स्टेटिक जीके के साथ परीक्षा संबंधी करंट अफेयर्स: 11 फरवरी 2023


1) इंदौर नगर निगम ग्रीन बांड जारी करने वाला देश का पहला निकाय बन गया है।

➨पर्यावरण में सकारात्मक योगदान देने वाली परियोजनाओं के वित्तपोषण या पुनर्वित्त के उद्देश्य से एक संगठन द्वारा ग्रीन बांड जारी किया जाता है।

▪️मध्य प्रदेश  

➨CM - Shivraj Singh Chouhan

➨राज्यपाल - मंगूभाई छगनभाई

➨भीमबेटका गुफाएं

➨सांची में बौद्ध स्मारक

➨खजुराहो मंदिर


2) केरल सरकार ने त्रिवेंद्रम और कोच्चि में ग्रीन हाइड्रोजन हब विकसित करने के लिए 200 करोड़ रुपये की योजना की घोषणा की।

➨ केरल का लक्ष्य 2040 तक 100 प्रतिशत नवीकरणीय ऊर्जा पर निर्भर राज्य और 2050 तक शुद्ध कार्बन तटस्थ राज्य बनना है।

▪️केरल :- 

➠अनामुडी शोला राष्ट्रीय उद्यान

➠एराविकुलम राष्ट्रीय उद्यान

➠साइलेंट वैली नेशनल पार्क

➠चेराई बीच

➠पेरियार नदी पर इडुक्की बांध

➠कुमारकोम राष्ट्रीय उद्यान


3) भारत की सबसे बड़ी डिजिटल भुगतान कंपनी PhonePe ने घोषणा की कि उसने "UPI अंतर्राष्ट्रीय" भुगतानों के लिए समर्थन शुरू कर दिया है।

➨ यह सुविधा PhonePe के भारतीय उपयोगकर्ताओं को विदेश यात्रा करने की अनुमति देती है ताकि वे UPI का उपयोग करके विदेशी व्यापारियों को तुरंत भुगतान कर सकें।


4) बाल अधिकारों के संरक्षण के लिए दिल्ली आयोग ने लोगों और बाल अधिकार पैनल के बीच दो-तरफ़ा संचार को सक्षम करने के लिए अपना "बाल मित्र" व्हाट्सएप चैटबॉट लॉन्च किया।


5) भारतीय-अमेरिकी स्कूली छात्रा नताशा पेरियानायगम को लगातार दूसरे वर्ष जॉन्स हॉपकिन्स सेंटर फॉर टैलेंटेड यूथ की "दुनिया के सबसे प्रतिभाशाली" छात्रों की सूची में नामित किया गया है।


6) वीपी नंदकुमार को व्यापार की दुनिया में उनकी उल्लेखनीय उपलब्धियों के लिए हुरुन इंडिया का पुरस्कार मिला है। 

➨ उन्होंने मुंबई में आयोजित एक समारोह में हुरुन इंडिया के शीर्ष अधिकारियों से हुरुन इंडस्ट्री अचीवमेंट अवार्ड 2022 प्राप्त किया।


7) लेखिका राखी कपूर को उनकी किताब "नाउ यू ब्रीथ" के लिए गोल्डन बुक अवार्ड्स 2023 से सम्मानित किया गया है।

➨गोल्डन बुक अवार्ड्स एशिया के प्रतिष्ठित पुरस्कार कार्यक्रमों में से एक है जो साहित्य पर सर्वश्रेष्ठ कार्यों का जश्न मनाता है।


8) लेखक डॉ पैगी मोहन को मातृभूमि इंटरनेशनल फेस्टिवल ऑफ लेटर्स (MBIFL 2023) के चौथे संस्करण में 'मातृभूमि बुक ऑफ द ईयर' पुरस्कार से सम्मानित किया गया है।


9) भारत और यूरोपीय संघ ने आज भारत-यूरोपीय संघ व्यापार और प्रौद्योगिकी परिषद, टीटीसी और उनके संदर्भ की शर्तों के तहत तीन कार्य समूहों की स्थापना की घोषणा की।


