2025 चालू घडामोडी

1) जागतिक ऍथलेटिक्सने जाहीर केलेल्या ताज्या क्रमवारीत जगातील नंबर एकचा भालाफेकपटू कोण ठरला आहे ?

✅ नीरज चोप्रा

2) नीरज चोप्रा किती गुणसंख्यासह जगातील एक नंबरचा भालाफेकपटू ठरला ?

✅ 1445

3) महाराष्ट्र राज्याच्या मुख्य सचिव पदी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली आहे ?

✅ राजेश कुमार 

4) भारतातील सर्वात लांब प्राणी ओव्हरपास कॉरिडॉर कोठे बांधण्यात आले ?

✅ दिल्ली-मुंबई महामार्ग 

5) हॉकी इंडिया मास्टर्स कप 2025 स्पर्धेचा पुरुष विजेता संघ कोणता ?

✅ तमिळनाडू 

6) हॉकी इंडिया मास्टर्स कप 2025 स्पर्धेचा महीला विजेता संघ कोणता ?

✅ ओडिशा 

7) महाराष्ट्र कृषी दिन कधी साजरा केला जातो ?

✅ 1 जुलै 

8) कोणाचा जन्मदिवस महाराष्ट्र कृषी दिन म्हणून साजरा केला जातो ?

✅ वसंतराव नाईक

9) राष्ट्रीय डॉक्टर दिवस कधी साजरा करण्यात येतो ?

✅ 1 जुलै 

10) राष्ट्रीय जीएसटी (GST) दिवस कधी साजरा करण्यात येतो ?

✅ 1 जुलै

1) भाजपचे नवे प्रदेशाध्यक्ष (महाराष्ट्र राज्य) म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली?

✅ रवींद्र चव्हाण

2) मुंबई येथे स्थापित करण्यात येणारे महाराष्ट्र राष्ट्रीय विधी विद्यापीठ आणखी कोणत्या दोन जिल्ह्यात स्थापन करण्याचा ऐतिहासिक निर्णय राज्य शासनाकडून घेण्यात आला आहे?

✅ छत्रपती संभाजी नगर आणि नागपूर

3) देशातील कोणत्या राज्यात १ ते ७ जुलै २०२५ दरम्यान ३५ कोटी पेक्षा जास्त रोपे लावण्याची वृक्षारोपण मोहीम राबवण्यात येत आहे ?

✅ उत्तर प्रदेश 

4) 2025 च्या गिधाड जनगणनेत कोणते भारतीय राज्य अव्वल ठरले ?

✅ मध्य प्रदेश 

5) रेल्वे प्रवाशांना एकीकृत डिजिटल सेवा देण्यासाठी कोणते ॲप सुरू करण्यात आले?

✅ रेलवन

6) भारताच्या वस्तू आणि सेवा कराच्या एकूण संकलनात आर्थिक वर्ष २०२४ च्या तुलनेत किती टक्के वाढ झाली?

✅ ९.४ टक्के 

7) २०२४-२५ या आर्थिक वर्षात भारताच्या वस्तू आणि सेवा कराच्या एकूण संकलनाने किती कोटी रुपयांचा उच्चांक गाठला?

✅ २२.०८ लाख कोटी 

8) १ जुलै २०२५ रोजी भारतात जीएसटी प्रणाली लागू होऊन किती वर्ष पूर्ण झाली आहेत?

✅ ८ वर्षे

1) नुकतेच घाना देशाने "द ऑफिसर ऑफ द ऑर्डर ऑफ द स्टार ऑफ घाना" या सर्वोच्च पुरस्काराचे कोणाला सन्मानीत केले ?

✅ नरेंद्र मोदी 

2) नरेंद्र मोदी यांना आतापर्यंत किती आंतरराष्ट्रीय पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे ?

✅ 24 

3) भारताचे पहिले ग्रीन डेटा सेंटर कोठे स्थापन करण्यात आले आहे ?

✅ गाझियाबाद

4) कांगो आणि रवांडा या दोन देशात कोणत्या ठिकाणी शांतता करार झाला आहे ?

✅ वाशिंग्टन डीसी

5) FIH Women’s Pro लीग २०२५ चे आयोजन कोठे करण्यात आले होते ?

✅ जर्मनी

6) FIH Women’s Pro लीग २०२५ मध्ये कोणी प्रथम स्थान पटकावले आहे ?

✅ नेदरलँड

7) यूएस ओपन सुपर ३०० बॅडमिंटन स्पर्धेचे विजेतेपद कोणी पटकावले?

✅  आयुष शेट्टी

8) पेटोंगटार्न शिनावात्रा" या कोणत्या देशाच्या पंतप्रधान होत्या ज्यांना नुकतेच न्यायालयाने पदावरून निलंबित केले?

✅ थायलंड 

9) पेंडसे यांचे नुकतेच निधन झाले आहे ते कोण होते?

✅ इस्रोचे वरिष्ठ शास्त्रज्ञ 

10) देशाचे पहिले अंध आयर्नमॅन किताब पटकावणारे व्यक्ती कोण आहेत ज्यांचे नुकतेच निधन झाले आहे ?

✅ श्रीनिवास दलाल

1) 'हॉलीवुड वॉक ऑफ फेम' मध्ये स्थान मिळवणारी पहिली भारतीय अभिनेत्री कोण बनली आहे ?

✅ दीपिका पादुकोण 

2) इंग्लंडमध्ये कसोटी सामन्यात द्विशतक झळकावणारा पहिला भारतीय आणि आशियाई कर्णधार कोण ठरला आहे ?

✅ शुबमन गिल 

3) भारतातील पहिला डॉल्बी सिनेमा कोठे सुरू करण्यात आला ?

✅ पुणे 

4) दिओगो जोटा या फुटबॉलपटूचे नुकतेच निधन झाले आहे, तो कोणत्या देशाचा खेळाडू होता ?

✅ पोर्तुगाल 

5) हुरुन ग्लोबल यूनिकॉर्न इंडेक्स २०२५ नुसार, भारत ६४ युनिकॉर्नसह (Unicorn) कितव्या क्रमांकावर आहे ?

✅ तिसऱ्या

6) हुरुन ग्लोबल यूनिकॉर्न इंडेक्स २०२५ नुसार कोणता देश प्रथम क्रमांकावर आहे ?

✅ अमेरीका 

7) भारताने वर्ल्ड मिलिटरी शूटिंग चॅम्पियनशिप मध्ये भारतीय नौदलाचे मास्टर चीफ पेटी ऑफिसर १ ओंकार सिंग यांची कोणते पदक जिंकले ?

