बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना (BBBP)

१. सुरुवात

➤ २२ जानेवारी २०१५ रोजी पानिपत, हरियाणा येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते सुरुवात.

२. लक्ष्यगट

➤ नुकतीच लग्न झालेली व तरुण जोडपी

➤ गर्भवती व स्तनदा माता

➤ आई-वडील

३. उद्दिष्टे

➤ पक्षपाती लिंग निवडीचे उच्चाटन करणे

➤ मुलींचे अस्तित्व व संरक्षण सुनिश्चित करणे

➤ मुलींच्या शिक्षणात आणि सर्व क्षेत्रांत सहभाग सुनिश्चित करणे

४. प्रमुख बाबी

➤ महिला आणि बालविकास मंत्रालय, आरोग्य मंत्रालय व शिक्षण मंत्रालय यांच्या संयुक्त प्रयत्नाने राबवली जाते

➤ जागरूकता मोहीम, मीडिया कॅम्पेन, शालेय व सामाजिक हस्तक्षेप यावर भर

💰 सुकन्या समृद्धी योजना (SSY)

१. सुरुवात

➤ २२ जानेवारी २०१५ रोजी पानिपत, हरियाणा येथूनच सुरू

२. लक्ष्यगट

➤ १० वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुली

३. उद्दिष्टे

➤ मुलींचा जन्मदर वाढवणे

➤ मुलींच्या जगण्याचे प्रमाण (Survival Rate) सुधारणे

➤ शिक्षणासाठी व भविष्याकरिता बचत करण्याची सवय लावणे

४. महत्वाचे मुद्दे

➤ पोस्ट ऑफिस किंवा मान्यताप्राप्त बँकेत खाते उघडता येते

➤ एका कुटुंबातील दोन मुलींसाठी खाते उघडण्याची मुभा

➤ खाते उघडण्याची वयमर्यादा – मुलगी १० वर्षांपेक्षा कमी वयाची असावी

➤ खाते मॅच्युरिटी – २१ वर्षे किंवा मुलीचे लग्न (किमान १८ व्या वर्षी)

➤ आयकर कलम ८०C अंतर्गत करसवलत

📝 टीप: दोन्ही योजनांचा उद्देश स्त्रीभ्रूणहत्या थांबवून मुलींना शिक्षण, आरोग्य आणि आर्थिक सुरक्षितता देणे आहे.

आर्थिक विकास आणि वृद्धी (व्याख्या)

🔹️ मायर व बाल्डविन - "आर्थिक विकास ही अशी प्रक्रिया आहे, ज्याअंतर्गत देशाच्या वास्तविक दरडोई उत्पन्नात दीर्घकालीन वाढ घडून येते."

🔹️ किंडल बर्जर - "अधिक उत्पादन व ते ज्यामुळे शक्य होते त्या तांत्रिक व संस्थात्मक स्थळातील बदल म्हणजे आर्थिक विकास होय."

🔹️ ए. मॅडिसन - "श्रीमंत राष्ट्रांच्या उत्पन्न स्तरातील वाढ म्हणजे आर्थिक वृद्धी, तर गरीब राष्ट्रांच्या उत्पन्न स्तरातील वाढ म्हणजे आर्थिक विकास होय."

🔹️ उर्सुला हिक्स - "विकसित देशांतील आर्थिक प्रगतीस वृद्धी तर अविकसित देशांतील आर्थिक प्रगतीस विकास म्हणता येईल."

🔹️ शुम्पिटर - "आर्थिक विकास हा अर्थव्यवस्थेच्या स्थितीक अवस्थेतील उत्स्फूर्त बदल असून, विकासाची प्रक्रिया खंडित किंवा तुटक असू शकते. या उलट अर्थव्यवस्थेमध्ये दीर्घकाळात संथपणे व सातत्याने होत जाणारा बदल म्हणजे वृद्धी होय."

🔹️ जे. के. मेहता - "आर्थिक वृद्धीच्या प्रक्रियेतील बदल संख्यात्मक (Quantitative) तर आर्थिक विकासाच्या प्रक्रियेतील बदल गुणात्मक (Qualitative) स्वरूपाचे असतात."