10) फूड एंड एग्रीकल्चर ऑर्गनाइजेशन कॉरपोरेट स्टैटिस्टिक्स डेटाबेस (FAOSTAT) के उत्पादन आंकड़ों के अनुसार, भारत दुनिया का सबसे बड़ा दूध उत्पादक है, जो वर्ष 2021-22 में वैश्विक दूध उत्पादन में 24 प्रतिशत का योगदान देता है।


11) भारतीय रिजर्व बैंक (RBI) ने आज तत्काल प्रभाव से तरलता समायोजन सुविधा (LAF) के तहत रेपो दर को 25 आधार अंकों से बढ़ाकर 6.50 प्रतिशत कर दिया।

◾️भारतीय रिजर्व बैंक:- 

➨मुख्यालय:- मुंबई, महाराष्ट्र

➨Established:- 1 April 1935, 1934 Act. 

➨हिल्टन यंग कमीशन

➨ प्रथम गवर्नर - सर ओसबोर्न स्मिथ

➨ प्रथम भारतीय राज्यपाल - चिंतामन द्वारकानाथ देशमुख

➨वर्तमान राज्यपाल:- शक्तिकांत दास


12) प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी ने शहर में उच्च दांव वाले नगरपालिका चुनावों से पहले मुंबई के सबसे प्रभावशाली समुदायों में से एक के लिए दाऊदी बोहरा मुसलमानों के एक शैक्षणिक संस्थान के एक नए परिसर का उद्घाटन किया।



13) भारतीय नौसेना के हल्के लड़ाकू विमान (LCA) और मिग-29K विमानों ने स्वदेशी विमानवाहक पोत (IAC) INS विक्रांत पर पहली बार लैंडिंग और टेक-ऑफ ऑपरेशन सफलतापूर्वक किए हैं।


14) Reliance Jio और GSMA ने व्यापक GSMA Connected Women Commitment पहल के तहत एक संयुक्त पहल, अपने डिजिटल कौशल कार्यक्रम के राष्ट्रीय रोल-आउट की घोषणा की है।


15) कर्नाटक के मुख्यमंत्री बसवराज बोम्मई ने ब्रुहत बेंगलुरु महानगर पालिके (बीबीएमपी) की नगरपालिका सीमा के भीतर 108 नम्मा क्लीनिक का शुभारंभ किया।

▪️कर्नाटक:- 

मुख्यमंत्री :- बसवराज बोम्मई

राज्यपाल :- थावरचंद गहलोत

पोर्ट :- न्यू मैंगलोर पोर्ट

अंशी राष्ट्रीय उद्यान

बन्नेरघाटा राष्ट्रीय उद्यान

नागरहोल राष्ट्रीय उद्यान

बांदीपुर राष्ट्रीय उद्यान

कुद्रेमुख राष्ट्रीय उद्यान

भाषा - कन्नड़

गठन - 1 नवंबर 1956



उज्जीवन SFB ने 'डिजिटल अपंगांसाठी' भारतातील पहिले व्हॉइस, व्हिज्युअल, व्हर्नाक्युलर बँकिंग अॅप "हॅलो उज्जीवन" लाँच केले




🟤🔲उज्जीवन स्मॉल फायनान्स बँक (SFB) ने मर्यादित वाचन आणि लेखन कौशल्य असलेल्या लोकांना बँकिंग प्रवेश देण्यासाठी तीन V- व्हॉइस, व्हिज्युअल आणि स्थानिक- सक्षम वैशिष्ट्यांसह भारतातील पहिले मोबाइल बँकिंग अॅप्लिकेशन "हॅलो उज्जीवन" लाँच केले आहे.


⚫️🔷"हॅलो उज्जीवन" हे अॅप Navana.AI च्या सहकार्याने विकसित करण्यात आले आहे.


