीय सुधारणा चळवळीला सुरुवात
1909 च्या कायदयास मोर्ले – मिंटो सुधारणा कायदा असे ही म्हणतात.
मोर्ले हे भारतमंत्री तर मिंटो हे व्हाईसरॉय होते.
1909 च्या कायद्याने लंडनमधील भारतमंत्र्यांच्या इंडिया कॉन्सिल मध्ये दोन हिंदी लोकांचा समावेश करण्यात आला.
के.जी. गुप्ता
सय्यद हुसेन बिलग्रामी
1909 च्या कायद्याने भारतातील गव्हर्नर जनरलच्या कार्यकारी मंडळात एक जागा हिंदी सभासंदासाठी राखून ठेवण्याची तरतूद केली गेली. त्यानुसार रायपूरचे ‘लॉर्ड सत्येंद्र प्रसन्न सिन्हा’ यांची नेमणूक करण्यात आली.
1909 च्या कायद्याने मुस्लिमांना विभक्त मतदारसंघ देण्यात आले.
गव्हर्नर जनरलच्या कार्यकारी मंडळाची संख्या या कायद्याने आठ वर नेली.
केंद्रीय कायदे मंडळाची संख्या 68 केली.
1909 च्या कायद्यातील दोष पुढीलप्रमाणे :
संसदीय पद्धत लागू पण उत्तरदायीत्वाचा अभाव.
निवडणूक पद्धत काही अंशी मान्य करण्यात आली.
प्रांतात भारतीयांचे बहुमत पण केंद्रात बहुमत नाही.
1909 च्या कायद्याने सभासदांना प्रश्न विचारण्याचा, अंदाजपत्रकावर चर्चा करण्याचा अधिकार मिळाला परंतु त्यावर मतदान करण्याचा अधिकार दिला नाही.
_____________________________________
1919 चा कायदा
Must Read (नक्की वाचा):
1919 चा सुधारणा कायदा मॉन्टेग्यु – चेम्सफोर्ड नावानेही ओळखला जातो. मॉन्टेग्यु हे भारतमंत्री तर चेम्सफोर्ड हे व्हाईसरॉय होते.
20 ऑगस्ट 1917 – भारतमंत्री मॉन्टेग्युची घोषणा – भारताला ‘साम्राज्यअंतर्गत स्वराज्य’ टप्याटप्याने दिले जाईल. या घोषणेचे स्वागत मवाळांनी ‘मॅग्ना चार्टा ऑफ इंडिया’ असे केले.
1919 च्या कायद्याने भारतमंत्र्यांचा पगार इंग्लंडच्या तिजोरीतून सुरू केला.
इंडिया कौन्सिलच्या सभासंदांची संख्या आठ ते बारा करण्यात आली त्यात तीन भारतीय सदस्यांचा समावेश करण्यात आला.
1919 च्या कायद्याने हायकमिशन ऑफ इंडिया हे पद निर्माण करून त्यांचा पगार भारतीय तिजोरीवर लादला.
केंद्रीय कायदेमंडळ व्दिगृही केले.
कनिष्ठ सभा (Legislative Assembly – 143)
वरिष्ठ सभा (Council state -60)
1919 च्या कायद्याने मुस्लिमांबरोबर शीख, युरोपीय आंदिना स्वतंत्र मतदार संघ दिले.
या कायद्याने प्रांतात व्दिदल शासनाचा प्रारंभ केला.
वरिष्ठ सभागृहाचा कार्यकाल 5 वर्षाचा तर कनिष्ठ सभागृहाचा कार्यकाल 3 वर्षाचा करण्यात आला.
निवडणुकीचा नागरिकांना देण्यात आलेला मतदानाचा
गांधी युगाचा उदय
सत्याग्रह या तंत्राचा वापर त्यांनी प्रथम आफ्रिकेत ब्रिटीशांविरुद्ध केला.
आफ्रिकेतील ब्रिटिश शासन व गांधीजी यांच्यात तडजोड करण्यासाठी सन 1912 मध्ये नामदार गोखले यांनी आफ्रिकेला भेट दिली. त्यावेळी त्यांना गांधीजीच्या सत्याग्रहांच्या तंत्राचा प्रत्यक्ष अनुभव घेतला.
जगातील कोणत्याही शक्तिपुढे न झुकणारे ब्रिटिश शासन गांधीजीच्या सत्याग्रहापुढे हतबल झाले होते. या भेटीत गोखल्यांनी गांधीजींना स्वातंत्र्याच्या लढ्याकरिता भारतात येण्याची विनंती केली. ही विनंती प्रमाण मानून गांधीजी भारतात परत आले.
जानेवारी 1915 मध्ये गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या आग्रहावरून गांधीजी भारतात परतले होते. ते गोखले यांना गुरुस्थानी मानत असत.
1. भारतातील चळवळी :
भारतात आल्यानंतर गांधीजींनी खालील चळवळी सुरू केल्या.
चंपारण्य सत्याग्रह (सन 1917) -
चंपारण्य (बिहार) भागातील निळीच्या मळ्यात काम करणार्या गरीब शेतकर्यांवर यूरोपियन मळेवाल्याव्दारे होणारा अन्याय दूर करण्याकरिता गांधीजींनी चंपारण्य चळवळ सुरू केली.
साराबंधी चळवळ (सन 1918) -
1918 गुजरातमधील खेडा जिल्ह्यामध्ये दुष्काळ पडून मोठ्या प्रमाणात दुष्काळामुळे पिके बुडाली असतांना ब्रिटिश अधिकारी शेतकर्याकडून जबरदस्तीने शेतसारा वसूल करीत असत.
गांधीजींनी शासनाच्या या कृती विरुद्ध खेडा येथे साराबंदी चळवळ सुरू केली.
शासनाने गांधीजींच्या चळवळीची दखल घेऊन दुष्काळग्रस्त भागात जमीन महसूल वसुलीला स्ग्थगिती देण्याचा निर्णय घेतला.
हा गांधीजीचा दूसरा विजय होता.
रौलॅक्ट अॅक्ट किंवा काळा कायदा सत्याग्रह (सन 1919) -
भारतातील राष्ट्रीय आंदोलन व क्रांतिकारी चळवळीला प्रतिबंध घालण्याकरिता ब्रिटिश शासनाने सर सिडने रौलेट यांच्या अध्यक्षतेखाली नेमलेल्या समितीच्या शिफारसीवरून अनार्काकल अँड रिव्हॉल्युशनरी क्राईम अॅक्ट पास केला.
या कायद्यातील तरतुदीनुसार कोणत्याही व्यक्तिला विना चौकशी अटक करण्याचा व त्याच्यावर तात्काळ खटला चालविण्याचा अधिकार शासनाला प्राप्त झाला होता.
या रौलॅक्ट कायद्याबद्दल निषेध करण्याकरिता 6 एप्रिल 1919 हा दिवस संपूर्ण भारतभर बंद पाळण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
हा काँग्रेसमार्फत पाळण्यात आलेला पहिला अखिल भारतीय बंद होय.
13 एप्रिल 1919 रोजी अमृतसरमधील जालियनवाला बागेत रौलेट कायद्याच्या निषेधार्थ सभा बोलाविण्यात आली.
या सभेवर जनरल डायर नावाच्या अधिकार्याने नीरपराध लोकांवर गोळीबार केला.
2. असहकार आंदोलन :
डिसेंबर 1920 मध्ये नागपूर येथे भरलेल्या राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनामध्ये असहकार चळवळीचा कार्यक्रम हाती घेण्यात आला.
सतत दोन वर्षे भारतात अहिंसक मार्गाने असहकार आंदोलन सुरू झाले.
फेब्रुवारी 1922 मध्ये उत्तरप्रदेशातील चौरीचौरा येथे एका हिंसक जमावाने पोलिस स्टेशनला आग लावली.
या आगीत पोलिस अधिकार्यासह 21 जन मृत्यूमुखी पडले.
या घटनेमुळे गांधीजींनी व्यथित होऊन अहसहकार आंदोलन मागे घेतल्याची घोषणा केली.
3. स्वराज्य पक्षाची स्थापना :
सन 1919 च्या कायदेमंडळाच्या कायद्यानुसार सन 1923 मध्ये निवडणूका होणार होत्या.
असहकार आंदोलन ठरावातील विधीमंडळाच्या निवडणुकीवर बहिष्कार टाकण्याचे धोरण मागे घेऊन विधिमंडळाच्या निवडणुकीत भाग घ्यावा आणि तेथे शासनाची अडवणूक करण्याच्या उद्देशाने चित्तरंजनदास व मोतीलाल नेहरू यांनी सन 1923 मध्ये अलाहाबाद येथे स्वराज्य पक्षाची स्थापना केली.