🔹️ प्रो. बने - "विकसनशील देशात अर्थव्यवस्थेचा विविध घटकात वाढ करून ती टिकविण्यासाठी काही प्रमाणात मार्गदर्शन व नियमांची गरज असते याला आर्थिक विकास म्हणतात, तर विकसित अर्थव्यवस्थेमध्ये विकासाची प्रक्रिया स्वयंसूर्ते नसते त्यामुळे त्या प्रगतीला आर्थिक वृद्धी म्हणता येते."

सायमन कमिशन, नेहरू अहवाल व लाहोर अधिवेशन🔸️ (PYQ POINTS)

🔹 इंग्रजांची भूमिका व नेहरू अहवाल

➤ इंग्रजांनी नेहरू रिपोर्टकडे पूर्णतः दुर्लक्ष केले कारण मुस्लीम लीगने त्याला विरोध केला.

➤ मुस्लीम लीगने नेहरू रिपोर्टपेक्षा जिन्नांच्या चौदा कलमी कार्यक्रमाला प्राधान्य दिले.

➤ काँग्रेसने सरकारला एका वर्षात नेहरू रिपोर्ट स्वीकारण्याची मुदत दिली होती.

🔹 सायमन कमिशनची स्थापना (1927)

➤ माँटेग्यू–चेम्सफोर्ड कायद्याने (1919) केलेल्या सुधारणांचे मूल्यमापन करण्यासाठी कमिशन नेमले गेले.

➤ काँग्रेसला प्रतिनिधित्व न दिल्याने काँग्रेसने कमिशनचा तीव्र निषेध केला.

➤ कमिशनमध्ये एकही भारतीय सदस्य नसल्याने भारतीयांनी त्याचा बहिष्कार केला.

➤ सायमन विरोधी आंदोलन हे युवकांचे पहिले संघटित व क्रांतिकारी आंदोलन ठरले.

➤ जवाहरलाल नेहरू व सुभाषचंद्र बोस यांनी युवकांना संघटित करून नेतृत्वात पुढे झेप घेतली.

🔹 सायमन कमिशन नेमण्याची कारणे (1927)

➤ 1919 चा माँटेग्यू-चेम्सफोर्ड कायदा निकामी ठरला होता.

➤ ब्रिटनमध्ये मजूर पक्ष सत्तेवर आल्यास भारतासाठी अधिक उदार धोरण आखेल, अशी इंग्रजांना भीती होती.

➤ स्वराज्य पक्षाचा वाढता प्रभाव रोखणे इंग्रजांना आवश्यक वाटले.

🔹 सायमन कमिशनच्या शिफारशी

➤ प्रांतिक स्वायत्ततेचा स्वीकार, कायदे मंडळात प्रतिनिधींची व मतदारांची संख्या वाढवावी.

➤ १० ते १६% लोकसंख्येला मताधिकार देण्याची शिफारस.

➤ केंद्रात द्विदश शासन पद्धती लागू करू नये अशी सूचना.

➤ प्रांतातील द्विदश शासन पद्धती रद्द करावी असे सुचविण्यात आले.

🔹 लाहोर अधिवेशन (1929) व पुढील घडामोडी

➤ लाहोर अधिवेशनात काँग्रेसने ‘पूर्ण स्वराज्य’ ही मागणी केली.

➤ या मागणीनंतर गांधीजींनी मिठाचा सत्याग्रह सुरू केला, ज्याने स्वातंत्र्य आंदोलनाला नवे वळण दिले.

कलम २६२ – आंतरराज्यीय नदी पाणी तंटे निवारण(PYQ POINTS)

🔹️ अनुच्छेद २६२ अन्वये कायद्याद्वारे आंतरराज्यीय नदीच्या पाण्यासंबंधी वादाच्या निवारणाकरिता तरतूद करण्याचा अधिकार संसदेला आहे.

🔹️ भारतीय राज्यघटनेचे अनुच्छेद २६२ (२) हे संसदेला कायद्याद्वारे आंतरराज्यीय नदीच्या पाणी तंट्याबाबत सर्वोच्च न्यायालय अथवा अन्य न्यायालयाच्या अधिकार क्षेत्रांस अटकाव करण्याची तरतूद करण्याचा अधिकार देते.