🔴☑️'हॅलो उज्जीवन' अॅपचे महत्त्व✔️


🔸◾️'हॅलो उज्जीवन' अॅप मायक्रो- बँकिंग आणि डिजिटली आव्हान असलेल्या ग्रामीण ग्राहकांमध्ये बँकिंग सवयी लावण्यासाठी डिझाइन केले आहे.


➿🔜 हे अॅप हिंदी, मराठी, बंगाली, तमिळ, गुजराती, कन्नड, ओरिया आणि आसामी या ८ प्रादेशिक भाषांमध्ये आवाजाद्वारे उपलब्ध आहे.


🔺🟠App Engine देखील वेगवेगळ्या बोलीभाषांशी जुळवून घेऊ शकते.

पत्रकार एबीके प्रसाद यांची राजा राम मोहन रॉय राष्ट्रीय पुरस्कारासाठी निवड




🔹ज्येष्ठ पत्रकार डॉ. एबीके प्रसाद यांची पत्रकारितेतील उत्कृष्टतेसाठी प्रतिष्ठित “राजा राम मोहन रॉय राष्ट्रीय पुरस्कार” साठी निवड करण्यात आली आहे.


🔸प्रसाद यांना आंध्र प्रदेशातील सर्व मुख्य प्रवाहातील नियतकालिकांचे संपादक होण्याचा मान आहे.


🔹त्यांनी 2004 ते 2009 दरम्यान संयुक्त आंध्र प्रदेशात राजभाषा आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून काम केले.


🔸28 फेब्रुवारी 23 रोजी प्रेस कौन्सिल ऑफ इंडियातर्फे हा पुरस्कार प्रदान करण्यात येईल.

जनरल नॉलेज सराव प्रश्नसंच


Q1. खालीलपैकी _ राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा अभियान (NFSM) मध्ये समाविष्ट आहे?

(a) गहू

(b) कडधान्ये

(c) तांदूळ

(d) वरील सर्व✅


Q2. आंतरराष्ट्रीय ऑलिम्पिक समितीचे मुख्यालय कोठे आहे?

(a) लॉसने (स्वित्झर्लंड)✅

(b) मॉस्को

(c) लॉस एंजल्स

(d) न्यूयॉर्क


Q3. शेरशाहची समाधी कोठे आहे?

(a) सासाराम✅

(b) दिल्ली

(c) कालिंजर

(d) सोनारगाव


Q4. खालीलपैकी कोणत्या कलमाला डॉ. बी. आर. आंबेडकर यांनी ‘संविधानाचे हृदय आणि आत्मा’ म्हटले आहे?

(a) कलम 14

(b) कलम 25

(c) कलम 29

(d) कलम 32✅


Q5. खान अब्दुल गफार खान यांनी इंग्रजांविरुद्ध सुरू केलेल्या चळवळीचे नाव काय होते?

(a) लाल शर्ट✅

(b) छोडो भारत

(c) खिलाफत

(d) यापैकी नाही


Q6. बेकिंग पावडर मध्ये ____ समाविष्ट आहे.

(a) सोडियम क्लोराइड

(b) सोडियम-बेंझोएट

(c) सोडियम बायकार्बोनेट✅

(d) सोडियम हायड्राईड


Q7. ‘तमाशा’ हा संगीत नाटकाचा प्रसिद्ध लोककला प्रकार कोणत्या राज्यातील आहे?

(a) उत्तर प्रदेश

(b) पंजाब

(c) महाराष्ट्र✅

(d) बिहार


Q8. खालीलपैकी कोणता देश जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा ऊस उत्पादक देश आहे?

(a) ब्राझील

(b) क्युबा

(c) भारत✅

(d) चीन


Q9. खालीलपैकी कोणाला ‘सरहद्द गांधी’ म्हणून ओळखले जाते?

(a) मौलाना अबुल कलाम आझाद

(b) खान अब्दुल गफार खान✅

(c) जतीन दास

(d) मौलाना मुहम्मद अली


Q10. बटाट्याच्या चिप्स तळून घेतल्यास कोणत्या कार्सिनोजेनची निर्मिती होते?