काँग्रेसमधील फुट टळावी म्हणून गांधीजींनी स्वराज्य पक्षाला मान्यता दिली व त्यांना विधीमंडळाच्या निवडणुकीत भाग घेण्यास मान्यता दिली.
4. सायमन कमिशन (1928) :
भारतमंत्री लॉर्ड बर्कनहेड यांनी डिसेंबर 1927 मध्ये भारतीयांना पुढील राजकीय सुधरणा देण्याच्या उद्देशाने अहवाल तयार करण्याकरिता सर जॉन सायमन यांच्या अध्यक्षतेखाली कमिशन नेमले.
या कमिशनमधील सातही सदस्य इंग्रज होते.
या कमिशनमध्ये एकही भारतीय नेत्यांस स्थान देण्यात आले नव्हते.
या घटनेमुळे राष्ट्रीय काँग्रेसने सायमन बहिष्कार टाकला.
5. नेहरू रिपोर्ट (1928) :
भारतमंत्री लॉर्ड बर्कनहेड यांनी सर्व पक्षांना मान्य असेल अशी राज्यघटना कोंग्रेसने तयार करावी असे आव्हान केले.
राष्ट्रीय कोंग्रेसने हे आव्हान स्विकारून फेब्रुवारी 1928 मध्ये घटनेचा मसुदा तयार करण्याकरिता मोतीलाल नेहरू यांच्या अध्यक्षतेखाली घटना समिती स्थापन करण्यात आली.
नेहरू समितीने तयार केलेला अहवाल भारताच्या इतिहासामध्ये नेहरू रिपोर्ट म्हणून ओळखला जातो.
6. सविनय कायदेभंग आंदोलन :
1229 चे राष्ट्रीय काँग्रेसचे अधिवेशन पंडित जवाहरलाल नेहरू अध्यक्षतेखाली लाहोर येथे भरले होते.
या अधिवेशनाच्या अध्यक्षपदावरून बोलतांना पंडित नेहरु यांनी संपूर्ण स्वातंत्र्याची मागणी केली आणि महात्मा गांधीजी यांच्या नेतृत्वाखालील सविनय कायदेभंग चळवळ सुरू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
26 जानेवारी 1930 हा दिवस संपूर्ण भारतभर स्वातंत्र्याच्या प्रतिज्ञेचा दिवस म्हणून पाळण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
7. दांडी येथील मिठाचा सत्याग्रह :
सविनय कायदेभंगाच्या कार्यक्रमाअंतर्गत गांधीजींनी दांडी येथे मिठाचा कायदा मोडण्याचा निर्णय घेतला.
12 मार्च 1930 रोजी गांधीजींनी साबरमती आश्रमातून गुजरातमधील दांडी येथे जाण्याकरिता आपल्या 78 अनुयायासह प्रवासाला सुरुवात केली.
385 किलोमीटर अंतर पार करून गांधीजी 6 एप्रिल रोजी दांडी येथे पोहचले. तेथे गांधीजी व त्यांच्या अनुसायांनी मिठाचा कायदा मोडला. याच घटनेबरोबर देशात अनेक ठिकाणी सविनय कायदेभंग आंदोलनाला सुरुवात झाली.
यामध्ये गुजरातमधील धरासना, महाराष्ट्रातील वडाळा(मुंबई), शिरोडा व मालवण (सिंधुदुर्ग) आणि कर्नाटकमधील शनिकट्टा इत्यादी ठिकाणे मिठाच्या सत्याग्रहात विशेष गाजले.
महाराष्ट्रातील बिळाशी, कळवण, संगमनेर व चीरनेर इत्यादि ठिकाणे जंगल सत्याग्रहामध्ये खूप प्रसिद्धीला आली.
सविनय कायदेभंग आंदोलनात खालील ठिकाणे प्रसिद्धीला आली.
6 मे रोजी सोलापूरच्या जिल्हाधिकार्याने लोकांना आवर घालण्यासाठी बेछूट गोळीबार करण्याचे आदेश दिले.
आंदोलन चिरडून टाकण्याकरिता शासनाने लष्कराला पाचारण केले व सोलापूर शहरात लष्करी कायदा लागू केला.
8. वैयक्तिक सत्याग्रह आंदोलन :
सन 1940 मध्ये मौलाना आझाद यांच्या अध्यक्षतेखाली रामगढ येथे राष्ट्रीय काँग्रेसचे अधिवेशन भरले होते. या अधिवेशनामध्ये महात्मा गांधीजींनी वैयक्तिक सत्याग्रह आंदोलन सुरू करण्याची घोषणा केली.
महात्मा गांधीजींनी वैयक्तिक आंदोलनाचे आपले पहिले अनुयायी म्हणून विनोबा भावे यांची निवड केली.
विनोभा भावेनंतर जवाहरलाल नेहरू, सरदार वल्लभभाई पटेल यांची सत्याग्रही म्हणून निवड करण्यात आली होती.
9. भारत छोडो आंदोलन (1942) :
क्रिप्स योजनेनंतर स्वातंत्र्यासाठी प्रखर चळवळ करण्याचा निर्धार राष्ट्रीय सभेने केला.
14 जुलै 1942 रोजी वर्धा येथे सेवाग्राम आश्रमात भरलेल्या अखिल भारतीय काँग्रेस वर्किंग कमिटीच्या बैठकीत चलेजाव आंदोलन ठराव पास करण्यात आला.
8 ऑगस्ट 1942 रोजी मुंबई येथे गवालिया टॅक मैदानावर गांधीजींनी आपल्या भाषणात बोलतांना इंग्रजांना भारत सोडून जाण्याचा आदेश दिला. त्याच बरोबर भारतीयांनी या क्षणापासून स्वत:ला स्वतंत्र समजावे आणि स्वातंत्र्याच्या रक्षणाकरिता करा किंवा मरा असा संदेश दिला. त्यानंतर भारतात चलेजाव आंदोलनाला सुरुवात झाली.
प्रति सरकारे -
इंग्रज राजवट उलथून पडण्याचा एक भाग म्हणून राष्ट्रीय नेत्यांनी प्रतिसरकार स्थापन केले.
प्रतिसरकार म्हणजे इंग्रज शासनाचा कारभार बंद पाडून लोकांनी निवडलेल्या पंचायतीमार्फत गावगाड्याचा कारभार चालविणे होय.
चलेजाव आंदोलन काळामध्ये सातारा येथे नाना पाटील यांनी स्थापन केलेले प्रतिसरकार देशभर खूपच गाजले.
महाराष्ट्राखेरीज उत्तरप्रदेशमधील (बलिया), बिहारमधील (भागलपूर), बंगालमधील (मिदानपूर) येथील प्रतिसरकारे खूपच गाजली.
सशस्त्र प्रतिकाराची चळवळ -
सन 1934 मध्ये जयप्रकाश नारायण यांनी आचार्य नरेंद्र देव, डॉ. राममनोहर लोहिया, अच्युतराव पटवर्धन इ. लोकांच्या सहकार्याने राष्ट्रीय काँग्रेस अंतर्गत समाजवादी काँग्रेस पक्षाची स्थापना केला होती.
या संघटनेच्या अरुणा असफअली, उषा मेहता, एस.एम.जोशी, साने गुरुजी, जयप्रकाश नारायण, अच्युतराव पटवर्धन इ. लोकांनी गुप्तपणे रेडिओ केंद्रे चालवून सरकारी अत्याचाराच्या बातम्या प्रसारीत करणे, पत्रके छापणे व ती वाटणे इत्यादी कार्य भूमिगत राहून केले.
भारतीय सैनिकाचा उठाव -
चलेजाव आंदोलनाच्या काळात 18 फेब्रुवारी 1946 रोजी मुंबईतील तलवार युद्धनौकेवरील भारतीय सैनिकांनी ब्रिटिश शासनाविरुद्ध बंड उभारले. बी.सी. दत्त या उठावाचे प्रमुख होते.
या पाठोपाठ कराची व मद्रास येथील नाविक दलात उठाव झाला.
नौसेनेच्या उठावाला पाठींबा देण्याकरिता कराची, अंबाला व दिल्ली येथील विमानदलातील सैनिकांनी उठाव केला.
सरदार वल्लभभाई पटेलांनी उठावात मध्यस्ती केल्यामुळे सैनिकांचा हा उठाव शमला.
10. भारताची स्वातंत्र्याकडे वाटचाल :
सन 1945 मध्ये इंग्लंडमध्ये सत्ताबदल होऊन मेजर अॅटली यांच्या नेतृत्वाखाली मजूर पक्ष सत्तेत आला. हा पक्ष सुरुवातीपासून स्वातंत्र्य देण्याच्या बाजूने होता.