✅  कांस्य पदक 

8) पंजाब राज्यातील तेगबीर सिंह जगातील सर्वात लहान गिर्यारोहक ठरला असून त्याने कोणत्या देशातील माउंट एल्ब्रस १८,५१० पेक्षा जास्त फूट उंचीचे शिखर सर केले आहे ?

✅ रशिया 

9) संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेचे अध्यक्ष पद कोणत्या देशात देण्यात आले ?

✅ पाकिस्तान 

10) संयुक्त राष्ट्राच्या सुरक्षा परिषदेचे अध्यक्ष पदासाठी पाकिस्तानला १९३ देशांपैकी किती देशाने पाठिंबा दिला आहे ?

✅ १८२ देश

1) कर्नाटक मंत्रिमंडळाने "बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे" नाव कोणत्या माजी पंतप्रधानांच्या नावावर बदलण्यास मान्यता दिली आहे?

✅ डॉ. मनमोहन सिंग

2) राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीच्या आवारात "थोरले बाजीराव पेशवे" यांच्या अश्वारूढ पुतळ्याचे अनावरण कोणाच्या हस्ते करण्यात आले ?

✅ अमित शहा 

3) पहिल्या नीरज चोप्रा क्लासिक 2025 स्पर्धेत नीरज चोप्राने किती मीटर फेकून सुवर्ण पदक जिंकले आहे ?

✅ ८६.१८ मीटर 

4) इलॉन मस्क यांनी अमेरिकेत कोणत्या नवीन पक्षाची स्थापना केली ?

✅ "अमेरीका पार्टी"

5) भारतीय नौसेनाची पहिली महिला फायटर कोण बनली आहे ?

✅ आस्था पुनिया

6) खो खो फेडरेशन ऑफ इंडिया च्या अध्यक्षपदी कोणाची निवड झाली आहे ?

✅  सुधांशू मित्तल

7) Quad २०२५ ची बैठक कोणत्या देशात होणार आहे ?

✅ भारत 

8) जागतीक स्तरावर उत्पन्न समानतेत भारत कितव्या क्रमांकावर आहे ?

✅ चौथ्या 

9) भारतातील सर्वात वयस्कर स्कायडाईव्ह करणाऱ्या महिला कोण बनल्या आहेत ?

✅ डॉ. श्रद्धा चौहान

10) भारतातील पहिला डिजिटल घराचा पत्ता (Digital House Address) प्रकल्प कोणत्या महानगरपालिकेने सुरू केला ?

✅ इंदौर महानगरपालिका

1) कसोटी क्रिकेट मध्ये दोन्ही डावात शतक झळकावणारा शुभमन गिल कितवा भारतीय कर्णधार ठरला आहे ?

✅ तिसरा 

2) १९ वर्षाखालील वनडे क्रिकेट स्पर्धेत सर्वात कमी चेंडूत शतक झळकावणारा फलंदाज कोण ठरला आहे ?

✅ वैभव सूर्यवंशी

3) देशातील पहिले राष्ट्रीय सहकार विद्यापीठाचे भूमिपूजन कोणत्या राज्यात झाले आहे ?

✅ गुजरात

4) देशातील पहिल्या राष्ट्रीय सहकार विद्यापीठाला कोणाचे नाव देण्यात आले आहे ?

✅ त्रिभुवनदास किशीभाई पटेल

5) भारताचे पहिले ट्रान्सगेंड क्लिनिक हैद्राबाद येथे कोणाच्या मदतीने सुरू करण्यात आले आहे ?

✅  टाटा समूह

6) २०२५-२७ वर्षाच्या कॉमनवेल्थ युथ पीस ॲम्बेसेडर म्हणुन कोणाची निवड झाली आहे ?

✅ सुकन्या सोनोवाल

7) १७ वी ब्रिक्स शिखर परिषद कोठे होत आहे ?

✅ ब्राझील 

8) आशियाई पॅरा तिरंदाजी स्पर्धा 2025 मध्ये पदतालिकेत भारत कितव्या क्रमांकावर आहे ?

✅ दुसऱ्या 

9) महाराष्ट्र सरकारने मुंबईतील किती कबुतरखान्यावर बंदी घातली आहे ?

✅ ५१

1 ) 'ऑर्डर ऑफ द रिपब्लिक ऑफ त्रिनिदाद अँड टोबॅगो' पुरस्कार कोणास मिळाला आहे.?

उत्तर :- नरेंद्र मोदी

2 ) 'द ऑफिसर ऑफ द ऑर्डर ऑफ द स्टार ऑफ घाना' हा कोणता देशाचा सर्वोच्च पुरस्कार नरेंद्र मोदी यांना मिळाला.?

उत्तर :-  घाना

3 ) नीरज चोप्राने बंगळुरूमध्ये झालेल्या 'नीरज चोप्रा क्लासिक 2025' स्पर्धा मध्ये कोणते पदक जिंकले.?

उत्तर :- सुवर्णपदक

4 ) नीरज चोप्राने बंगळुरूमध्ये झालेल्या 'नीरज चोप्रा क्लासिक 2025' स्पर्धा मध्ये किती मीटर लांब भालाफेक केली.?

उत्तर :- 86.18 मीटर 

5 ) भारतीय नौदलातील पहिल्या महिला लढाऊ विमान चालक कोण बनल्या आहे.?

उत्तर :- आस्था पुनिया

6 ) इलॉन मस्क यांनी स्थापन केलेल्या नवीन पक्षाचे नाव काय आहे.?

उत्तर :- अमेरिका पार्टी

1) ब्राझीलचा सर्वोच्च राष्ट्रीय सन्मान - "द ग्रँड कॉलर ऑफ द नॅशनल ऑर्डर ऑफ द सदर्न क्रॉस" कोणाला प्रदान करण्यात आला ?

✅ नरेंद्र मोदी 

2) ब्राझील देशाने नुकतेच नरेंद्र मोदी यांना सर्वोच्च पुरस्काराने सन्मानित केले असून मोदींचा हा कितवा जागतीक सन्मान आहे ?

✅ २६ वा

3) १७व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेपूर्वी कोणते दोन देश अधिकृतपणे न्यू डेव्हलपमेंट बँकेत शामील झाले आहेत ?

✅ कोलंबिया आणि उझबेकीस्तान

4) गर्शिनिया कुसुमाई फुलांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या झाडाची नवीन प्रजातीचा शोध कोणत्या राज्यात लागला आहे ?

✅ आसाम

5) सुरिनाम देशाच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती म्हणून कोणाची निवड झाली आहे ?

✅ जेनिफर सायमन्स

6) FIDE women’s World cup २०२५ का आयोजन कोठे करण्यात येणार आहे ?

✅  जॉर्जिया

7) मुख्यमंत्री वृंदावन ग्राम योजना कोणत्या राज्याने सुरू केली आहे ?