🔹️ पाणी विवाद अधिनियम, १९५६ अन्वये आंतरराज्यीय नदीच्या पाण्यासंबंधी वादाच्या निवारणाकरिता न्यायाधिकरण (Tribunal) स्थापन करण्याचा अधिकार केंद्र सरकारला आहे.

🔹️ नदीच्या पाण्याशी निगडित आंतरराज्यीय तंट्याचा निवाडा व्हावा यासाठी योग्य ती तरतूद करण्याचा सांविधानिक अधिकार संसदेला आहे.

🔹️ संसदेला कायद्याद्वारे आंतरराज्यीय नदीच्या पाण्याचा वापर, वाटप किंवा त्यावरील नियंत्रण याबाबतीत कोणत्याही तंट्याच्या निर्णयाकरिता तरतूद करता येईल.

🔹️ अशा कोणत्याही तंट्याच्या बाबतीत सर्वोच्च न्यायालयाला किंवा अन्य कोणत्याही न्यायालयाला अधिकारिता वापरता येणार नाही अशी तरतूद संसदेला कायद्याद्वारे करता येते.

🔹️ पाणी-तंटा अधिनियमानुसार केंद्र शासनाला अशा कोणत्याही तंट्याच्या निवारणाकरिता लवाद (Tribunal) स्थापण्याचा अधिकार आहे.

🔹️ महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्रप्रदेशमधील कृष्णा पाणीवाटप लवाद (Krishna Water Disputes Tribunal) हा राज्यघटनेच्या कलम २६२ च्या तरतुदीनुसार जाहीर करण्यात आला आहे.

🔹️ महादायी जल विवाद न्यायाधिकरण (२०१०) मध्ये खालील राज्यांचा समावेश आहे: गोवा, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र.

🔹️ महानदी जल विवाद न्यायालयची स्थापना मार्च २०१८ मध्ये करण्यात आली आहे.

🔹️ १६ फेब्रुवारी २०१८ रोजी कावेरी पाणी तंट्याबाबत सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या निकालामुळे सर्वोच्च न्यायालयाच्या अपीलीय अधिकार क्षेत्राला विस्तार झाला आहे. (अनुच्छेद १३६ चे पुनर्रष्टीकरणारे)

राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याची साधने

1) स्थूल देशांतर्गत उत्पाद (GDP) :- देशाच्या सीमेअंतर्गत उत्पादित झालेल्या "अंतिम वस्तू आणि सेवांच्या बाजारभावाची बेरीज" म्हणजे GDP होय. 

🛑GDP - अंतर्गत शक्ती दर्शवते.

2)स्थूल राष्ट्रीय उत्पाद(GNP) :- "देशाच्या नागरिकांनी जगात कोठेही राहून उत्पादित केलेल्या अंतिम वस्तू आणि सेवांच्या बाजारभावाची बेरीज" म्हणजे GNP होय. 

उदा :- अजय - अतुल यांनी अफ्रिकेत जाऊन तिथे स्टेज शो केला तर त्यांना तिथे मिळालेले पैसे GNP मध्ये मोजले जातील‌. ते GDP मध्ये मोजले जाणार नाहीत.(हा M(आयात) झाला.)

उदा :- जाॅन सीना त्याच्या देशातून भारतात आला आणि स्टेज शो केला त्याने भारतातात मिळवलेले पैसे जाताना त्याच्या देशात घेऊन गेला तर ते वजा करावे लागतील (हा X (निर्यात)‌झाला)

📍गेलेला पैसा वजा (-)करता आणि आलेला पैसा समाविष्ट (+)करता तेंव्हा आपल्याला GNP मिळतो.

🔰 निर्यात(X) - जास्त असेल तर GNP जास्त असणार आहे.

उदा - GDP 1000 रू + निर्यात 400 + आयात 300 = 1100 GNP

म्हणजेच GDP 1000 रू. तर GNP 1100 रू.

💠आयात(M) - जास्त असेल तर GDP जास्त असणार आहे आणि GNP कमी असणार आहे.

उदा - GDP 1000 रु + निर्यात 400 - आयात 600 = 800 GNP

म्हणजेच GDP 1000 रू. तर GNP 800 रू.