मार्च 1946 मध्ये पार्लमेंटमध्ये बोलतांना मेजर अॅटली यांनी इंग्लंड लवकरच भारताला स्वातंत्र्य देण्याचा प्रयत्न करेल व त्याविषयी वाटाघाटी करण्याकरिता भारतात एक कमिशन पाठविण्याची घोषणा केली.
त्रिमंत्री योजना (सन 1946) -
या घोषनेनुसार मेजर अॅटली 24 मार्च 1946 रोजी स्टफर्ड क्रिप्स, लॉर्ड पेथिक लॉरेन्स व ए.व्ही. अलेक्झांडर हे तीन सभासदांचे कमिशन भारतात पाठविले.
या त्रिमंत्री कमिशनने राष्ट्रीय काँग्रेसची स्वातंत्र्याची मागणी मान्य करून एक योजना भारतीयांपुढे मांडली. ही योजना त्रिमंत्री योजना म्हणून प्रसिद्ध आहे.
हंगामी सरकार -
त्रिमंत्री कामिशनच्या योजनेनुसार त्यावेळचे व्हॉईसरॉय वेव्हेलने 2 सप्टेंबर 1946 रोजी पंडित नेहरू यांच्या नेतृत्वाखाली हंगामी सरकारची स्थापना करण्यात आली.
माऊंट बॅटन योजना -
24 मार्च 1947 रोजी माऊंट बॅटन भारतात आले.
भारतात आल्याबरोबर निरनिराळ्या पक्षांच्या राजकीय नेत्यांशी भेटी घेऊन फाळणीची योजना तयार केली.
3 जून 1947 रोजी ही योजना प्रसिद्ध करण्यात आली.
मुस्लिम लीग व राष्ट्रीय काँग्रेसने या योजनेला मान्यता दिल्यानंतर ब्रिटिश संसदेने 18 जुलै 1947 रोजी भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा पास केला.
सायमन कमिशन महत्वाचे मुद्दे
सायमन कमिशनवर चर्चा करण्यासाठी लंडनमध्ये तीन गोलमेज परिषदा भरवल्या गेल्या.
वसाहतीच्या स्वराज्याची मागणी. २६ जाने. १९३० रोजी पहिल्या स्वातंत्र्यदिन पाळला गेला.
नेहरू अहवालातील तत्त्वे जर सरकारने स्वीकारली नाहीत तर सविनय कायदेभंग सुरू करण्याची धमकी गांधीजींनी व्हाइसरॉय आयर्विन यांना दिली. (२३ डिसेंबर १९२९), आयर्विन यांचा प्रतिसाद नाही.
१९२९च्या लाहोर अधिवेशनाचे अध्यक्ष – पं. जवाहरलाल नेहरू.
सविनय कायदेभंग (१२ मार्च १९३० ते ५ मार्च १९३१)
१२ मार्च १९३० रोजी आपल्या ७८ सहकाऱ्यांनिशी गांधीजींनी साबरमती आश्रमातून दांडी यात्रेस प्रारंभ केला.
साबरमती ते दांडी अंतर – ३८५ कि.मी.
६ एप्रिल १९३० रोजी मिठाचा कायदा मोडला.
धरासना येथे सरोजनी नायडू यांनी मिठाचा सत्याग्रह केला. (२१ मे १९३०)
याच काळात महाराष्ट्रात रत्नागिरी जिल्ह्यात शिरोडा येथे मिठाचा सत्याग्रह झाला.
या काळात सोलापूरला मार्शल लॉ लागू केला (१९३०)
पहिली गोलमेज परिषद नोव्हेंबर १९३०मध्ये भरली.
काँग्रेसने पहिल्या गोलमेज परिषदेवर बहिष्कार टाकला.
गांधी आयर्विन करार – ५ मार्च १९३१, या करारान्वे गांधीजींनी काही अटींवर दुसऱ्या गोलमेज परिषदेस हजर राहण्यासाठी मान्यता दिली.
दुसरी गोलमेज परिषद सप्टेंबर १९३१मध्ये भरली, गांधीजी काँग्रेसचे एकमेव प्रतीनिधी म्हणून उपस्थित. गांधीजीचा भ्रमनिरास
सविनय कायदेभंगाच्या दुसऱ्या टप्प्यात प्रारंभ - ३ जाने. १९३२
सविनय कायदेभंगाची समाप्ती – १९३४
विज्ञान प्रश्नसंच
🌸*मानवी डोळ्याचा कोणता भाग आत येणाऱ्या किरणांना नियंत्रित करतो?*
१) कोरनिआ
२) इरीस✅✅
३) प्युपील
४) रेटीना
🌸*सार्वजनिक सभागृहात किंवा प्रेक्षागृहात ध्वनी विषयक दर्जा हा निकृष्ट ठरण्याचे कारण .....असते?*
१) आंतर परावर्तन
२) सस्पंदन
३) निनाद✅✅
४) स्पंदन
🌸 *अनियततापी (cold blooded) प्राण्यांच्या संदर्भात खालीलपैकी कोणते विधान सत्य आहे?*
१) रक्त गोठलेले असणे
२) रक्त थंड असणे
३) शरीराचे तापमान बाहेरच्या तापमानानुसार बदलत असते.✅✅
४) शरीराचे तापमान स्थिर असते.
🌸*१ ग्रॅम हिमोग्लोबीन ......ml oxygen चे वहन करतो.*
१) १.३६
२) १.३४✅✅
३) १.३८
४) १.३३
🌸 *स्पायरोगायचे प्रजनन (reproduction) खालीलपैकी ......पद्धतीने होते.*
१) शाकीय
३) लैंगिक
२) शाकीय आणि लैंगिक ✅✅
४) शाकीय ही नाही आणि लैंगिक ही नाही
🌸'पेशी' हे नाव कोणत्या शास्त्रज्ञाने प्रथम वापरात आणले?*
१) जगदीश चंद्र बोस
२) कॕमिलो गोल्गी
३) रॉबर्ट हुक✅✅
४) रॉबर्ट ब्राऊन
🌸मानवाच्या सर्वसाधारण आरोग्याविषयी संबंधित "ब्रोका निर्देशक" खालीलापैकी कोणाच्या वजाबाकीने मिळतो??
१) कि. ग्रॅम मधील वजन आणि मीटर मधील उंची
२) सेंमी. मधील उंची आणि १००✅✅
३) मीटर मधीला उंची आणि कि. ग्रॅम मधील वजन
४) कि. ग्रॅम मधील वजन आणि सेंमी. मधील उंची
🌸 *खगोलशास्राला समर्पित केलेली भारताची पहिली अंतरिक्ष उपग्रह वेधशाळा.....होय.*
१) ॲस्ट्रोनॉट
२) मार्स अॉर्बिटर मिशन
३) ॲस्ट्रोसॕट✅✅
४) यापैकी नाही
🌸*वनस्पती तेलाचे क्षपण केले की,त्यापासून वनस्पती तूप मिळते. या अभिक्रियेत कोणते उत्प्रेरक कार्य करते?*
१) मँग्नीज अॉक्साइड
२) रेनी निकेल ✅✅
३) कोबाल्ट
४) झिंक
🌸*इलेक्ट्रीक हिटींग एलीमेंट साधारणतः कोणत्या धातुपासुन बनविलेले असतात?*
१) टंगस्टन
२) ब्रान्झ
३) नायक्रोम✅✅
४) अॉरगान
इतिहास महत्त्वाचे उठाव
🔹ईस्ट इंडिया कंपनीच्या विरोधात झालेले उठाव :
संन्याशाचा उठाव : 1765-1800 - बंगाल शंकराचार्यांचे अनुयायी व गिरी संप्रदायाचे लोक
चुआरांचा उठाव : 1768 - बंगाल-मिजापूर जिल्हा जगन्नाथ घाला
हो जमातीचे बंड : 1820 - छोटा नागपूर व सिंगभूम
जमिनदारांचा उठाव : 1803 - ओडिशा जगबंधू
खोंडांचा उठाव : 1836 - पर्वतीय प्रदेश दोरा बिसाई
संथाळांचा उठाव : 1855 - कान्हू व सिंधू
खासींचा उठाव : 1824 - आसाम निरतसिंग
कुंकिंचा उठाव : 1826 - मणिपूर
🔹दक्षिण भारतातील उठाव -
पाळेगारांचा उठाव : 1790 - मद्रास
म्हैसूरमधील शेतकर्यांचा उठाव : 1830 - म्हैसूर
विजयनगरचा उठाव : 1765 - विजयनगर
गोरखपूरच्या जमिनदारांचा उठाव : 1870 - गोरखपूर
रोहिलखंडातील उठाव : 1801 - रोहिलखंड
रामोश्यांचा उठाव : 1826 - महाराष्ट्र उमाजी नाईक व बापू त्र्यंबकजी सावंत
भिल्ल व कोळ्यांचा उठाव : 1824
केतूरच्या देसाईचा उठाव : 1824 - केतूर
फोंडा सावंतचा उठाव : 1838
भिल्लाचा उठाव : 1825- खानदेश
दख्खनचे दंगे : 1875- पुणे,सातारा,महाराष्ट्र शेतकरी
महत्त्वाचे प्रश्नोत्तरे
१) खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे ते सांगा.