✅ मध्य प्रदेश

8) अलिकडेच जन सुरक्षा संतुष्टी अभियान कोणत्या राज्याने सुरू केले आहे ?

✅ गुजरात 

9) ICC चे नवे मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO) कोण बनले आहेत ?

✅ संजोग गुप्ता

10) नुकतेच गिरीश गांधी सामाजिक पुरस्काराने कोणाला सन्मानित करण्यात आले ?

✅ हेरंब कुलकर्णी, प्रतिभा कुलकर्णी

11) सहाव्या वित्त आयोगाचे अध्यक्ष कोण होते याचे निधन झाले आहे ?

✅ मुकेश खुल्लर

1) ब्रिक्स शिखर परिषद २०२६ चे आयोजन कोणत्या देशात होणार आहे ?

✅ भारत 

2) स्लाइस (Slice) या फिनटेक कंपनीने भारतातील पहिली UPI-चालित बँक शाखा कोठे सुरू केली आहे ?

✅ बंगळूरु

3) ऑर्गनायझेशन ऑफ द प्रोहिबेशन ऑफ रासायनिक शस्त्रेची आशियाई क्षेत्रीय बैठक कोठे आयोजित करण्यात आली आहे ?

✅ नवी दिल्ली 

4) आशियाई पॅरा तिरंदाजी चॅम्पियनशीप २०२५ मध्ये भारताने किती पदके जिंकली आहेत ?

✅ ९ पदके

5) आशियाई पॅरा तिरंदाजी चॅम्पियनशीप २०२५ मध्ये किती सुवर्ण पदके जिंकली आहेत ?

✅ ३ पदके 

6) वितरण आधारावर आधारित ओळख प्रणाली सुरू करणारे भारतातील पहिले राज्य कोणते ठरले आहे ?

✅ हिमाचल प्रदेश 

7) सर्वपल्ली राधाकृष्णन विद्यार्थी मित्र किड्स योजना कोणत्या राज्यामध्ये सुरू करण्यात आली ?

✅ आंध्र प्रदेश

8) मायक्रोसॉफ्टने अलिकडेच कोणत्या देशात आपला व्यवसाय पूर्णपणे बंद केला आहे ?

✅ पाकिस्तान

9) अलिकडेच कोणत्या अंतराळ संस्थेने TO1-4465 b या नवीन ग्रहाचा शोध लावला ?

✅ NASA

1) नुकतेच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना कोणत्या देशाचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, 'ऑर्डर ऑफ द मोस्ट एन्शियंट वेल्विट्सिया मिराबिलिस' प्रदान करण्यात आला ?

(27 वा आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार )

✅ नामिबिया

2) मुंबईतील कर्नाक पुलाचे नाव बदलून काय करण्यात आले आहे ?

✅ सिंदूर 

3) सुपरयुनायटेड रॅपिड आणि ब्लिट्झ बुद्धिबळ स्पर्धा २०२५ मध्ये भारताच्या डी गुकेश ने कितवे स्थान पटकावले आहे ?

✅ तिसरे 

4) सुपरयुनायटेड रॅपिड आणि ब्लिट्झ बुद्धिबळ स्पर्धा २०२५ चे विजेतेपद कोणी जिंकले आहे ?

✅ मॅग्नस कार्लसन

5) अलिकडेच टायफून डॅनस नावाचे चक्रीवादळ कोणत्या देशात आले आहे?

✅ तैवान 

6) राष्ट्रीय शैक्षणिक सर्वेक्षणामध्ये (परख) महाराष्ट्राने देशात कितवे स्थान पटकावले आहे?

✅ आठवे

7) राष्ट्रीय शैक्षणिक सर्वेक्षणामध्ये (परख) कोणते राज्य प्रथम क्रमांकावर आहे?

✅ पंजाब

8) इंडियन ओपन ॲथलेटिक्स स्पर्धा कोठे होणार आहे?

✅ पुणे 

 

9)ICC कसोटी फलंदाजी क्रमवारीत पहिल्या क्रमांकावर कोण आहे?

✅ जो रूट

10) ICC कसोटी फलंदाजी क्रमवारीत भारताच्या शुभमन गिलने कितव्या स्थानावर झेप घेतली ?

✅ ६ व्या



1) मराठी फिल्मफेअर पुरस्कार २०२५ मध्ये सर्वोत्कृष्ट चित्रपट कोणता ठरला आहे ?

✅ पाणी 

2) मराठी फिल्मफेअर पुरस्कार २०२५ मध्ये सर्वोत्कृष्ट अभिनेता पुरस्कार कोणाला मिळाला ?

✅ महेश मांजरेकर

3) मराठी फिल्मफेअर पुरस्कार २०२५ मध्ये सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा पुरस्कार कोणाला मिळाला ?

✅ प्राजक्ता माळी

4) रेल्वे संरक्षण दलाच्या (RPF) पहिल्या महिला महासंचालक म्हणून नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ सोनाली मिश्रा

5) २०२५ चा 'संयुक्त राष्ट्रां'चा आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ?

✅ वर्षा देशपांडे 

6) भारताच्या पहिल्या स्वदेशी डायव्हिंग सपोर्ट जहाज INS निस्टारचे लोकार्पण कोणत्या ठिकाणी करण्यात आले आहे ?

✅  विशाखापट्टणम

7) फिफा रँकिंगमध्ये कोणत्या देशाचा फुटबॉल संघ प्रथम क्रमांकावर आहे ?

✅ अर्जेंटिना

8) फिफा रँकिंगमध्ये भारतीय पुरुष फुटबॉल संघाची रँक कितवी आहे ?

✅ १३३ वी 

9) नेमबाजी विश्वचषक स्पर्धा २०२७ कोणत्या देशात होणार आहे ?

✅ भारत 

10) फ्रेंच ओपन २०२५ च्या पुरुष एकेरीचे विजेतेपद कोणी पटकावले ?

✅ यानिक सिनर

1) कोणत्या उत्सवाला ‘महाराष्ट्र राज्य महोत्सव’ असा दर्जा देण्यात आला ?

✅ गणेशोत्सव

2) भारताचा ८७वा ग्रँडमास्टर कोण बनला आहे ?

✅ ए.रा.हरिकृष्णन

3) COAI च्या अध्यक्षपदी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ अभिजित किशोर

4) मानव आणि हत्ती संघर्ष मिटवण्यासाठी कोणत्या राज्याने मित्र उपक्रम सुरू केला आहे ?

✅ आसाम

5) भारताच्या पहिल्या डायव्हिंग सपोर्ट शिपचे नाव काय आहे ?