🔶स्थूल राष्ट्रीय उत्पाद (GNP) = GDP + X(निर्यात ) - M(आयात ) पाठच करा (PYQ)

⭕️घसारा (डेप्रिसिएशन) - एखादी भांडवली वस्तू आहे ती जर एका आर्थिक वर्षात घसरत असेल (तिची झीज होत असेल )तर तिची घसरण पैशाच्या स्वरूपात मोजली जाते. त्याला घसारा म्हणतात. 

🔰 निव्वळ देशांतर्गत उत्पाद (NDP):-

घसारा वजा करून जे उत्पन्न मिळते त्याला म्हणतात नेट डोमेस्टिक प्रोडक्ट (NDP)

✅NDP = GDP - घसारा 

⭕️ निव्वळ राष्ट्रीय उत्पाद(NNP):-

घसारा जर GNP मधून वजा केला तर NNP मिळतो.

✅NNP = GNP - घसारा

🟡 राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याचे सर्वात सुयोग्य साधन/मापन NNP हे आहे. 

म्हणजेच राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्यासाठी भारतात NNP चा वापर केला जातो.

💠 राष्ट्रीय उत्पन्न टाॅपिकवरती वरील महत्त्वाच्या संकल्पनांवरती राज्यसेवा पूर्व तसेच संयुक्त गट ब आणि क पूर्व परीक्षांमध्ये खूप वेळा प्रश्न आलेले आहेत.(PYQ) 

पाठच करा.

मिष्टी योजना (MISTHI Yojana)

1️⃣ सामान्य माहिती

➤ MISTHI = Mangrove Initiative for Shoreline Habitats & Tangible Incomes 

➤ सुरुवात – ५ जून २०२३ (2023-24 अर्थसंकल्पात घोषणा)

➤ योजनेचा कालावधी – 2023 ते 2028

➤ संबंधित मंत्रालय – पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालय

➤ सरकारची भूमिका – स्थानिक समुदायांना खारफुटी लागवड उपक्रमांसाठी आर्थिक मदत

➤ दोन वर्षांतील प्रगती – 19,020 हेक्टर क्षेत्र व्यापून गुजरातमध्ये खारफुटी वनीकरणात राष्ट्रीय आघाडी

2️⃣ उद्दिष्टे 🎯

➤ निकृष्ट झालेली खारफुटी परिसंस्था पुनरुज्जीवित करणे

➤ खारफुटीचे आच्छादन वाढवणे

➤ हवामान बदल आणि समुद्री धूप यांच्या विरोधात किनारी लवचिकता (coastal resilience) मजबूत करणे

➤ किनारी समुदायांसाठी

  ✅️ ➤ पर्यावरणीय पर्यटन

  ✅️ ➤ शाश्वत उपजीविकेला प्रोत्साहन

➤ COP27 (इजिप्त, 2022) मध्ये सुरू झालेल्या

  ✅️ ➤ Mangrove Alliance for Climate (MAC) ला पाठिंबा

3️⃣ कार्याची व्याप्ती 📍

➤ 9 किनारी राज्ये आणि 4 केंद्रशासित प्रदेशांतील

  ✅️ ➤ 540 चौरस किमी क्षेत्रफळामध्ये खारफुटी विस्ताराचा समावेश

4️⃣ संबंधित मुद्दे 📊

➤ देशातील एकूण खारफुटीचे आच्छादन – 4,991.68 चौ. किमी

➤ देशाच्या एकूण भौगोलिक क्षेत्राशी प्रमाण – 1.5%

➤ सर्वाधिक खारफुटी वने –

  ✅️ ➤ पश्चिम बंगाल – 2,114 चौ. किमी (42.30%)

➤ महाराष्ट्रातील खारफुटी वने –

  ✅️ ➤ 324 चौ. किमी (6.50%)

काही महत्वाचे ऑपरेशन्स :-

✔️ ऑपरेशन अलर्ट - राजस्थान सीमेवर सीमा सुरक्षा दलाने (BSF) ने सुरू केलेले सुरक्षा अभियान 

✔️ऑपरेशन ब्रह्मा - २०२५ म्यानमार भूकंप दरम्यान म्यानमारला आपत्ती मदत पुरवण्यासाठी 

✔️ऑपरेशन कलानेमी - उत्तराखंड सरकार ने सुरू केलेले, "बनावट बाबा" किंवा बनावट आध्यात्मिक नेत्यांवर कारवाईसाठी 

✔️ऑपरेशन इंद्रावती - हैतीमधून  डोमिनिकन रिपब्लिकला आपल्या नागरिकांना  बाहेर काढण्यासाठी 

✔️ऑपरेशन ऑलिव्हिया - ऑलिव्ह रिडले समुद्री कासवांचे संरक्षण करण्यासाठी भारतीय तटरक्षक दलाने सुरू केले.