अ) भारतीय भूमिपृष्ठाचा तोल दक्षिण कातळाने (डेक्कन ट्रॅपने ) सांभाळला आहे. या दक्षिण कातळावरच्या महाराष्ट्र प्रदेशाने भारताच्या राष्ट्रीय जीवनाला असाच भक्कम आधार दिलेला आहे.
ब) अतिप्राचीन काळच्या इतिहासाचा कानोसा घेतला नाही तरी गेल्या सहस्त्रकातील महाराष्ट्राची जडणघडण त्याचे मोठेपण सांगून जाते.
क) या हजार वर्षांत महाराष्ट्राची अस्मिता विविध अंगांनी संपन्न होत गेलेली आहे.
१. फक्त अ योग्य
२. फक्त ब योग्य
३. फक्त क योग्य
४. वरील सर्व योग्य
उत्तर : ४. वरील सर्व योग्य
२) महाराष्ट्राची भूमी याबद्दल खालीलपैकी कोणती विधान योग्य आहे ते सांगा.
अ) महाराष्ट्राची भूमी थंड झालेल्या लाव्हाच्या थरांची बनलेली आहे.
ब) सुमारे नऊ कोटी वर्षापूर्वी घडलेल्या नैसर्गिक उद्रेकाने ही घटना घडली असे भूगूर्भशास्त्र सांगते.
१. विधान : अ योग्य
२. विधान : ब योग्य
३. वरील दोन्ही विधान योग्य
४. वरील दोन्ही विधान अयोग्य
उत्तर : १. विधान : अ योग्य
[ब) सुमारे सात कोटी वर्षापूर्वी घडलेल्या नैसर्गिक उद्रेकाने ही घटना घडली असे भूगूर्भशास्त्र सांगते.]
३) खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे ते सांगा.
अ) सह्याद्रीच्या पूर्वेकडील जमीन मात्र सावकाश सपाटीकडे जाणारी आहे.
ब) या पठाराच्या प्रदेशाला देश महणतात.
क) देशावरील जमिनीचा पोत आणि कस यांत फार विविधता आहे.
१. फक्त अ व ब योग्य
२. फक्त ब व क योग्य
३. फक्त अ व क योग्य
४. वरील सर्व विधान योग्य
उत्तर : ४. वरील सर्व विधान योग्य
४) खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे ते सांगा.
अ) वऱ्हाड-खानदेशकडची काळी जमीन आणि सांगली-सोलापूरकडची मळईची जमीन सुपीक आहे.
ब) नगर-सोलापूरकडाची जमीन बव्हंशी कोरडी, रूक्ष आणि परिणामी नापीक, कोकणच्या मानाने देशावरची शेती अधिक बरकतीची आहे.
क) एकंदरीत पाहता महाराष्ट्रातील लोकांना शेतीभाती पिकविण्यासाठी फार मेहनत करावी लागते.
१. फक्त अ योग्य
२. फक्त ब योग्य
३. फक्त ब व क योग्य
४. फक्त अ व क योग्य
उत्तर : ३. फक्त ब व क योग्य
[अ) वऱ्हाड-खानदेशकडची काळी जमीन आणि सातारा-कोल्हापूरकडची मळईची जमीन सुपीक आहे.]
५) खालीलपैकी कोणते विधान योग्य आहे ते सांगा.
१. भूमीच्या वैशिष्ट्यांबरोबर सृष्टी आणि हवामान यांतही विविधता निर्माण होणे स्वाभाविक आहे.
२. पावसाचे प्रमाण सर्वत्र भिन्नभिन्न असल्यामुळे महाराष्ट्राला अर्थातच एकजिनसी रूप नाही.
३. वरील दोन्ही योग्य
४. वरील दोन्ही अयोग्य
उत्तर : ३. वरील दोन्ही योग्य
६) कितव्या शतकात उद्योतनसूरी या जैन ग्रंथकाराने कुवलय माला नामक ग्रंथात रेखलेली मराठ्यांची प्रतिमा आजही यथातथ्य वाटते ?
१. सहाव्या
२. सातव्या
३. आठव्या
४. नवव्या
उत्तर : ३. आठव्या
७) खालीलपैकी कोणते विधान अयोग्य आहे ते सांगा.
अ) मराठे कलहप्रिय अभिमानी असलेल्या प्रसंग ओढवल्याशिवाय ते लढायला बाहेर पडत नाहीत.
ब) मूलत: शांतपणे शेतीभाती करणारा हा शेतकरी समाज आहे.
क) वायव्य आशियातल्या टोळ्यांप्रमाणे क्रूर लांडगेतोड करीत आक्रमण करणे, प्रचंड नरमेध आणि विध्वंस करणे मराठ्यांच्या स्वभावात नाही.
ड) वैऱ्याचा सूड घ्यावा, स्वातंत्र्य आणि स्वाभिमान यांचे रक्षण करावे आणि अन्यायाचा प्रतिकार करावा ही मराठ्यांची जीवनमूल्ये आहेत.
१. फक्त अ व ब अयोग्य
२. फक्त ब व क अयोग्य
३. फक्त अ व ड अयोग्य
४. फक्त क व ड अयोग्य
उत्तर : २. फक्त ब व क अयोग्य
[ब) मूलत: शांतपणे शेतीभाती करणारा हा कृषीवेल समाज आहे.
क) ईशान्य आशियातल्या टोळ्यांप्रमाणे क्रूर लांडगेतोड करीत आक्रमण करणे, प्रचंड नरमेध आणि विध्वंस करणे मराठ्यांच्या स्वभावात नाही.]
८) खाली काही सातवाहन बद्दल कोणती विधान योग्य आहे ते सांगा.
१. ख्रिस्ती कालगणनेच्या सुरवातीच्या काळात गोदातीरावरील प्रतिष्ठान म्हणजेच आताचे पैठण या ठिकाणाहून राज्य करणार्या सातवाहन राजघराण्यापासून महाराष्ट्राच्या इतिहासाची संगती सहजपणे लावला येते.
२. सातवाहन हे पहिले महाराष्ट्रीय राज्यकर्ते.
३. सातवाहनांनंतर पश्चिम महाराष्ट्रात त्रैकूटक, भांदकचे वाकाटक, चालुक्य, मान्यखेटचे राष्ट्रकूट आणि देवगिरीचे यादव हि राजघराणी विशेषत्वाने नावारूपास आली.