✅ आयएनएस निस्तार

6) भारतातील पहिले ISO-प्रमाणित पोलीस स्टेशन कोणते ?

✅ अर्थंकल पोलीस स्टेशन

7) बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटी चे नाव बदलून काय आले आहे ?

✅ डॉ. मनमोहन सिंग सिटी युनिव्हर्सिटी

8) UPI व्यवहारात कोणते राज्य प्रथम क्रमांकावर आहे ?

✅ महाराष्ट्र 

9) बी सरोजादेवी यांचे नुकतेच निधन झाले आहे त्या कोण होत्या ?

✅ अभिनेत्री 

10) कोटा श्रीनिवास राव यांचे नुकतेच निधन झाले आहे ते कोण होते ?

✅  तेलगु अभिनेते

1) भारतीय अंतराळवीर शुभांशू शुक्ला ४ अंतराळवीरांसह कोणत्या दिवशी पृथ्वीवर परतले आहेत ?

✅ १५ जुलै २०२५

2) भारतीय अंतराळवीर शुभांशू शुक्ला हे किती दिवस अंतराळात होते ?

✅ १८ दिवस 

3) हरियाणा राज्याचे नवे राज्यपाल म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ आशिम कुमार घोष

4) गोवा राज्याचे नवीन राज्यपाल म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ पुसापती अशोक गजपती 

5) स्वच्छ शहरांच्या सर्वेक्षणानुसार कोणते शहर देशात पहिल्या क्रमांकावर आहे ?

✅ अहमदाबाद

6) अमरनाथ यात्रेच्या सुरक्षेसाठी भारतीय लष्कराने कोणते ऑपरेशन सुरू केले ?

✅ ऑपरेशन शिवा 

7) ५७ व्या आंतरराष्ट्रीय रसायनशास्त्र ऑलिम्पियाडमध्ये भारतीय विद्यार्थ्यांनी किती पदके जिंकले आहेत ?

✅ ४ पदके 

8) ५७ व्या आंतरराष्ट्रीय रसायनशास्त्र ऑलिम्पियाडचे आयोजन कोठे करण्यात आले होते ?

✅  दुबई 

9) PEN Pinter Prize २०२५ साठी कोणत्या लेखिकेला सन्मानित करण्यात आले आहे ?

✅ लीला अबौलेला

10) क्लब विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धा 2025 कोणत्या संघाने जिंकली ?

✅ चेल्सी संघ

1) २०२५ चा 'जगातील सर्वोत्तम विमान कंपनी'चा पुरस्कार कोणत्या विमान कंपनीला मिळाला ?

✅ कतार एअरवेज

2) टेस्ला कार कंपनीने भारतात पहिले शोरुम कोठे उघडले आहे?

✅ मुंबई 

3) $4 ट्रिलियन मूल्यापर्यंत पोहोचणारी जगातील पहिली सार्वजनिक कंपनी कोणती बनली?

✅ Nvidia

4) भारताचा पहिला AI कॅंपस कोणत्या राज्यात उभारला जाणार आहे?

✅ आंध्र प्रदेश

5) जागतिक स्तरावर सर्वाधिक पर्यटक आकर्षित करणारा देश कोणता ठरला?

✅ फ्रान्स

6) नुकतेच कोणत्या राज्याने "कृषी समृद्धी" योजना राबवण्याची घोषणा केली ?

✅ महाराष्ट्र 

7) बिहार राज्य सरकारने अलीकडेच सरकारी नोकऱ्यांमध्ये महिलांना किती टक्के आरक्षण देण्यासाठी अधिवास धोरण मंजूर केले ?

✅ ३५ टक्के 

8) तरुणांना डिजिटल राजदूत म्हणून सक्षम बनवण्यासाठी कोणत्या सरकारी विभागाने संचार मित्र योजना सुरू केली ?

✅  दूरसंचार विभाग 

9) 'गोल्डन डोम' ही कोणत्या देशाने विकसित केलेली अंतराळ आधारित क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली आहे ?

✅ अमेरीका 

10) जगातील पहिले पारंपारिक ज्ञान डिजिटल ग्रंथालय कोणत्या देशाने सुरू केले आहे ?

✅ भारत

1) स्वच्छ सर्वेक्षण २०२४-२५ स्पर्धेत देशातील सर्वात स्वच्छ शहर कोणते ठरले आहे ?

✅ मीरा भाईंदर 

2) कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे नवे मुख्य न्यायाधीश म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ न्या. विभू बाखरू

3) भारतातील पहिले डिजिटल नोमॅड (भटके) गाव कोणते बनले आहे ?

✅ याक्तेन

4) भारतातील पहिले डिजिटल नोमॅड (भटके) गाव याक्तेन हे कोणत्या राज्यात आहे ?

✅ सिक्कीम 

5) जून २०२५ महिन्यातील ICC प्लेयर ऑफ द मंथ पुरुष पुरस्कार कोणाला जाहीर झाला आहे ?

✅ एडन मार्कराम

6) हॉकी प्रो लीग २०२४-२५ साठी पॉलीग्रास मॅजिक स्किल पुरस्कार महिला गटात कोणी जिंकला आहे ?

✅ दीपिका शेरावत

7) १५ वी हॉकी इंडिया ज्युनिअर महिला राष्ट्रीय चॅम्पियनशिप २०२५ चे विजेतेपद कोणी जिंकले आहे ?

✅ झारखंड 

8) थेट तेल उत्पादन करणारे भारतातील पहिले राज्य कोणते ठरणार आहे ?

✅ आसाम 

9) बेहदियनखलाम हा उत्सव कोणत्या राज्यात साजरा केला जातो ?

✅ मेघालय

10) जागतिक युवा कौशल्य दिन कधी साजरा करण्यात येतो ?

✅ १५ जुलै

1) महाराष्ट्रातील सांगली जिल्ह्यातील इस्लामपुरचे नाव बदलुन काय करण्यात आले ?

✅ ईश्वरपूर

2) पशुधन आणि कुक्कुटपालनाला कृषी दर्जा देणारे भारतातील पहिले राज्य कोणते ठरले आहे ?

✅ महाराष्ट्र

3) भारतातील पहिला आदिवासी जीनोम सिक्वेन्सिंग प्रकल्प कोणत्या राज्याने सुरू केला ?*

✅ गुजरात

4) भारतीय निवडणूक आयोगाने (ECI) अभिनेते नितू चंद्रा आणि क्रांती प्रकाश झा यांची कोणत्या राज्यासाठी SVEEP आयकॉन म्हणून नियुक्ती केली आहे ?

✅ बिहार

5) हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) चे नवीन संचालक म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली आहे ?