(अ) ऍक्रिलामाइड✅

(b) ऍसेफामाइड

(c) फॉर्मामाइड

(d) अँटिऑक्सिडन

भारत दक्षिण कोरियातील 108 बौद्ध यात्रेकरूंचे यजमानपद भूषवणार आहे




🔹9 फेब्रुवारी ते 23 मार्च 2023 या कालावधीत प्रजासत्ताक कोरियाच्या सांगवोल सोसायटीतर्फे भारत आणि नेपाळमधील पवित्र बौद्ध स्थळांचा 43 दिवसांचा चालण्याचा दौरा आयोजित करण्यात आला आहे.


🔸108 बौद्ध यात्रेकरू पायी यात्रेचा भाग म्हणून 43 दिवसांत 1,100 किलोमीटरचा प्रवास करतील.


🔹दोन्ही देशांमधील मैत्री आणि सहकार्य वाढवणे हा यात्रेचा उद्देश आहे.

पेरूमध्ये बर्ड फ्लूच्या प्रादुर्भावानंतर सुमारे 600 समुद्री सिंहांचा मृत्यू झाला




🔹पेरूने जाहीर केले की फेब्रुवारी 2023 मध्ये जवळपास 600 समुद्री सिंह आणि 55,000 वन्य पक्षी H5N1 बर्ड फ्लू विषाणूमुळे मरण पावले आहेत.


🔸मृत पक्ष्यांमध्ये पेलिकन, विविध प्रकारचे गुल आणि पेंग्विन यांचा समावेश आहे.

पेरूने जैविक दक्षता प्रोटोकॉल जाहीर केला आहे.


🔹बर्ड फ्लू हा एक अत्यंत संसर्गजन्य विषाणूजन्य रोग आहे जो अन्न-उत्पादक पक्ष्यांच्या प्रजाती तसेच पाळीव पक्षी आणि वन्य प्राण्यांना प्रभावित करतो.

ISRO-NASA ने बनवलेला NISAR उपग्रह भारतातून सप्टेंबर 2023 मध्ये प्रक्षेपित केला जाईल.




🔹नॅशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस अॅडमिनिस्ट्रेशन (NASA) आणि भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) यांनी संयुक्तपणे विकसित केलेला पृथ्वी-निरीक्षण उपग्रह NISAR सप्टेंबर 2023 मध्ये संभाव्य प्रक्षेपणासाठी फेब्रुवारी 2023 मध्ये भारतात पाठवला जाईल.


🔸NASA-ISRO सिंथेटिक अपर्चर रडार (NISAR) उपग्रह पृथ्वीचे कवच, बर्फाचे आवरण आणि परिसंस्थेबद्दल महत्त्वाची माहिती प्रदान करेल.

राज्यघटनेतील समित्या व उपसमित्या


✍️ मसुदा समिती :- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर


✍️ संचालन समिती :- डॉ. राजेंद्र प्रसाद


✍️ कार्यपद्धती नियम समिती :-डॉ. राजेंद्र प्रसाद. 


✍️ वित्त व स्टाफ समिती :- डॉ. राजेंद्र प्रसाद


✍️ राष्ट्रध्वज संबंधी तदर्थ समिती :- डॉ. राजेंद्र प्रसाद


✍️ संघराज्य संविधान समिती :- पं जवाहरलाल नेहरू


✍️ संघराज्य अधिकार समिती :- पं जवाहरलाल नेहरू. 


✍️ प्रांतिक संविधान समिती :- स. वल्लभभाई पटेल


✍️ झेंडा समिती :- जे.बी. कृपलानी


✍️ सुकाणू समिती :- के.एम. मुंशी


✍️ मूलभूत अधिकार उपसमिती :- जे.बी. कृपलानी


✍️ अल्पसंख्यांक हक्क उपसमिती :- एच.सी. मुखर्जी. 