४. वरील सर्व योग्य
उत्तर : ४. वरील सर्व योग्य
Tuesday, 4 February 2025
भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस के प्रमुख अधिवेशन
🟡 1885 का कांग्रेस का प्रथम अधिवेशन।
◆स्थान -बम्बई।
◆ अध्यक्ष - व्योमेश चन्द्र बनर्जी दो बार अध्यक्ष (1885,1892)
◆ 72 प्रतिनधियों ने भाग लिया।
◆ दादा भाई नौरोजी के सुझाव पर भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस नाम रखा गया।
🟡 1886 कांग्रेस का अधिवेशन ।
◆ स्थान -कलकत्ता।
◆ अध्यक्ष - दादा भाई नौरोजी (तीन बार कांग्रेस के अध्यक्ष बने 1886,1893,1906)
🟡 1887 का कांग्रेस अधिवेशन ।
◆ स्थान - मद्रास।
◆ अध्यक्ष - बदरुद्दीन तैय्यब ( कांग्रेस के पहले मुस्लिम अध्यक्ष थे)
🟡 1888 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - इलाहाबाद।
◆ अध्यक्ष - जॉर्ज यूले (प्रथम अंग्रेज अध्यक्ष)
🟡 1896 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - कलकत्ता।
◆ अध्यक्ष - रहीमतुल्ला सयानी।
◆ इस अधिवेशन में राष्ट्रीय गीत वंदे मातरम का पहली बार गायन किया गया।
🟡 1905 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - वारणसी।
◆ अध्यक्ष - गोपाल कृष्ण गोखले।
◆ स्वदेशी आंदोलन का समर्थन।
🟡 1906 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - कलकत्ता।
◆ अध्यक्ष - दादा भाई नैरोजी।
◆ इस अधिवेशन में पहली बार स्वराज शब्द का प्रयोग किया गया।
🟡 1907 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - सूरत।
◆ अध्यक्ष - रास बिहारी घोष।
◆ इस अधिवेशन में कांग्रेस का विभाजन ।
🟡 1911 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - कलकत्ता।
◆ अध्यक्ष - विशन नारायण दर।
◆ इस अधिवेशन में पहली बार जन गण मन का गान किया गया।
🟡 1916 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - लखनऊ।
◆ अध्यक्ष - अम्बिकचरण मजूमदार।
◆ इस अधिवेशन में कांग्रेस-लीग के बीच लखनऊ पैक्ट (पृथक निर्वाचन स्वीकार)
◆ नरम दल और गरम दल एक हुए।
🟡 1917 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - कलकत्ता।
◆ अध्यक्ष - एनी बेसेंट ( कांग्रेस की प्रथम महिला अध्यक्ष बनी )
◆ तीन महिलाएं कांग्रेस की अध्यक्ष बनी ।
◆ 1917 में एनी बेसेंट।
◆ 1925 में सरोजिनी नायडू (प्रथम भातीय महिला )
◆ 1933 में नलनी सेन गुप्ता।
🟡 1919 का कांग्रेस अधिवेशन
◆ स्थान - अमृतसर।
◆ अध्यक्ष - मोती लाल नेहरू ( दो बार अध्यक्ष बने 1919,1928)
🟡 1920 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - नागपुर।
◆ अध्यक्ष - वीर राघवाचारी।
◆ असहयोग आंदोलन का प्रस्ताव पारित हुआ।
◆ कांग्रेस द्वारा पहली बार भाषाई आधार पर प्रान्तों के गठन की बात की गई।
🟡 1924 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - बेलगाँव ( कर्नाटक )
◆ अध्यक्ष - महात्मा गांधी ( मात्र एक बार )
🟡 1929 का कांग्रेस अधिवेशन ।
◆ स्थान - लाहौर।
◆ अध्यक्ष - जवाहर लाल नेहरू।
◆ इस अधिवेशन में पूर्ण स्वराज का प्रस्ताव पारित हुआ।
◆ 26 जनवरी 1930 को स्वतंत्रता दिवस मनाने का निश्चय किया गया।
🟡 1931 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - कराची।
◆ अध्यक्ष - बल्लभ भाई पटेल।
◆ इस अधिवेशन में मौलिक अधिकार सम्बन्धी प्रस्ताव पारित किया गया।
◆ इसी अधिवेशन में गाँधी ने कहा था गाँधी मर सकते हैं परतन्तु गांधीवाद नहीं।
🟡 1936 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - लखनऊ।
◆ अध्यक्ष - जवाहर लाल नेहरू।
◆ इसी अधिवेशन में नेहरू ने कहा मैं समाजवादी हूँ।
🟡 1937 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - फैजपुर।
◆ अध्यक्ष - जवाहर लाल नेहरू।
◆ पहली बार कांग्रेस का अधिवेशन किसी गॉव में हुआ।
🟡 1938 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - हरिपुरा ( गुजरात )
◆ अध्यक्ष - सुभाष चंद्र बोस।
◆ इसी अधिवेशन में राष्ट्रीय नियोजन समिति का गठन।
🟡 1939 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - त्रिपुरी ( जबलपुर, मध्यप्रदेश)
◆ अध्यक्ष -सुभाष चंद्र बोस।
◆ इसी अधिवेशन में गाँधी जी से विवाद होने के कारण सुभाष द्वारा त्यागपत्र दिया जाना तथा राजेन्द्र प्रसाद को अध्यक्ष बनाया गया।
🟡 1940 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ स्थान - रामगढ़।
◆ अध्यक्ष - अबुल कलाम आजाद।
◆ ये सबसे लंबे समय तक कांग्रेस के अध्यक्ष रहे 1940-1945 तक।
🟡 1947 का कांग्रेस अधिवेशन।
◆ अध्यक्ष - जे.बी. कृपलानी।
महाराष्ट्रातील सत्याग्रह
👍मुळशी सत्याग्रह, पुणे
तारीख: 16 एप्रिल 1921
👍शिरोडा सत्याग्रह, सिंधुदुर्ग
तारीख: 12 मे 1930
👍बिळाशी जंगल सत्याग्रह, सातारा
तारीख: 1930
👍चिरनेर सत्याग्रह
तारीख: 25 सप्टेंबर 1930
👍पुसद जंगल सत्याग्रह
तारीख: 1930
👍मीठाचा सत्याग्रह दांडी
तारीख: 6 एप्रिल 1930
👍खानदेश सत्याग्रह
तारीख: 1930
👍ठाणे सत्याग्रह
तारीख: 5 मार्च 1930
👍दहीहंडा सत्याग्रह, अकोला
तारीख: 1930
👍वडाळा मीठाचा सत्याग्रह
तारीख: 1930
संविधानाचे स्रोत
1. भारत सरकार कायदा, 1935
- फेडरल यंत्रणा, राज्यपाल कार्यालय, न्यायपालिका, लोकसेवा आयोग, आपत्कालीन तरतुदी आणि प्रशासकीय तपशील.
- फेडरल सिस्टम, गव्हर्नरचे कार्यालय, न्यायव्यवस्था, लोकसेवा आयोग, आणीबाणीच्या तरतुदी आणि प्रशासकीय तपशील.
2. ब्रिटनची राज्यघटना
- संसदीय शासन प्रणाली, कायद्याचे राज्य, विधान प्रक्रिया, एकल नागरिकत्व, मंत्रिमंडळ प्रणाली, सल्लागार लेख, संसदीय विशेषाधिकार आणि ऐतिहासिक प्रणाली.
- संसदीय शासन प्रणाली, कायद्याचे राज्य, विधान प्रक्रिया, एकल नागरिकत्व, मंत्रिमंडळ प्रणाली, सल्लागार लेख, संसदीय विशेषाधिकार आणि कार्यपद्धती.
3. युनायटेड स्टेट्सची राज्यघटना
- मूलभूत अधिकार, न्यायपालिकेचे स्वातंत्र्य, न्यायिक पुनरावलोकनाचे तत्त्व, उपराष्ट्रपती पद, सर्वोच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांची हकालपट्टी आणि राष्ट्रपतींवर महाभियोग.
- मूलभूत अधिकार, न्यायपालिकेचे स्वातंत्र्य, न्यायिक पुनरावलोकनाचे तत्त्व, उपराष्ट्रपतींचे पद, सर्वोच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांना काढून टाकणे आणि राष्ट्रपतींवर महाभियोग.
4. आयर्लंडची राज्यघटना
- राज्याच्या धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे, राष्ट्रपतींच्या निवडीची पद्धत आणि राज्यसभेसाठी सदस्यांचे नामांकन.
- राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे, राज्यसभेसाठी सदस्यांचे नामांकन.
5. कॅनडाची राज्यघटना
- मजबूत केंद्र असलेली फेडरल प्रणाली, केंद्रात अवशिष्ट अधिकारांची नियुक्ती, केंद्राद्वारे राज्यांच्या राज्यपालांची नियुक्ती आणि सर्वोच्च न्यायालयाचा सल्लागार निर्णय.
- मजबूत केंद्र असलेली संघराज्य व्यवस्था, केंद्राकडे निहित अवशिष्ट अधिकार, केंद्राद्वारे राज्यपालांची नियुक्ती आणि सर्वोच्च न्यायालयाचे सल्लागार अधिकार क्षेत्र.
6. ऑस्ट्रेलियाची राज्यघटना
- समवर्ती यादी, व्यापार स्वातंत्र्य, वाणिज्य आणि निष्कर्ष कायदे आणि संसदेच्या दोन्ही सभागृहांची संयुक्त बैठक.
- समवर्ती यादी, व्यापार, वाणिज्य आणि परस्परसंबंध स्वातंत्र्य आणि संसदेच्या दोन्ही सभागृहांची संयुक्त बैठक.
7. जर्मनीची वायमर राज्यघटना
- आणीबाणीच्या काळात मूलभूत अधिकारांचे निलंबन.
8. सोव्हिएत युनियनची राज्यघटना
- प्रास्ताविकेत मूलभूत कर्तव्ये आणि न्यायाचा आदर्श (सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय)
9. फ्रान्सची राज्यघटना
- प्रजासत्ताक
- प्रास्ताविकातील रिपब्लिकन आदर्श आणि स्वातंत्र्य, समानता आणि बंधुत्वाचे आदर्श.
10. दक्षिण आफ्रिकेचे संविधान
- घटना दुरुस्ती आणि राज्यसभेच्या सदस्यांच्या निवडीची प्रक्रिया.
11. जपानची राज्यघटना
- कायद्याद्वारे स्थापित प्रक्रिया.