✅ अजय कुमार श्रीवास्तव 

6) क्रिकेट खेळाडू आंद्रे रसेलने नुकतेच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधून निवृत्तीची घोषणा केली असून तो देशाचा खेळाडू आहे ?

✅ वेस्ट इंडिज

7) कोणत्या भारतीय महिला हॉकीपटूने पॉलीग्रास मॅजिक स्किल पुरस्कार जिंकला आहे ?

✅ दीपिका सेहरावत 

8) देशातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वाधिक लांबीचा तारांचा पुल कर्नाटक राज्यात कोणत्या नदीवर बांधण्यात आला ?

✅  शरावती नदी 

9) भारतात दरवर्षी  कोणत्या दिवशी एआय कौतुक दिन साजरा करण्यात येतो ?

✅ १६ जुलै

10) जागतिक आंतरराष्ट्रीय न्याय दिन कधी साजरा केला जातो ?

✅ १७ जुलै

1) आकाश प्राईम सुरक्षा प्रणाली कोणी विकसित केली आहे ?

✅ DRDO

2) नुकतेच भारताने कोणत्या दोन बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांची यशस्वी चाचणी ओडिशातील चांदीपूर येथून घेतली ?

✅ पृथ्वी २ आणि अग्नी १

3) जगातील सर्वात महागडी महिला फुटबॉलपटू कोण बनली आहे ?

✅ ओलिविया स्मिथ

4) इंडस्ट्री कॉलेज प्रीमियर लीग (ICPL) चे ब्रँड ॲम्बेसेडर पदी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

✅ युवराज सिंग 

5) ज्युनियर राष्ट्रीय रग्बी ७ च्या अजिंक्यपद स्पर्धेत १८ वर्षाखालील मुलांच्या गटाचे विजेतेपद कोणी जिंकले ?

✅ बिहार

6) ग्रीन हायड्रोजन समिट-२०२५ चे आयोजन कोठे करण्यात आले आहे ?

✅ आंध्र प्रदेश 

7) विशाखापट्टणम येथे दुसऱ्या बिमस्टेक बंदर परिषदेचे उद्घाटन कोणाच्या हस्ते करण्यात आले ?

✅ सर्बानंद सोनोवाल

8) २०२५ चा राष्ट्रीय भू-स्थानिक अभ्यासक पुरस्कार कोणत्या संस्थेला मिळाला ?

✅ INCOIS

9) भारताने नुकतेच कोणत्या देशाला गोवर आणि रुबेला लसीचे 3 लाख डोस पाठवले ?

✅ बोलिव्हिया

1) रायगडच्या पायथ्याशी असलेले निजामपूर या गावाचे नाव बदलुन काय करण्यात आले ?

✅ रायगडवाडी 

2) नुकतेच भारताचे उपराष्ट्रपती जगदीप धनखड यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा दिला आहे ते कितवे उपराष्ट्रपती होते ?

✅ १४ वे

3) उपराष्ट्रपती जगदीप धनखड यांनी कोणाकडे आपल्या पदाचा राजीनामा सादर केला आहे ?

✅  राष्ट्रपती द्रौपदी मूर्मू

4) तिसरा युनायटेड नेशन्स नेल्सन मंडेला पुरस्कार २०२५ कोणाला प्रदान करण्यात आला ?

✅ केनेडी ओडेडे आणि ब्रेंडा रेनॉल्ड्स 

5) १०० जिल्ह्यांमध्ये शेतीला चालना देण्यासाठी मंत्रिमंडळाने कोणत्या योजनेला मंजुरी दिली आहे ?

✅  पंतप्रधान धन-धान्य कृषी योजना २०२५

6) ३३ देशांमध्ये अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यात भारत क्रमांकावर आहे ?

✅ २४ व्या

7) विदर्भातील पहिल्या एकात्मिक स्टील प्लांटचे उद्घाटन कोठे करण्यात आले ?

✅ गडचिरोली

8) २०२४-२५ मध्ये भारतातील प्रक्रिया केलेल्या बटाट्याच्या उत्पादनात कोणते राज्य आघाडीवर आहे ?

✅  गुजरात

9) चंद्रा बारोट यांचे नुकतेच निधन झाले आहे ते कोण होते ?

✅  दिग्दर्शक

10) आपल्या भारत देशाने कोणत्या दिवशी राष्ट्रध्वज स्वीकारला ?

✅ २२ जुलै, १९४७

1) कोणत्या देशाने 'युनेस्को' या संयुक्त राष्ट्राच्या शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतीक संस्थामधून बाहेर पडण्याचे जाहीर केले आहे ?

✅ अमेरीका 

2) नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्पाच्या धर्तीवर राज्यात कोणती योजना राबविण्यात येणार आहे ?

✅ ‘कृषी समृद्धी योजना’

3) कोणत्या राज्य सरकारने अनामलाई व्याघ्र प्रकल्प येथे हॉर्नबिल संवर्धनासाठी भारतातील पहिले सेंटर ऑफ एक्सलन्स सुरू केले आहे ?

✅  तामिळनाडू

4) तिबेट पठाराच्या पूर्वेकडील काठावर, कोणत्या देशाने जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत धरण बांधण्यास सुरुवात केली आहे ?

✅ चीन

5) नुकतेच कोणत्या देशाने मतदानाचे वय १८ वरून १६ वर्षे केले आहे ?

✅  ब्रिटन 

6) कोणत्या देशात १६ वर्षे वयोगटासाठी स्थानिक निवडणुकांमध्ये मतदानाचा अधिकार आहे ?

✅ स्कॉटलँड आणि वेल्स

7) ASI ने कोणत्या राज्यातील "लुंगफुन रोपईला" राष्ट्रीय महत्त्वाचे स्मारक घोषित केले ?

✅ मिझोराम

8) नुकतेच पश्चिम घाटात कोणत्या नवीन लायकेन प्रजातीचा शोध लागला ?

✅ अ‍लोग्राफा एफ्युसोसोरेडिका 

9) देशातील पहिले स्वदेशी बनावटीचे डायव्हिंग सपोर्ट व्हेसल कोणते आहे ?

✅ INS निस्तार

10) भारताचे मिग-२१ हे लढाऊ विमान सप्टेंबर २०२५ मध्ये निवृत्त होत असून याची जागा कोणत्या विमानाने घेलली ?

✅ मार्क १ ए

1) मिसेस अर्थ इंटरनॅशनल किताब २०२५ कोणी जिंकला आहे ?

✅ विधू इशिका

2) यंदाचा लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार २०२५ कोणाला जाहीर झाला आहे ?

✅ नितिन गडकरी 

3) रॅंडस्टॅड एम्प्लॉयर ब्रॅण्ड रिसर्चच्या सर्वोत्कृष्ट  कंपन्याच्या यातीत कोणत्या कंपनीने प्रथम स्थान पटकावले आहे ?