✍️ वित्त व स्टाफ उपसमिती  :- ए.एल. सिन्हा

Important Lakes in India


🔹डल झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹वुलर झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹बैरीनाग झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹मानस बल झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹नागिन झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹शेषनाग झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹अनंतनाग झील :- जम्मू-कश्मीर

🔹राजसमंद झील :- राजस्थान

🔹पिछौला झील :- राजस्थान

🔹सांभर झील :- राजस्थान

🔹जयसमंद झील :- राजस्थान

🔹फतेहसागर झील :- राजस्थान

🔹डीडवाना झील :- राजस्थान


🔹लूनकरनसर झील :- राजस्थान

🔹सातताल झील :- उत्तराखंड

🔹नैनीताल झील :- उत्तराखंड

🔹राकसताल झील :- उत्तराखंड

🔹मालाताल झील :- उत्तराखंड

🔹देवताल झील :- उत्तराखंड

🔹नौकुछियाताल झील :- उत्तराखंड

🔹खुरपताल झील :- उत्तराखंड

🔹हुसैनसागर झील :- आंध्रप्रदेश

🔹कोलेरू झील :- आंध्रप्रदेश

🔹बेम्बनाड झील :- केरल

🔹अष्टमुदी झील :- केरल

🔹पेरियार झील :- केरल

🔹लोनार झील :- महाराष्ट्र

🔹पुलीकट झील :- तमिलनाडु एवं आँध्रप्रदेश

🔹लोकटक झील :- मणिपुर

🔹चिल्का झील :- उड़ीसा


तुर्की आणि सीरियाच्या मदतीसाठी भारताने 'ऑपरेशन दोस्त' सुरू केले आहे




🔹ऑपरेशन दोस्त हे 6 फेब्रुवारी 2023 रोजी दोन्ही देशांमध्ये भूकंप झाल्यानंतर सीरिया आणि तुर्कस्तानला मदत करण्यासाठी भारत सरकारने सुरू केलेली बचाव मोहीम आहे.


🔸ऑपरेशन अंतर्गत, भारताने तुर्की आणि सीरिया या भूकंपग्रस्त देशांमध्ये फील्ड हॉस्पिटल, पुरवठा आणि बचाव कर्मचारी तैनात केले आहेत.


🔹भारतीय हवाई दलाचे C17 ग्लोबमास्टर विमानही या मोहिमेत तैनात करण्यात आले आहे.


प्रसिद्ध लेखक सलमान रश्दी यांची नवीन कादंबरी 'व्हिक्टरी सिटी' प्रकाशित



🔹लेखक सलमान रश्दी यांनी त्यांची नवीन कादंबरी “विक्ट्री सिटी” फेब्रुवारी २०२३ मध्ये प्रकाशित केली.


🔸पुस्तकात तरुण अनाथ मुलगी पम्पा कंपनाची कहाणी सांगितली आहे जिला जादुई शक्ती असलेल्या देवीने संपन्न केले आहे आणि आधुनिक काळातील भारतातील बिस्नागा शहर शोधले आहे, ज्याचे भाषांतर विजय शहर असे केले जाते.


🔹त्यांच्या इतर उल्लेखनीय कादंबरीत 'मिडनाइट्स चिल्ड्रन'चा समावेश आहे, ज्याने त्यांना बुकर पारितोषिक आणि सर्वोत्कृष्ट बुकर जिंकले.


भारतात प्रथमच, J&K मध्ये लिथियमचे साठे सापडले




🔹भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण (GSI) ला प्रथमच भारतात लिथियमचे साठे सापडले आहेत.


🔸GSI नुसार, जम्मू आणि काश्मीरच्या रियासी जिल्ह्यातील सलाल-हैमाना भागात 5.9 दशलक्ष टन लिथियम संसाधने सापडली आहेत.


🔹भारतासाठी लिथियमचे साठे अत्यंत गंभीर आहेत कारण सरकार इलेक्ट्रिक कारवर लक्ष केंद्रित करत आहे.