काही महत्त्वाची पुस्तके
📒ब्रेकिंग द मोल्ड - रघुराम राजन :
📕संस्कृति के आयाम - मनोरम मिश्रा
📗Four stars of Destiny - मनोज मुकुंद नरवने -
📘Inspiration for graphics design from India -जया जेटली
📙Conversations with Aurangzeb - चारु निवेदिता
📔Fertilizing the future - Dr. मनसुख मंडाविया
📒Assam Braveheart lachit Barphukan - अरूप कुमार दत्ता
📕एक समंदर, मेरे अंदर - संजीव जोशी
📗The Conspiracy - गोटबाया राजपक्षे
📘Swalloing the sun - Lakshmi Murdeshwar Puri
📙Basic Structure & republic- PS श्रीधारन पिल्लई -
📓A Fly on the RBI Wall - अल्पना किल्लावाला
📔नेशन कॉलिंग : सोनल गोयल
📒द बुक ऑफ लाइफः माय डान्स विथ बुद्ध फॉर सक्सेस : विवेक रंजन अग्निहोत्री
📕कमिशनर मॅडम : मीरा बोरवणकर
📗Fire on the Ganga: Life among the 📘Dead in Banaras : राधिका अय्यंगार
📒How Prime Ministers Decide : नीरजा चौधरी
📕Smoke and Ashes : अमिताव घोष
📗 Breaking the Mould : रघुराम राजन
📘 Pranab, My Father: A Daughter Remembers : शर्मिष्ठा मुखर्जी
📔Why Bharat Matters : एस जयशंकर
📕'THE WINNERS MINDSET' - शेन वॅटसन
📒मनोज बाजपेयी: द डेफिनिटिव्ह बायोग्राफी - पियुष पांडे
📗गेटवेज टू द सी: हिस्टोरिक पोर्ट्स अँड डॉक्स ऑफ मुंबई रिजन' - नामवंत लेखकांचे 18 लेख
📔'इंडियाज न्यूक्लियर टायटन्स : सौम्या अवस्थी आणि श्रबना बरुआ
📘Ed Finds a Home. - आलीय भट्ट
📙आय हॅव द स्ट्रीट्स: अ कुट्टी क्रिकेट स्टोरी' : आर अश्विन
📗Source Code : बिल गेट्स
महत्त्वाचे पुरस्कार
🔥 महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार :-
- २०२२: डॉ. अप्पासाहेब धर्माधिकारी, एक प्रसिद्ध समाजसेवक ज्यांनी वृक्षारोपण, रक्तदान आणि वैद्यकीय शिबिरांमध्ये योगदान दिले. 🩸
- २०२३: आशोक सराफ, एक अनुभवी मराठी अभिनेता, यांना २०२३ साठी महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. 🎭
🔥 साहित्य अकादमी पुरस्कार २०२३ :-
- मराठी भाषा: कृष्णत खोत यांना "रिंगण" या कादंबरीसाठी पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
- उर्दू भाषा: सदीका नवाब सहर यांना "राजदेव की अमराई" या कादंबरीसाठी पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. 📚
🔥साहित्य अकादमी बाल पुरस्कार २०२३
- मराठी भाषा: एकनाथ आव्हाड यांना "छंद देईल आनंद" या काव्यसंग्रहासाठी पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. 📖👶
🔥साहित्य अकादमी युवा पुरस्कार २०२३
- विशाखा विश्वनाथ यांना स्वतःला स्वतः विरुद्ध उभा करताना या काव्यसंग्रहासाठी.
🔥 पद्म पुरस्कार २०२३ :-
❇️ पद्मविभूषण:
- झाकीर हुसेन (कला)
❇️ पद्मभूषण:
- कुमार मंगलम बिर्ला (व्यापार आणि उद्योग)
- दीपक धार (विज्ञान आणि अभियांत्रिकी)
- सुमन कल्याणपूर (कला)
❇️ पद्मश्री:
- भिकु रामजी इदाते (सामाजिक कार्य)
- राकेश झुनझुनवाला (मरणोत्तर) (व्यापार आणि उद्योग)
- परशुराम कोमाजी खुणे (कला)
- प्रभाकर भानुदास मांडे (साहित्य आणि शिक्षण)
- गजानन जगन्नाथ माने (सामाजिक कार्य)
- रमेश पाटणगे (साहित्य आणि शिक्षण)
- रवीना टंडन (कला)
- कूमी नरिमन वाडिया (कला)
🔥 ३३ वा व्यास सन्मान पुरस्कार २०२३
- प्राप्तकर्ता: पुष्पा भारती यांना "यादें, यादें और यादें" या संस्मरणासाठी सन्मानित करण्यात आले आहे. 🏆📚
🔥 नोबेल पुरस्कार २०२३ :-
- शांती: नर्गेस मोहम्मदी यांना इराणमध्ये महिलांच्या दडपशाहीविरुद्ध लढ्याबद्दल. 🕊️
- साहित्य: जॉन फॉसे यांना त्यांच्या नवीन नाटके आणि गद्यांसाठी जे न बोलता येण्याजोग्या गोष्टींना आवाज देतात. 📖
🔥रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार २०२३
- प्राप्तकर्ते:
- कोर्वी रक्षंद (बांगलादेश) 🇧🇩
- युजेनियो लेमोस (टिमोर-लेस्टे) 🇹🇱
- डॉ. रवी कन्नन (भारत) 🇮🇳
- बर्नाडेट जे. माद्रिद (फिलिपीन्स) 🇵🇭
🔥 बुकर पुरस्कार :-
- बुकर पुरस्कार २०२३: पॉल लिंच यांना "प्रॉफेट सॉंग" या कादंबरीसाठी. 📚🏅
- आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार २०२३: जॉर्जी गोस्पोडिनोव यांना "टाइम शेल्टर" (अनुवादक: एंजेला रोडेल) या पुस्तकासाठी. 🌍📖
खालील पुरस्कार व्यवस्थित करून ठेवा.
👉 या खेळाडूंना ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार मिळाला..
1. डी गुकेश (बुद्धिबळ)
2. हरमनप्रीत सिंग (हॉकी)
3. प्रवीण कुमार (पॅरा ॲथलेटिक्स)
४. मनू भाकर (शूटिंग)
--------------------------------------------------
32 खेळाडूंना अर्जुन पुरस्कार मिळाला 💪
1. ज्योती याराजी (ॲथलेटिक्स)
2. अन्नू राणी (ॲथलेटिक्स)
3. नीतू (बॉक्सिंग)
4. स्वीटी (बॉक्सिंग)
5. वंतिका अग्रवाल (बुद्धिबळ)
-----------------------------------------------------
👉 हॉकी 🏒
6. सलीमा टेटे
7. अभिषेक
8. संजय
9. जर्मनप्रीत सिंग
10. सुखजित सिंग
----------------------------------------------------
11. राकेश कुमार (पॅरा तिरंदाजी)
-----------------------------------------------------
👉 पॅरा ॲथलेटिक्स 🎽
12. प्रीती पाल
13. जीवनजी दीप्ती
14. अजित सिंग
15. सचिन खिलारी
16. धरमबीर
17. प्रणव सुरमा
18. एच होकातो सेमा
19. सिमरन जी
20. नवदीप
--------------------------------------------------
👉 पॅरा बॅडमिंटन 🏸
21. नितेश कुमार
22. तुलसीमाथी मुरुगेसन
23. नित्य श्री सुमती सिवन
24. मनीषा रामदास
-----------------------------------------------------
25. कपिल परमार (पॅरा ज्युदो)
26. मोना अग्रवाल (पॅरा नेमबाजी)
27. रुबिना फ्रान्सिस (पॅरा नेमबाजी)
28. स्वप्नील सुरेश कुसळे (शूटिंग)
29. सरबज्योत सिंग (शूटिंग)
30. अभय सिंग (स्क्वॉश)
31. साजन प्रकाश (पोहणे)
32. अमन (कुस्ती)
महाकुंभ: भारताचा आध्यात्मिक वारसा
1️⃣ महाकुंभ म्हणजे काय?
- महाकुंभ हा एक भव्य धार्मिक मेळावा आहे जो दर 12 वर्षांनी एकदा आयोजित केला जातो आणि कुंभ स्थळांपैकी सर्वात पवित्र मानला जातो.
यंदा ते प्रयागराज येथे होत आहे.
- हे आध्यात्मिक हेतूंसाठी मानवतेची सर्वात मोठी मंडळी आहे.
2️⃣ पौराणिक महत्त्व:
- समुद्र मंथन (महासागर मंथन) मध्ये जिथे अमृताचे भांडे (कुंभ) आले असे प्रदेश.