✅ टाटा समूह 

4) नासा आणि इस्रोची संयुक्त मोहीम "निसार" कधी प्रक्षेपित होणार आहे ?

✅ ३० जुलै रोजी 

5) शाश्वत शेतीस प्रोत्साहनासाठी महाराष्ट्र राज्यात कोणती योजना राबविण्यात येत आहे ?

✅ "कृषी समृद्धी योजना"

6) कोणत्या सरकारने २०२५ मध्ये दूध उत्पादक शेतकऱ्यांना प्रति लिटर ५ रुपये  दूध अनुदान योजना सुरू केली आहे ?

✅ आसाम

7) FIDE महिला विश्वचषक R06 या अंतिम फेरीत पोहोचणारी "पहिली भारतीय महिला" कोण ठरली आहे ?

✅ दिव्या देशमुख

8) FIDE महिला विश्वचषक R06 या अंतिम फेरीत पोहोचणारी "पहिली भारतीय महिला" म्हणून इतिहास रचणारी दिव्या देशमुख कुठली रहिवासी आहे ?

✅ नागपूर, महाराष्ट्र 

9) नुकतेच भारताने "अपाचे" हे लढाऊ हेलिकॉप्टर कोणत्या देशाकडून खरेदी केले आहे ?

✅ अमेरिका 

10) संत नामदेव महाराज आणि संत जनाबाई यांच्या ६७५ व्या संजीवन समाधी सोहळ्यानिमित्त कोणत्या धातूच्या विशेष नाण्याचे अनावरण करण्यात आले ?

✅ चांदी

1) डॉ. चिंतामणराव देशमुख राष्ट्रीय पुरस्कार कोणाला जाहीर झाला आहे ?

✅ नितीन गडकरी 

2) हेनले पासपोर्ट इंडेक्स २०२५ मध्ये भारत कितव्या स्थानावर आहे ?

✅  ७७ व्या 

3) हेनले पासपोर्ट इंडेक्स २०२४ मध्ये भारत कितव्या स्थानावर होता ?

✅  ८५ व्या

4) हेनले पासपोर्ट इंडेक्स २०२५ नुसार कोणत्या देशाचा पासपोर्ट सर्वात शक्तिशाली आहे जो २२७ पैकी १९३ ठिकाणी व्हिसा-मुक्त प्रवेश देतो ?

✅ सिंगापूर 

5) जागतीक भूक निर्देशांक २०२४ मध्ये १२७ देशांत भारत कितव्या स्थानावर आहे ?

✅ १०५ व्या

6) शाहीन 3 क्षेपणास्त्र हे कोणत्या देशाचे आहे त्याची चाचणी नुकतीच अयशस्वी झाली ?

✅ पाकिस्तान

7) मालदीवच्या ६० व्या स्वातंत्र्य दिन समारंभासाठी मुख्य अतिथी म्हणून भारकताडून कोण उपस्थित राहणार आहेत ?

✅ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 

8) आरबीआय वित्तीय समावेशन निर्देशांक (आर्थिक वर्ष २५) मागील वर्षीच्या ६४.२ वरून किती वर पोहोचला ?

✅ ६७.०

9) ग्लोबल फायनान्स मॅगझिनने कोणत्या बँकेला २०२५ मध्ये जगातील सर्वोत्तम ग्राहक बँक म्हणून घोषित केले ? 

✅ SBI

10) आशियाई विकास दृष्टिकोन २०२५ नुसार जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी प्रमुख अर्थव्यवस्था कोणती आहे ?

✅ भारत

1) महाराष्ट्रातील पहिला काचेचा पूल कोणत्या जिल्ह्यात बांधण्यात आला ?

✅ सिंधुदुर्ग 

2) महाराष्ट्रातील पहिला काचेचा पूल सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील कोणत्या धबधब्यावर बांधण्यात आला ?

✅ नापने धबधबा 

3) महाराष्ट्र राज्य कुस्तीगीर परिषदेच्या अध्यक्षपदी कोणाची बिनविरोध निवड झाली आहे ?

✅ रोहित पवार 

4) महाराष्ट्र राज्य क्रिकेट संघटनेचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

✅  रोहित पवार 

5) मॉर्निंग कन्सल्टने प्रसिद्ध केलेल्या अहवालानुसार जगातील सर्वात लोकप्रिय नेते कोण ठरले आहेत ?

✅ नरेंद्र मोदी 

6) नुकतेच देशातील किती खासदारांना संसदरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले ?

✅ 17

7) नुकतेच देशातील 17 खासदारांना संसदरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले असून त्यामध्ये किती महाराष्ट्रातील खासदारांचा समावेश आहे ?

✅ 7 

8) नॉर्थ अमेरिकन फिल्म असोसिएशनतर्फे जीवनगौरव पुरस्काराने कोणाला सन्मानित करण्यात आले ?

✅ अमोल पालेकर 

9) गीतांजली श्री यांच्या कोणत्या पुस्तकाला पेन ट्रान्सलेट्स पुरस्कार मिळाला आहे ?

✅ "वन्स एलिफंट्स लिव्हड हियर"

10) जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन कधी साजरा केला जातो ?

✅ 28 जुलै

1) FIDE महिला विश्वचषक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कोण बनली आहे ?

✅ दिव्या देशमुख 

2) FIDE महिला विश्वचषक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला दिव्या देशमुख ही कोणत्या राज्याची आहे ?

✅  महाराष्ट्र 

3) दिव्या देशमुख भारताची कितवी ग्रँडमास्टर बनली आहे ?

✅ 88 वी 

4) पहलगाम हल्ल्यातील दोन दहशतवाद्यांना संपवण्यासाठी भारतीय लष्कराने नुकतेच कोणते ऑपरेशन राबवले ?

✅ "ऑपरेशन महादेव"

5) देशातील पहिली कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) तंत्रज्ञानावर आधारित अंगणवाडी कोठे सुरू करण्यात आली ?

✅ नागपूर 

6) देशातील पहिली AI अंगणवाडी नागपूर जिल्ह्यातील कोणत्या गावात सुरू करण्यात आली ?

✅ वडधामना 

7) भारताच्या अनाहत सिंह यांनी “वर्ल्ड जुनियर स्क्वाश चैंपियनशिप 2024-25" मध्ये कोणते पदक मिळवले आहे ?

✅  कांस्य 

8) DRDO ने UAV-लाँच्ड प्रेसिजन गाईडेड मिसाईल (ULPGM)-V3 ची यशस्वी चाचणी कुठे केली आहे ?