✔️ऑपरेशन स्पायडरवेब - युक्रेनच्या सुरक्षा सेवेने (SBU) रशियन हवाई तळांना लक्ष केलेला ड्रोन हल्ला.

✔️ऑपरेशन रायझिंग लायन - इस्रायलने इराणवर केलेला सर्वात धाडसी हल्ला.

✔️ऑपरेशन 'ट्रू प्रॉमिस ३' - इस्रायलच्या "ऑपरेशन रायझिंग लायन" चा बदला घेण्यासाठी इराणने सुरू केलेले.

✔️ऑपरेशन सिंधू - इराणमधून भारतीय नागरिकांना बाहेर काढले 

✔️ऑपरेशन मिडनाईट हॅमर - इराणच्या अणु सुविधांवर अमेरिकेच्या नेतृत्वाखालील लष्करी हल्ला.

विभागीय परिषद (MPSC PYQ POINTS)

▪️विभागीय परिषदा या संविधानात्मक संस्था आहेत.

▪️भारतात एकूण सात विभागीय परिषदा देशातील प्रत्येक विभागासाठी निर्माण करण्यात आल्या आहेत.

▪️प्रत्येक मुख्यमंत्री हा आळीपाळीने विभागीय परिषदेचा उपाध्यक्ष म्हणून कार्य करतो.

▪️दोन किंवा अधिक विभागीय परिषदांच्या संयुक्त बैठकीचे अध्यक्षस्थान केंद्रीय गृहमंत्री भूषवितो.

🔸️ विभागीय परिषदांची उद्दिष्ट्ये / कार्ये

➤ राज्यवाद, प्रादेशिकवाद, भाषावाद आणि संकुचितवादी तीव्र वृत्ती यांना आळा घालणे.

➤ देशात भावनिक ऐक्य साध्य करणे.

➤ केंद्रीय गृहमंत्री विभागीय परिषदेचे अध्यक्ष असतात.

🔸️ उत्तर-पूर्व परिषद

➤ १९७१ मधील भारताच्या उत्तर-पूर्व विभागाच्या पुनर्रचनेच्या अनुषंगाने तिची निर्मिती करण्यात आली.

➤ ८ ऑगस्ट १९७२ रोजी तिची निर्मिती करण्यात आली.

➤ २००२ मध्ये परिषदेत सिक्कीमचा समावेश करण्यात आला.

काही महत्त्वाचे नियम

1.न्यूटनचा गतिविषयक पहिला नियम -

एखाद्या वस्तूवर कोणतेही असंतुलित बल क्रिया करीत नसेल तर ती वस्तू अचल अवस्थेत असल्यास अचल अवस्थेतच राहील अथवा सरळ रेषेत एकसमान गतीत असल्यास ती सतत त्या रेषेत एकसमान गतीत राहील.

2.न्यूटनचा गतिविषयक दुसरा नियम -

संवेग परिवर्तनाचा दर प्रयुक्त बलाशी समानुपाती असतो व संवेगाचे परिवर्तन बलाच्या दिशेने होते.

3.न्यूटनचा गतिविषयक तिसरा नियम -

कोणत्याही एका वस्तूवर बलाची क्रिया होत असताना बल निर्माण करणाऱ्या (दुसऱ्या) वस्तूवर विरुद्ध दिशेने तेवढ्याच परिमाणचे बल प्रतिक्रिया करीत असते.

किंवा

क्रिया बल व प्रतिक्रिया बल यांची परिमाणे समान असतात; परंतु त्यांच्या दिशा परस्परांविरोधी असतात.

4.ऊर्जा अक्षय्यतेचा नियम -

ऊर्जेची निर्मिती किंवा तिचा नाश होऊ शकत नाही. एका प्रकारच्या ऊर्जेचे दुसऱ्या प्रकारच्या ऊर्जेत रूपांतर करता येते, तथापि विश्वामधील एकूण ऊर्जा सदैव अक्षय्य राहते.