- चार ठिकाणी अमृत सांडले: प्रयागराज, हरिद्वार, उज्जैन आणि नाशिक, त्यांना कुंभ स्थळ म्हणून ओळखले जाते.
3️⃣ ज्योतिषीय आधार:
- वेळ ग्रहांच्या संरेखनाद्वारे निर्धारित केली जाते
- मेष राशीत सूर्य (मेशा राशी)
- बृहस्पति कुंभ राशीत (कुंभ राशी)
- हे संरेखन पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करण्याचे आध्यात्मिक फायदे वाढवतात असे मानले जाते.
4️⃣ आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व:
- महाकुंभ दरम्यान गंगा, यमुना आणि पौराणिक सरस्वतीच्या संगमावर स्नान केल्याने पापांची शुद्धी होते आणि मुक्ती (मोक्ष) मिळते असे मानले जाते.
- टेलीग्राम चॅनल व्हीजेएस ईस्टडी.
- धार्मिक प्रवचन, सांस्कृतिक देवाणघेवाण आणि आध्यात्मिक प्रबोधनासाठी एक व्यासपीठ.
5️⃣ ऐतिहासिक दृष्टीकोन:
- कुंभमेळ्याचे संदर्भ पुराण आणि चिनी प्रवासी झुआनझांग यांच्या प्राचीन ग्रंथांमध्ये सापडतात.
- कुभमेळे शतकानुशतके भारताच्या सांस्कृतिक समृद्धीचे जागतिक प्रतीक म्हणून विकसित झाले आहेत.
6️⃣ आधुनिक समर्पकता:
- UNESCO द्वारे अमूर्त सांस्कृतिक वारसा म्हणून मान्यता.
- भारताच्या अध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरा जपण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
7️⃣ MPSC & UPSC उपयुक्त
- संस्कृती: प्राचीन परंपरांचे जिवंत उदाहरण.
- भूगोल: पवित्र नदी प्रणाली आणि त्यांचे सांस्कृतिक मूल्य.
- समाज: सामाजिक सुधारणा आणि सामुदायिक बंधनांवर धार्मिक संमेलनांचा प्रभाव.
8⃣ सद्यस्थिती:
- प्रयागराजमधील महाकुंभ 138 दशलक्षाहून अधिक लोकांना आकर्षित करेल आणि 2000 कोटींपेक्षा अधिका आर्थिक उलाढाल होईल असा अंदाज आहे.
- हा इतिहासातील सर्वात मोठा मानवी मेळा ठरणार आहे.
महत्त्वाचे ब्रँड अँम्बेसिडर / राजदूत
• मनू भाकर
👉 बंदरे, शिपिंग आणि जलमार्ग मंत्रालय (MOPSW)
• महेंद्रसिंग धोनी
👉 गरूड एरोस्पेस (चेन्नई- तामिळनाडू),
स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI),
राजदूत – झारखंड
• सचिन तेंडूलकर
👉 दारू अंमली पदार्थ विरोधी मोहिम (केरळ) स्वच्छ मुख अभियान (महाराष्ट्र शासन) निवडणूक आयोग राष्ट्रीय आयकॉन
• शितलदेवी व राकेशकुमार
👉 भारतीय निवडणूक आयोगाकडून मतदार जागरूकतेसाठी राष्ट्रीय आयकॉन घोषित
• पी.व्ही. सिंधू
👉 तंबाखू नियंत्रण (आरोग्य व कुटुंब कल्याण)
• साक्षी मलिक
👉 बेटी बचाओ, बेटी पढाओ (हरियाणा)
• सुरेश रैना
👉 जम्मू आणि काश्मिर युवा मतदार जागरूकता
• नरेंद्रकुमार यादव
👉 फिट इंडिया चळवळ
• अमिताभ बच्चन
👉 शहर कंपोस्ट अभियान, स्वच्छ भारत अभियान, शालेय वाचन चळवळ, महाराष्ट्र शासन
• पंकज त्रिपाठी
👉 UPI सुरक्षा
• राजकुमार राव
👉 निवडणूक आयोग राष्ट्रीय आयकॉन
• के. एस. चित्रा
👉 लैंगिक समानता अभियान (केरळ)
महत्वाचे प्रश्नसंच
(०१) राष्ट्रीय ग्राहक दिन केव्हा साजरा केला जातो ?
उत्तर- २४ डिसेंबर.
(०२) सायकलचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- मॅकमिलन.
(०३) 'कुरल' या तामिळ महाकाव्याचे मराठीत भाषांतर कोणी केले ?
उत्तर- पांडूरंग सदाशिव साने.
(०४) भारताने आॅलिम्पिक स्पर्धेत प्रथम कधी भाग घेतला ?
उत्तर- १९२० मध्ये.
(०५) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी पहिले विद्यार्थ्यांसाठी मोफत वसतीगृह कोठे सुरू केले ?
उत्तर- सोलापूर.
(०६) भारताचा राष्ट्रीय वृक्ष कोणता आहे ?
उत्तर- वड.
(०७) विजेच्या दिव्याचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- थाॅमस अल्वा एडिसन.
(०८) कोणती आंतरराष्ट्रीय टेनिस खेळ स्पर्धा हिरव्या गवताच्या मैदानात खेळली जाते ?
उत्तर- विंबलडन.
(०९) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी प्रथम महाड चवदार तळ्याचा सत्याग्रह केव्हा केला ?
उत्तर- २० मार्च १९२७.
(१०) साखरेचे रासायनिक रेणूसूत्र काय आहे ?
उत्तर- C₁₂H₂₂O₁₁
(११) भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक कोणास म्हणतात ?
उत्तर- दादासाहेब फाळके.
(१२) डिझेल इंजिनचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- रूडाल्फ डिझेल.
(१३) 'फटका' या काव्यप्रकाराचे जनक कोणास म्हणतात ?
उत्तर- अनंत भवानीबाबा घोलप/ अनंत फंदी
(१४) व्हाॅलिबाॅल खेळातील बाॅलचे वजन किती ग्रॅम असते ?
उत्तर- २७० ते २८० ग्रॅम.
(१५) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी समाज समता संघ केव्हा स्थापन केला ?
उत्तर- ४ सप्टेंबर १९२७.
(१६) महाराष्ट्र राज्याची सांस्कृतिक राजधानी कोणती ?
उत्तर- पुणे.
(१७) वाफेच्या इंजिनचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- जेम्स वॅट.
(१८) 'एकच प्याला' या प्रसिद्ध विडंबन नाटकाचे लेखक कोण आहे ?
उत्तर- राम गणेश गडकरी.
(१९) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची मुंबई विद्यापीठाच्या निवड समितिवर निवड केव्हा झाली ?
उत्तर- ८ जुलै १९३०.
(२०) ग्लुकोजचे रेणुसूत्र काय आहे ?
उत्तर- C₆H₁₂O₆
(२१) राष्ट्रध्वजातील केशरी रंग कशाचे प्रतिक आहे ?
उत्तर- त्याग आणि शौर्य.
(२२) टेलिफोनचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल.
(२३) ना. धों.महानोर यांना कोणत्या टोपण नावाने ओळखले जाते ?
उत्तर- रानकवी.
(२४) अर्जून पुरस्कार कधी दिला जातो ?
उत्तर- २९ आॅगस्ट.
(२५) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पत्नी रमामाई यांचे महापरिनिर्वाण केव्हा झाले ?
उत्तर- २७ मे १९३५.
(२६) न्यूझीलंडचा राष्ट्रीय पक्षी कोणता आहे ?
उत्तर- किवी.
(२७) ग्रामोफोनचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- थाॅमस अल्वा एडिसन.
(२८) मुकुंदराजाचा हा मराठीतील पहिला ग्रंथ,असे एक मत आहे ?
उत्तर- विवेकसिंधू.
(२९) 'सनी डेज' हे पुस्तक कोणाचे आहे ?
उत्तर- सुनील गावस्कर.
(३०) डाॅ.,बाबासाहेब आंबेडकर यांनी आचार्य अत्रे यांच्या कोणत्या चित्रपटाचे उद्घाटन केले ?
उत्तर- महात्मा फुले.
(३१) अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षांचे शासकीय निवासस्थान कोणते आहे ?
उत्तर- व्हाइट हाऊस.
(३२) अंधासाठीच्या लिपीचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- ब्रेल लुईस.
(३३) ९२ व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष कोण होते ?*
उत्तर- अरूणा ढेरे.
(३४) 'गोल्डन गर्ल' हे पुस्तक कोणाचे आहे ?
उत्तर- पी. टी. उषा.
(३५) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी पुणे गोखले अर्थशास्त्र संस्थेत कोणत्या विषयावर भाषण केले ?
उत्तर- फेडरेशन व्हर्सेस फ्रिडम.