✅ कर्नूल, आंध्र प्रदेश

9) 2025 पासून, भारत सरकार खत अनुदान देण्यासाठी कोणती प्रणाली वापरत आहे ?

✅ डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) 

10) कसोटी क्रिकेट मध्ये सर्वाधिक धावा करणारा दुसरा फलंदाज कोण बनला आहे ? 

✅ जो रुट

सामान्य विज्ञान

🛑  विषाणूमुळे होणारे आजार ➖ 

👉 कावीळ, इन्फ्लुएंझा, गोवर, डेंग्यू, रेबिज, जापनीज मेंदूज्वर, एड्स, अतिसार, चिकुनगुन्या, सर्दी, देवी, कांजण्या, गालफुगी, जर्मन गोवर.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🛑  जीवाणूमुळे होणारे आजार ➖

👉 हगवण, घटसर्प, डांग्या, खोकला, प्लेग, लेप्टोस्पायरोसिस, धनुर्वात, विषमज्वर (टायफाईड), मेंदूज्वर, कुष्ठरोग, क्षयरोग.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🛑 कीटकांद्वारे पसरणारे (डासांमार्फत) आजार ➖

👉 जापनीज मेंदूज्वर, चिकनगुनिया, हत्तीरोग (फायलोरिया),हिवताप (मलेरिया), प्लेग, डेंग्यू.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🛑 हवेमार्फत पसरणारे आजार ➖

👉 क्षयरोग, न्यूमोनिया, डांग्या खोकला, कुष्ठरोग,गालफुगी (गालगुंड), जर्मन गोवर, इन्फ्ल्युन्झा (फ्ल्यू),सर्दी, पडसे, घटसर्प, ॲथ्रक्स, पोलिओ.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🛑 कवकांमुळे (Fungus) होणारे आजार ➖

👉 रिंगवर्म, मदूरा फूट, ॲथलेट फूट, धोबी ईच, गजकर्ण नायटा, चिखल्या.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🛑 आनुवंशिक आजार ➖ 

👉 हिमोफिलीया (रक्त न गोठणे), मधुमेह (डायबेटीस), दमा (अस्थमा), रंग आंधळेपणा, अल्बींनिझम.

विद्यापीठ - जिल्हा (स्थापना- वर्ष)

🚨   मुंबई विद्यापीठ

✔️स्थापना - 18 जुलै 1857

🚨राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज विद्यापीठ =नागपूर 

✔️स्थापना  - 4 ऑगस्ट 1923

🚨श्रीमती नाथीबाई दामोदर ठाकरसी महिला विद्यापीठSNDT=मुंबई 

✔️स्थापना  - 1916

🚨सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ= पुणे 

✔️ स्थापना - 1949

🚨 डॉ बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ= छ संभाजीनगर 

✔️ स्थापना - 23 ऑगस्ट 1958

🚨 छत्रपती शिवाजी विद्यापीठ  = कोल्हापूर 

✔️ स्थापना - 18 नोव्हेंबर 1962

🚨 कर्मयोगी संत गाडगे महाराज  विद्यापीठ=अमरावती 

✔️ स्थापना - 1 मे 1983

🚨यशवंतराव चव्हाण मुक्त विद्यापीठ =नाशिक 

✔️ स्थापना - जुलै 1989

🚨 कवयित्री बहिणाबाई चौधरी उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ = जळगाव 

✔️ स्थापना - 15 ऑगस्ट 1989

🚨 स्वामी रामानंद तीर्थ मराठवाडा विद्यापीठ= नांदेड 

✔️ स्थापना - 17 सप्टेंबर 1994

🚨गोडवना विद्यापीठ= गडचिरोली 

✔️ स्थापना - 27 सप्टेंबर 2011

🚨पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर विद्यापीठ = सोलापूर 

✔️स्थापना - 1 ऑगस्ट 2004

छत्रपती शिवाजी महाराजांचे अष्टप्रधानमंडळ:

1. मोरो त्रिंबक पिंगळे - मुख्य प्रधान  

   - राज्यकारभार चालवणे आणि जिंकलेल्या प्रदेशाचे व्यवस्थापन करणे.

2. रामचंद्र निळकंठ मुजुमदार- अमात्य  

   - राज्याचा जमाखर्च पाहणे.

3. अण्णाजी दत्तो- सचिव  

   - सरकारी आज्ञापत्रे तयार करणे.

4. दत्ताजी त्रिंबक वाकनीस- मंत्री  

   - पत्रव्यवहार सांभाळणे.

5. हंबीरराव मोहिते - सेनापती  

   - सैन्याची व्यवस्था पाहणे आणि राज्याचे रक्षण करणे.

6. रामचंद्र त्रिंबक डबीर- सुमंत  

   - परराज्याशी संबंध ठेवणे.

7. निराजी रावजी- न्यायाधीश  

   - न्यायदान करणे.

8. मोरेश्वर पंडितराव - पंडित  

   - धार्मिक व्यवहार पाहणे.

भारताचे प्रमुख आयोग व अध्यक्ष

🎯संघ लोकसेवा आयोग 

👉 अध्यक्ष=अजय माथुर 

🎯 महान्यवादी 

👉 R वेंकटरमणी 

🎯 सरन्याधीश 

👉 भूषण गवई 

🎯CAG

👉 अध्यक्ष= के संजय मूर्ती 

🎯 निवडणूक आयोग 

👉 ज्ञानेश कुमार

🎯 राष्ट्रीय महिला आयोग 

👉 अध्यक्ष=विजया रहाटकर 

🎯 वीत आयोग (16 वा)

👉 अध्यक्ष= अरविंद पनगरिया

🎯मानवी हक्क आयोग 

👉 अध्यक्ष= व्ही.रामासुब्रमण्यम

🎯नीती आयोग

👉 अध्यक्ष = नरेंद्र मोदी (पंतप्रधानअसतात)

👉 उपाध्यक्ष =सुमन बेरी 

👉 सचिव=  B V R सुब्रमण्यम 

🇮🇳महाराष्ट्राचे प्रमुख आयोग व  अध्यक्ष 

🎯 राज्य लोकसेवा आयोग (MPSC)

👉 अध्यक्ष : रजनीश सेठ

🎯 राज्य निवडणूक आयोग

👉 आयुक्त : दिनेश टी. वाघमारे

🎯राज्य मानवी हक्क आयोग

👉 अध्यक्ष : के. के. तातेड

🎯 राज्य महिला आयोग

👉 अध्यक्ष : रुपाली चाकणकर

🎯 सहावा वित्त आयोग

👉 अध्यक्ष : मुकेश खुल्लर

🎯 मित्र आयोग(नीती आयोगानुसार)