🔸लिथियम हा नॉन-फेरस धातू आहे आणि ईव्ही बॅटरीचा मुख्य घटक आहे.


.-----------------------------------------------------------

चालू घडामोडी : 10 फेब्रुवारी 2023


◆ भारताच्या नवीन पायाभूत सुविधा संस्थांची योजना $610 दशलक्ष बॉण्डची सुरुवात केली.


◆ निरुपणकार आप्पासाहेब धर्माधिकारी यांना ‘महाराष्ट्र भूषण’ पुरस्कार जाहीर झाला.


◆ किरकोळ विक्रीसाठी भारतातील पहिला म्युनिसिपल बाँड इश्यू लाँच केल्या गेला आहे.


◆ पाकिस्तानी पंतप्रधानांनी तपशील न देता IMF कराराला मंजुरी दिली.


◆ क्वाड नेशन्सने सायबर सुरक्षा सुधारण्यासाठी सार्वजनिक मोहीम सुरू केली.


◆ Tokamak Energy ने आण्विक संयंत्रात चाचणीसाठी पहिले सुपर मॅग्नेट तयार केले.


◆ वीज संकटामुळे दक्षिण आफ्रिकेने ‘स्टेट ऑफ डिझास्टर’ घोषित केले.


◆ औषध निर्माता Pfizer Ltd ने भारतातील व्यवसायाचे नेतृत्व करण्यासाठी मीनाक्षी नेवातिया यांची नियुक्ती केली.


◆ 10 देशांतील अनिवासी भारतीयांना UPI सेवा मिळेल.


◆ सॅमसंग रिसर्च युनिट आणि IISc ने भारत सेमीकंडक्टर R&D ला चालना देण्यासाठी भागीदारी केली.


◆ उच्च न्यायालयाच्या दोन मुख्य न्यायमूर्तींची सर्वोच्च न्यायालयात नियुक्ती झाली.


◆ नव्याने लाँच झालेल्या Google Bard ने एका चुकीने $100bn गमावले.


◆ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी लखनौ येथे उत्तर प्रदेश ग्लोबल इन्व्हेस्टर्स समिट 2023 चे उद्घाटन केले.


◆ भारतीय गोल्फर अदिती अशोकने केनिया लेडीज ओपन 2023 चे विजेतेपद पटकावले.


◆ ख्रिस्तियानो रोनाल्डोने त्याच्या क्लब कारकिर्दीत 500 लीग गोलचा टप्पा पार केल्यामुळे अल नासरचे सर्व गोल सौदी लीगमध्ये अल वेहदाला 4-0 ने पराभूत केले.


◆ रविचंद्रन अश्विन हा सर्वात जलद 450 कसोटी बळी घेणारा भारतीय ठरला आहे.


◆ जगातील शीर्ष पाच क्वालिटी इन्फ्रास्ट्रक्चर इंडेक्समध्ये भारताचा क्रमांक लागतो.


◆ इस्रोचे नवीन रॉकेट SSLV-D2 श्रीहरीकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून प्रक्षेपित केले.


◆ नासा ब्लू ओरिजिनच्या न्यू ग्लेनवर ‘मार्स मिशन’ प्रक्षेपित करणार आहे.


◆ जागतिक कडधान्य दिन 10 फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो.


◆ लोकप्रिय कलाकार बी. के. एस. वर्मा यांचे निधन झाले.


◆ लोकसभेत आदिवासी व्यवहार मंत्रालयाने उघड केले आहे की अनुसूचित जमातींसाठी राष्ट्रीय आयोग (NCST) सध्या त्याच्या मंजूर संख्याबळाच्या 50% पेक्षा कमी काम करत आहे.


◆ विश्वचषक स्कीइंग पदक विजेती एलेना फॅन्चिनी यांचे वयाच्या 37 व्या वर्षी निधन झाले.