(३६) मराठीतील पहिली ज्ञात ऐतिहासिक कादंबरी कोणती ?
उत्तर- मोचनगड, गुंजीकर यांची
(३७) महाराष्ट्रातील विधानसभेचे पहिले अध्यक्ष कोण होते ?
उत्तर- सयाजीराव लक्ष्मण सीलप
(३८) देशातील पहिला स्वच्छ निर्मल जिल्हा कोणता ?
उत्तर- कोल्हापूर.
(३९) श्यामची आई या चित्रपटाचे निर्माते ?
उत्तर- प्र.के.अत्रे
(४०) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना भारतरत्न पुरस्कार कोणत्या वर्षी मिळाला ?
उत्तर- 1990
(४१) तामिळनाडू आणि कर्नाटकमध्ये कोणत्या नदीच्या पाण्यावरून वाद आहे ?
उत्तर- कावेरी नदी.
(४२) पेनिसिलीनचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- अलेक्झांडर फ्लेमिंग.
(४३) आधुनिक मराठी कवितेचे जनक म्हणून कोणास ओळखले जाते ?
उत्तर- कृष्णाजी केशव दामले.
(४४) अमेरिकेचा कार्ल लुईस कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?
उत्तर- अॅथेलेटिक्स.
(४५) डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी मनुस्मृती दहन केव्हा केली ?
उत्तर- २५ डिसेंबर १९२७.
(४६) सात टेकड्याचे शहर कोणते आहे ?
उत्तर- रोम.
(४७) डायनामाइटचा शोध कोणी लावला ?
उत्तर- आल्फ्रेड नोबेल.
(४८) आधुनिक मराठी कांदबरीचे जनक कोणास म्हटले जाते ?
उत्तर- ह. ना. आपटे.
(४९) 'प्लेईंग टू विन' हे पुस्तक कोणाचे आहे ?
उत्तर- सायना नेहवाल.
(५०) डाॅ.,बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या कोणत्या संस्थेचे ब्रीद वाक्य 'शिका,संघटित व्हा,संघर्ष करा.' हे होते ?
उत्तर- बहिष्कृत हितकारिणी सभा
भारतातील सर्वात पहिला मूकपट कोणता ?
>> राजा हरिश्चंद्र
भारतातील सर्वात पहिला बोलपट कोणता ?
>> आलमआरा
भारतातील सर्वात पहिला मराठी बोलपट कोणता ?
>> अयोध्येचा राजा
भारतातील सर्वात पहिले दूरदर्शन केंद्र कोणते ?
>> दिल्ली
भारतातील सर्वात पहिले आकाशवाणी केंद्र कोणते ?
>> मुंबई
भारतातील सर्वात पहिले विद्यापीठ कोणते ?
>> कोलकाता
भारताचा सर्वात पहिला उपग्रह कोणता ?
>> आर्यभट्ट
भारताने पहिली अणुस्फोट चाचणी कोठे घेतली ?
>> पोखरण
भारताचे सर्वात पहिले क्षेपणास्त्र कोणते ?
>> पृथ्वी
भारतीय बनावटीची पहिली क्षेपनास्त्रवाहू बोट कोणती ?
>> विभूती
भारतीय बनावटीची पहिली पाणबुडी कोणती ?
>> शाल्की
भारताचे लढाऊ विमान कोणते ?
>> नॅट
भारतीय बनावटीचा पहिला रणगाडा कोणता ?
>> विजयंता
भारताची सर्वात पहिली अणुभट्टी कोणती ?
>> अप्सरा
भारतातील पहिला आधुनिक पोलाद कारखाना कोणता ?
>> कुल्टी
भारतातील पहिला तेलशुद्धीकरण कारखाना कोणता ?
>> दिग्बोई
भारताची सर्वात पहिली कापड गिरणी कोणती ?
>> मुंबई
भारताची सर्वात पहिली ताग गिरणी कोणती ?
>> कोलकाता
भारतातील सर्वात पहिला सिमेंट कारखाना कोणता ?
>> चेन्नई
भारतातील सर्वात पहिले जलविद्युत केंद्र कोणते ?
>> दार्जिलिंग
भारतातील सर्वात पहिले पंचतारांकित हॉटेल कोणते ?
>> ताजमहल, मुंबई
भारतातील सर्वात पहिले संग्रहालय कोणते ?
>> कोलकाता
भारतातील सर्वात पहिला सहकारी साखर कारखाना कोणता ?
>> प्रवरानगर
भारतातील सर्वात पहिली सहकारी सूत गिरणी कोणती ?
>> इचलकरंजी
महाराष्ट्र : प्रमुख नद्या व त्यावरील धरणे
1. धरण: राधानगरी
- नदी: भोगावती
- जिल्हा: कोल्हापूर
2. धरण: कोयना (हेळवाक)
- नदी: कोयना
- जिल्हा: सातारा
3. धरण: वालदेवी
- नदी: वालदेवी
- जिल्हा: नाशिक
4. धरण: अरुणावती
- नदी: अरुणावती
- जिल्हा: यवतमाळ
5. धरण: इसापूर
- नदी: पेनगंगा
- जिल्हा: हिंगोली-यवतमाळ
6. धरण: वीर धरण
- नदी: नीरा
- जिल्हा: पुणे
7. धरण: भंडारदरा (विल्सन)
- नदी: प्रवरा
- जिल्हा: अहमदनगर
8. धरण: गंगापूर
- नदी: गोदावरी
- जिल्हा: नाशिक
9. धरण: जायकवाडी
- नदी: गोदावरी
- जिल्हा: छ. संभाजीनगर
10. धरण: भाटघर (लॉइड धरण)
- नदी: नीरा
- जिल्हा: पुणे
11. धरण: माजलगाव
- नदी: सिंधफणा
- जिल्हा: बीड
12. धरण: मोडकसागर
- नदी: वैतरणा
- जिल्हा: ठाणे
13. धरण: धोम
- नदी: कृष्णा
- जिल्हा: सातारा
14. धरण: दारणा
- नदी: दारणा
- जिल्हा: नाशिक
15. धरण: बिंदुसरा
- नदी: बिंदुसरा
- जिल्हा: बीड
16. धरण: सिद्धेश्वर
- नदी: दक्षिण-पूर्णा
- जिल्हा: हिंगोली
17. धरण: येलदरी
- नदी: दक्षिण-पूर्णा
- जिल्हा: परभणी
18. धरण: डिंभे
- नदी: घोडनदी
- जिल्हा: आंबेगाव (पुणे)
19. धरण: भुशी, वळवण
- नदी: इंद्रायणी
- जिल्हा: लोणावळा (पुणे)
20. धरण: निळवंडे (अप्पर प्रवरा)
- नदी: प्रवरा
- जिल्हा: अकोले (नगर)
21. धरण: पानशेत (तानाजीसागर)
- नदी: अंबी (मुठा)
- जिल्हा: पुणे
22. धरण: खडकवासला
- नदी: मुठा
- जिल्हा: पुणे
23. धरण: चाणकपूर
- नदी: गिरणा
- जिल्हा: नाशिक
24. धरण: मुळशी
- नदी: मुळा
- जिल्हा: पुणे
25. धरण: तोतलाडोह, कामठीखैरी
- नदी: पेंच
- जिल्हा: नागपूर
26. धरण: पुरमेपाडा
- नदी: बोरी
- जिल्हा: धुळे
27. धरण: भातसा (शहापूर)
- नदी: भातसा
- जिल्हा: ठाणे
28. धरण: उजनी
- नदी: भीमा
- जिल्हा: सोलापूर
Latest post
ठळक बातम्या 15 फेब्रुवारी 2025.
1. चीनमध्ये ज्युरासिक जीवाश्म शोधामुळे पक्ष्यांच्या उत्क्रांतीचे पुरावे💘 - ठिकाण - फुजियान प्रांत, चीन -जीवाश्मांचे युग ~१४९ दशलक्ष वर्षे (...
-
►1904 ~ भारतीय विश्वविद्यालय अधिनियम पारित ►1905 ~ बंगाल का विभाजन ►1906 ~ मुस्लिम लीग की स्थापना ►1907 ~ सूरत अधिवेशन, कांग्रेस में फू...
-
- सर्वोत्कृष्ट चित्रपट: "जवान" - सर्वोत्कृष्ट अभिनेता: शाहरुख खान "जवान" साठी - सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री: "मिसेस चॅट...
-
- एकूण लोकसंख्या: 11,23,74,333 - पुरूष लोकसंख्या: 5.82 कोटी - स्त्रियांची लोकसंख्या: 5.41 कोटी - ग्रामीण लोकसंख्या: 54.77% - शहरी लोकसंख्या:...