5.तरणणाचा नियम -

तरणणाऱ्या वस्तूचे वजन तिच्या द्रव्यास भागाने विस्थापित केलेल्या द्रव्याच्या वजनाएवढे असते.

6.ओहमचा नियम -

जर वाहकाची भौतिक अवस्था कायम राहात असेल तर वाहकाच्या दोन टोकांमधील विभवांतर (V) व वाहकातून जाणारी विद्युत्धारा (I) यांचे गुणोत्तर स्थिर राहते.

महत्त्वाच्या नवीन नियुक्त्या – २०२५

1️⃣ रोमन कॅथोलिक चर्च (पोप)

 – चाना रॉबर्ट फ्रान्सिस प्रेव्होस्ट (पहिला अमेरिकन) → पोप लिओ XIV म्हणून नियुक्त

2️⃣ लोक लेखा समिती (PAC)

 – अध्यक्ष: के.सी. वेणुगोपाल

3️⃣ UPSC (युनियन पब्लिक सर्व्हिस कमिशन)

 – अध्यक्ष: डॉ. अजय कुमार

4️⃣ NALSA (राष्ट्रीय कायदेशीर सेवा प्राधिकरण)

 – कार्यकारी अध्यक्ष: न्यायमूर्ती सूर्यकांत

5️⃣ BRICS चेंबर ऑफ कॉमर्स & इंडस्ट्री

 – अध्यक्ष: हरवंश चावला

6️⃣ भारताचा सर्वोच्च न्यायालय

 – ५२ वा CJI: न्यायमूर्ती बी.आर. गावई (भूषण रामकृष्ण गावई)

7️⃣ इंटेलिजन्स ब्युरो (IB)

 – संचालक: तपन कुमार डेका (कार्यकाळ १ वर्षाने वाढवला)

8️⃣ इंडियन फर्टिलायझर असोसिएशन (IFA)

 – अध्यक्ष: शैलेश सी. मेहता

9️⃣ पंतप्रधानांचे आर्थिक सल्लागार मंडळ

 – अध्यक्ष: एस. महेंद्र देव

🔟 आंतरराष्ट्रीय प्रशासकीय विज्ञान संस्था (IIAS)

 – अध्यक्ष: व्ही. श्रीनिवास (२०२५–२८)

1️⃣1️⃣ पंतप्रधानांचे संग्रहालय आणि ग्रंथालय

 – संचालक: अश्विनी लोहनि

1️⃣2️⃣ राष्ट्रपतींचे पहिले महिला ADC

-- यशस्वी सोलंकी

1️⃣3️⃣ वर्ल्ड अँटी-डोपिंग एजन्सी (WADA)

 – अध्यक्ष: विटोल्ड बान्का | मुख्यालय: मॉन्ट्रियल, कॅनडा

1️⃣4️⃣ संयुक्त राष्ट्र महासभा (UNGA)

 – ८० वा सत्र अध्यक्ष: अन्नालेना बॅरबॉक (जर्मनी) → फिलेमोन यांग (कॅमेरून) यांची जागा घेतली

1️⃣5️⃣ वर्ल्ड टुरिझम ऑर्गनायझेशन (UNWTO)

 – पहिली महिला सचिव-जनरल: शेखा नासेर अल नोवाइस (UAE)

1️⃣6️⃣ भारतीय उद्योग परिसंघ (CII)

 – अध्यक्ष: राजीव मेमानी

1️⃣7️⃣ आंतरराष्ट्रीय बिग कॅट अलायन्स (IBCA)

 – अध्यक्ष: भूपेंद्र यादव (पर्यावरण मंत्री) | सचिव-जनरल: एस.पी. यादव

जगातील प्रसिद्ध नद्या

🔹️ जगातील सर्वात लांब नदी कोणती? — नाईल (Nile)

🔹️ प्रवाहाच्या प्रमाणानुसार जगातील सर्वात मोठी नदी कोणती? — अ‍मेझॉन (Amazon)

🔹️ सिंधूनंतर पाकिस्तानातील सर्वात लांब नदी कोणती? — सतलज (Sutlej)

🔹️ युरोपातील सर्वात लांब नदी कोणती? — व्होल्गा (Volga)

🔹️ उत्तर अमेरिकेतील दुसरी सर्वात लांब नदी कोणती? — मिसुरी (Missouri)

🔹️ यलो समुद्र कोणत्या दोन देशांदरम्यान आहे? — चीन आणि कोरिया

🔹️ ब्लू नदी कोणत्या देशात आहे? — अमेरिका (U.S.)