━━━━━━━━━━━━━━━━━━━

७४ व्या घटनादुरुस्तीची वैशिष्ट्ये / परिणाम / भूमिका :


१) नागरी स्थानिक संस्थांना घटनात्मक दर्जा प्राप्त कलम ( P ते ZG )

२) राज्यघटनेला १२ वे परिशिष्ट जोडण्यात आले ( एकूण १८ विषयांचा समावेश आहे. )

३) महत्वाच्या व्याख्या कलम २४३ ( P )

४) नगरपालिका स्थापन करणे कलम २४३ ( Q )

     अ ) नगर पंचायत  ( Nagar Panchyat )

      ब ) नगर परिषद   ( Municipal Corporation )

      क ) महानगरपालिका ( Municipal Corporation )

५) नगरपालिकांची रचना कलम २४३ ( R )

६) वॉर्ड समित्या स्थापन करणे कलम २४३ ( S )

७) राखीव जागांची तरतूद कलम २४३ ( T )

      अ ) महिलांसाठी ३३ टक्के राखीव जागा

       ब ) इतर मागासवर्गीय ( OBC ) २७ टक्के राखीव जागा

       क ) अनुसूचित जाती व अनुसूचित जमाती ( SC / ST ) याना लोकसंख्येच्या प्रमाणात राखीव जागा.

८) नगरपालिकांचा पालिकांचा कालावधी निश्चित कलम २४३ ( U )

९) सदस्यांची अपात्रता कलम २४३ ( V )

१०) नगरपालींकाचे अधिकार, जबाबदारी कलम २४३ ( W )

११) नगरपालिकांना कर व निधी लादण्याचा अधिकार कलम २४३ ( X )

१२) राज्य वीत्त आयोगाची स्थापना कलम २४३ ( Y )

१३) नगरपालिकांचे लेखांकन, लेखापरीक्षण कलम २४३ ( Z )

१४) नगरपालिकांच्या निवडणुका घेणे कलम २४३ ( ZA )

१५) केंद्रशासित व अपवाद असणाऱ्या प्रदेशासाठी तरतूद कलम २४३ ( ZB )

१६) काही प्रदेशांना ७४ व्या घटनादुरुस्तीमधून सूट कलम २४३ ( ZC )

१७) जिल्हा नियोजन समितीला घटनात्मक दर्जा कलम २४३ ( ZD )

१८) महानगर नियोजन समितीची स्थापना कलम २४३ ( ZE )

१९) नागरी स्थानिक संस्थांच्या निवडणुका बाबीमध्ये न्यायिक हस्तक्षेप नाही कलम २४३ ( ZG )




* ७४ वी  घटना दुरुस्ती ( १९९२-९३ ) :

             नागरी स्थानिक स्वराज्य संस्थेची सुरवात ब्रिटिश कालखंडामध्ये झाली. ( १६८७ ) नागरी स्थानिक संस्थांना पंचायतराज संस्थेप्रमाणेच घटनात्मक दर्जा देण्यात यावा हि मागणी समोर आली. या दृष्टीकोनातून सर्वप्रथम १९८९ ला राजीव गांधी यांनी नगरपालिका संबंधी ६५ वे घटनादुरुस्ती विधेयक तयार केले होते.  परंतु त्यांना अपयश आले. त्यानंतर व्ही. पी. सिंग व चनशेखर यांनी प्रयत्न केले. परंतु अपयश आले. १९९१ ला पी. व्ही. नरसिंहराव पंतप्रधान असताना नागरी स्थानिक संस्थाना घटनात्मक दर्जा देण्यासाठी त्यांनी १९९२ ला ७४ वे घटनादुरुस्ती विध्येयक तयार केले.

– २२ डिसेंबर १९९२ ला या विधेयकावर लोकसभेत बहुमत सिद्ध.

– २३ डिसेंबर १९९२ ला या विधयेकावर राज्यसभेत बहुमत सिद्ध

– २० एप्रिल १९९३ रोजी ७४ व्या घटना दुरुस्ती विधेयकावर राष्ट्रपतींची स्वाक्षरी होऊन नागरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांना घटनात्मक दर्जा प्राप्त झाला.

