भू-आकार (भूरूपे) निर्मिती प्रक्रिया

1) नदीद्वारे निर्माण होणारे भू-आकार

➤ नदीच्या क्षरण कार्यात पाणी चार प्रकारे कार्य करते –

➤ द्रविक क्रिया

➤ अपघर्षण

➤ संधर्षण क्रिया

➤ भक्षणक्रिया

▪️ क्षरण व निक्षेपणामुळे निर्माण होणारे भू-आकार –

➤ धावत्या तयार होणारे प्रवाहवैशिष्ट्य

➤ जलप्रपात / धबधबा

➤ अव्खात दरी

➤ घळई

➤ निदरी

➤ जलविभाजक

➤ नागमोड

➤ नालाकृती सरोवरे

➤ पूरमैदाने

➤ नदी तटमंच

➤ पूरतट

➤ त्रिभुज प्रदेश / डेल्टा

▪️ नदी खोर्‍यांचे प्रकार –

➤ विहंगपद प्रकार

➤ क्षीणोकार प्रकार

➤ धनुष्याकार प्रकार

➤ मैदानप्राय प्रकार

2) हिमनद्या (Glaciers) ❄️

▪️हिमनदीचे खणण कार्य (Erosional Landforms)

➤ हिमेरेषा

➤ हिमगव्हर

➤ श्रृंगे (Aretes)

➤ ‘U’ आकाराची दरी

➤ हिमानी सरोवरे

➤ हिमविदर

➤ लांबट्या/टांगत्या दऱ्या

➤ फियॉर्ड

▪️हिमनदीचे संचयन कार्य (Depositional Landforms)

➤ हिमोढ

➤ हिमानी गाळ

➤ हिमजलौढ निक्षेप

➤ तळ हिमोढ

➤ पार्श्व हिमोढ

➤ मध्य हिमोढ

➤ अंत्य हिमोढ

➤ हिमोढगिरी

➤ एस्कर

➤ कॅम्पस

➤ हिमाजलाढे मैदाने (Outwash plains)

3) वार्‍यामुळे निर्माण होणारे भू-आकार 🌬️

▪️वाऱ्याचे खणण कार्य (Erosional Work)

➤ अपवहन

➤ अपघर्षण

➤ संधर्षण

▪️ क्षरणामुळे तयार होणारे भूविशेष –

➤ भूछत्र खडक

➤ इन्सेलबर्ग

➤ यारदांग

➤ भूस्तंभ

➤ द्वीपगिरि

▪️वाऱ्याचे निक्षेपण कार्य

➤ वालुकागिरी (Dunes)

➤ लोएस क्षेत्र

4) कार्स्ट प्रदेशातील भूरूपे (Karst Landforms)

➤ चुनखडी प्रदेशातील क्षरण व विदलनामुळे निर्माण

▪️सामान्यतः येणारी कार्स्ट भूरूपे —

➤ चुनखडी गुहा

➤ स्टॅलेक्टाइट

➤ स्टॅलेग्माइट

➤ कार्स्ट दरी

➤ सिंकहोल

➤ उवाला

➤ ड्राय व्हॅली

5) सागरी लाटा / किनारी प्रक्रियेमुळे निर्माण होणारे भू-आकार 🌊

➤ सागरकिनारा — किनाररेषा — सागरतट

▪️सागरतटाचे प्रकार

➤ अग्रतट

➤ पश्चतट

▪️क्षरणामुळे तयार होणारे भूरूपकार

➤ विरखंडित सागररेषा

➤ कडा / चबुतरे (Cliffs)

➤ सागरकाठाची गुहा (Sea Caves)

➤ नैसर्गिक चिमणी (Blow Hole)

➤ प्रवेशद्वार (Archway)

➤ नैसर्गिक कमानी (Sea Arch)

➤ सागरी स्तंभ (Stacks)

▪️निक्षेपणामुळे तयार होणारे भू-आकार

➤ अपतट दांडा / वाळूचा दांडा (Spit)

➤ लगून

➤ पुळण (Beach)

➤ स्पीट

➤ हुक

➤ लूप

➤ टोमबोलो