🔹️ माया नदी कोणत्या देशात आहे? — रशिया

🔹️ कोणती नदी विषुववृत्त दोनदा ओलांडते? — काँगो (Congo)

🔹️ स्कीना नदी कोणत्या खंडातून वाहते? — उत्तर अमेरिका

🔹️ डार्लिंग नदी कोणत्या देशात आहे? — ऑस्ट्रेलिया

🔹️ रेड नदी कोणत्या देशात आहे? — अमेरिका (USA)

🔹️ ऑक्सस नदी कोणत्या दोन देशांदरम्यान वाहते? — अफगाणिस्तान आणि ताजिकिस्तान

🔹️ यांगत्से कियांग नदी कोणत्या देशात आहे? — चीन

🔹️ आशियातील सर्वात मोठी नदी कोणती? — यांगत्से कियांग (Yangtze Kiang)

🔹️ आफ्रिकेतील सर्वात मोठी नदी कोणती? — नाईल (Nile)

🔹️ थेम्स ही कोणत्या देशातील प्रसिद्ध नदी आहे? — युनायटेड किंगडम (UK)

🔹️ ऑरेंज ही कोणत्या देशातील नदी आहे? — दक्षिण आफ्रिका (South Africa)

🔹️ पाकिस्तानातील सर्वात लांब नदी कोणती? — सिंधू नदी (River Sindh)

🔹️ कोणत्या नदीला “Father of Waters” असे म्हणतात? — सिंधू नदी (Indus)

महत्त्वाचे लष्करी सराव (Military Exercises )

१) द्विपक्षीय लष्करी सराव (Bilateral Exercises)

🔹 Vinbax 2024 – भारत व व्हिएतनाम

🔹 वज्र प्रहार 2024 (Vajra Prahar) – भारत व अमेरिका

🔹 गरुड शक्ती 2024 (Garuda Shakti) – भारत व इंडोनेशिया

🔹 नसीम-अल-बहर (Naseem Al Bahr) – भारत व ओमान

🔹 IN-GN MPX – भारत व जर्मनी

🔹 SIMBEX 2024 – भारत व सिंगापूर

🔹 कॅरियर स्ट्राइक सराव (Carrier Strike) – भारत व इटली

🔹 काझिंद 2024 (Kazind) – भारत व कझाकिस्ता

🔹 अल नजाह-5 (Al Najah) – भारत व ओमान

🔹 ईस्टर्न ब्रिज (Eastern Bridge) – भारत व ओमान

🔹 युद्ध अभ्यास (Yudh Abhyas) – भारत व अमेरिका

🔹 वरूण 2024 (Varuna) – भारत व फ्रान्स

🔹 उदार शक्ती (Udar Shakti) – भारत व मलेशिय

🔹 नोमॅडिक एलिफंट (Nomadic Elephant) – भारत व मंगोलिया

🔹 JIMEX 2024 – भारत व जपान

🔹 मैत्री 2024 (Maitree) – भारत व थायलंड

🔹 MPX – भारत व स्पेन

🔹 होपेक्स सराव (Hopex) – भारत व इजिप्त

🔹 तर्कश (Tarkash) – भारत व अमेरिका

🔹 शक्ती (Shakti) – भारत व फ्रान्स

🔹 दस्तलिक (Dustlik) – भारत व उझबेकिस्तान

🔹 टायगर ट्रायम्फ (Tiger Triumph) – भारत व अमेरिका

🔹 LAMITIYE 2024 – भारत व सेशल्स

🔹 डेजर्ट सायक्लोन 2024 (Desert Cyclone) – भारत व UAE (संयुक्त अरब अमिरात)

🔹 सहयोग-कैझिन (Sahyog-Kaijin) – भारत व जपान

२) बहुपक्षीय लष्करी सराव (Multilateral Exercises)

🔹 IBSAMAR – भारत, ब्राझील आणि दक्षिण आफ्रिका