– ३१ मे १९९४ पर्यंत ह्या शिफारशी सर्व राज्यांना लागू करणे बंधनकारक करण्यात आले.

– राज्य घटनेच्या कलम २४३ ( P ) ते २४३ ( ZG ) मध्ये तरतूद करण्यात आली. व भारतीय राज्य घटनेला १२ वे परिशिष्ट जोडण्यात आले. व त्या मध्ये एकूण १८ विषयांचा समावेश करण्यात आला आहे.




मंत्रिपरिषद

कलम 74:- यानुसार राष्ट्रपतीस त्याचे कार्याचे संचालन करण्याकरिता व त्यास सल्ला देण्याकरिता एका मंत्रिपरिषदाचे पंप्रधानाच्या नेतृत्वाखाली निर्माण करण्यात येणार.

केंद्रीय मंत्री परिषदेची निवड पंतप्रधानांच्या सल्ल्यानुसार राष्ट्रपतीद्वारे केली जाते यामध्ये तीन प्रकारचे मंत्री असतात

1.कॅबिनेट मंत्री

2.राज्यमंत्री

3.उपमंत्री




कॅबिनेट मंत्री :- म्हणजे मंत्रिमंडळ होय. हे सर्वात महत्त्वाचे मंत्री असतात.

यामध्ये महत्त्वपूर्ण विभाग येतात.

जसे :- रेल्वे, संरक्षण, गृहमंत्रालय इत्यादी.

हे मंत्री स्वबळावर निर्णय घेऊ शकतात.

राज्यमंत्री व उपमंत्री हे कॅबिनेट मंत्र्यांना मदत करणारे असतील.

उपमंत्र्यांना छोटे पद दिले जातात तर राज्यमंत्री केंद्रीय मंत्र्यांना मदत करण्यासाठी असतात.


मंत्र्यांची संख्या

मूळ संविधानामध्ये मंत्री परिषदेची सदस्य संख्या अशी कोणती संख्या नव्हती. परंतु 91वी घटनादुरुस्ती 2003 अनुसार ही संख्या निर्धारित करण्यात आली. यानुसार केंद्रीय मंत्री परिषदेची सदस्य संख्या एकूण लोकसभा सदस्य संख्येच्या 15% पेक्षा अधिक नसेल.




ग्रामपंचायतीची उत्पन्नाची साधने :


१) अनुदान हा ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नचा सर्वात मोठा स्रोत आहे. ( केंद्र, राज्य व जिल्हा परिषद यांच्या कडून )

२) गावातील विविध करांच्या माध्यमातून ( पाणीपट्टी, घरपट्टी, दिवाबत्ती, यात्रा, कोंडवाडे, बाजार, इत्यादी )

३) गावातील एकूण महसुलापैकी ७० टक्के महसूल जिल्हा परिषदेकडे द्यावा लागतो उर्वरित ३० टक्के महसूल ग्रामपंचायत खर्च करू शकते.

४) ग्रामनिधी ग्रामसेवक सांभाळतो.


हिशोब तपासणी 


१) भारताचे आर्थिक वर्ष १ एप्रिल ते ३१ मार्च हे आहे.

२) ज्या ग्रामपंचायतीचे वार्षिक उत्पन्न २५०००/- रुपयांपेक्षा कमी असल्यास अश्या ग्रामपंचायतीची जिल्हा परिषदेमार्फत हिशोब तपासणी केली जाते.

Latest post

चालू घडामोडी प्रश्नमंजुषा

 Q.1) इन्फोसिस पुरस्कार 2023 मध्ये भौतिकशास्त्र श्रेणीतील पुरस्कार कोणाला जाहीर झाला आहे? ✅ प्रो. मुकुंद थट्टाई Q.2) पहिल्या ‘लाईफटाईम डिस्ट...