👉 अध्यक्ष : देवेंद्र फडणवीस

👉 सह-अध्यक्ष : अजित पवार, एकनाथ शिंदे

👉 उपाध्यक्ष : दिलीप वळसे पाटील, राजेश क्षीरसागर, राणा जगजीतसिंग

सिंधु संस्कृतीतील प्रमुख ठिकाणे☑️

1. हडप्पा (Pakistan)  

   - नदी: रावी 

   - उत्खनकर्ता: दयाराम साहनी 

   - ई: 1921 

2. मोहनजोदाडो (Pakistan) 

   - नदी: सिन्धु 

   - उत्खनकर्ता: राखालदास बनर्जी 

   - ई: 1922 

3. कालीबंगन (Rajasthan) 

   - नदी: घग्गर 

   - उत्खनकर्ता: बी. बी. लाल एवं बी. के. थापर 

   - ई: 1953 

4. चहुंदाडो (Pakistan) 

   - नदी: सिन्धु 

   - उत्खनकर्ता: गोपाल मजूमदार 

   - ई: 1931 

5. लोथल (Gujarat)  

   - नदी: भोगावा 

   - उत्खनकर्ता: रंगनाथ राव 

   - ई: 1955-62 

6. रोपर (Punjab) 

   - नदी: सतलज 

   - उत्खनकर्ता: यज्ञदत्त शर्मा 

   - ई: 1953-56

महत्वपूर्ण current affairs

👉अमरनाथ यात्रेची सुरक्षा व सुरक्षित आयोजन करण्यासाठी भारतीय लष्कराने ऑपरेशन शिवा 2025 सुरू केलं आहे

👉 "वत्सला" आशियातील सर्वात वृद्ध हत्तीणीचे निधन,तो ‘दादी माँ’ आणि ‘नानी माँ’ या टोपण नावाने प्रसिद्ध 

👉अभिजित किशोर यांची COAI च्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली (Cellular Operators Association of India)

👉UPI जगातील सर्वांत वेगवान डिजिटल पेमेंट प्रणाली असा IMF चा अहवाल

👉इगा स्वीएटेक विम्बल्डन 2025 महिला एकेरीत विजेती 

👉अस्त्र BVRAAM क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी DRDO घेतली

👉सबीह खान यांची Apple चे नवीन COO म्हणून निवड 

👉कर्नाटक मंत्रिमंडळाने "बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे" नाव माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या नावावर बदलण्यास मान्यता दिली आहे

👉 स्लाईस(Slice) कंपनीने बेंगळुरूमध्ये भारतातील पहिली UPI-संचालित बँक शाखा सुरू केली

👉अमरनाथ यात्रेची सुरक्षा व सुरक्षित आयोजन करण्यासाठी भारतीय लष्कराने ऑपरेशन शिवा 2025 सुरू केलं आहे

👉 "वत्सला" आशियातील सर्वात वृद्ध हत्तीणीचे निधन,तो ‘दादी माँ’ आणि ‘नानी माँ’ या टोपण नावाने प्रसिद्ध 

👉अभिजित किशोर यांची COAI च्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली (Cellular Operators Association of India)

👉UPI जगातील सर्वांत वेगवान डिजिटल पेमेंट प्रणाली असा IMF चा अहवाल

👉इगा स्वीएटेक विम्बल्डन 2025 महिला एकेरीत विजेती 

👉अस्त्र BVRAAM क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी DRDO घेतली

👉सबीह खान यांची Apple चे नवीन COO म्हणून निवड 

👉कर्नाटक मंत्रिमंडळाने "बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे" नाव माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या नावावर बदलण्यास मान्यता दिली आहे

👉 स्लाईस(Slice) कंपनीने बेंगळुरूमध्ये भारतातील पहिली UPI-संचालित बँक शाखा सुरू केली

👉महाराष्ट्र विधिमंडळात 10 जुलै 2025 रोजी जनसुरक्षा विधेयक मंजूर झाले आहे

👉भारतातील पहिला डिजिटल घराचा पत्ता (Digital House Address) प्रकल्प इंदौर महानगरपालिका मध्यप्रदेश मध्ये सुरू

👉मुख्यमंत्री "सेहत विमा योजना" पंजाब सरकारने सुरू केली

👉अर्थंकल (Arthunkal) पोलीस स्टेशन हे भारतातील पहिले ISO-प्रमाणित पोलीस स्टेशन

👉"आस्था पूनिया" भारतीय नौदलातील पहिल्या महिला फायटर पायलट बनल्या

👉संजोग गुप्ता हे ICC चे नवे CEO तर पराग जैन RAW चे नवे प्रमुख म्हणून नियुक्त

👉पाहिली हस्तलिखित वारशावरील जागतिक परिषद भारतात भारत मंडपम नवी दिल्ली येथे आयोजित केली जाणार आहे

👉सागरी शिखर परिषद 2025 मुंबई येथे पार पडली

👉सुनील जयवंत कदम यांनी सेबीमध्ये कार्यकारी संचालक म्हणून पदभार स्वीकारला

२३ जुलै - चालू घडामोडी 💥

01) आकाश प्राईम सुरक्षा प्रणाली कोणी विकसित केली आहे ?

👉  DRDO

02) नुकतेच भारताने कोणत्या दोन बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांची यशस्वी चाचणी ओडिशातील चांदीपूर येथून घेतली ?

👉  पृथ्वी 2 आणि अग्नी 1

3) जगातील सर्वात महागडी महिला फुटबॉलपटू कोण बनली आहे ?

👉  ओलिविया स्मिथ

04) इंडस्ट्री कॉलेज प्रीमियर लीग (ICPL) चे ब्रँड ॲम्बेसेडर पदी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ?

👉  युवराज सिंग 

05) ज्युनियर राष्ट्रीय रग्बी-7 च्या अजिंक्यपद स्पर्धेत 18 वर्षाखालील मुलांच्या गटाचे विजेतेपद कोणी जिंकले ?

👉  बिहार

06) ग्रीन हायड्रोजन समिट-2025 चे आयोजन कोठे करण्यात आले आहे ?

👉  आंध्र प्रदेश 

07) विशाखापट्टणम येथे दुसऱ्या बिमस्टेक बंदर परिषदेचे उद्घाटन कोणाच्या हस्ते करण्यात आले ?

👉  सर्बानंद सोनोवाल

08) 2025 चा राष्ट्रीय भू-स्थानिक अभ्यासक पुरस्कार कोणत्या संस्थेला मिळाला ?

👉  INCOIS

09) भारताने नुकतेच कोणत्या देशाला गोवर आणि रुबेला लसीचे 3 लाख डोस पाठवले ?

👉  बोलिव्हिया

01) नुकतेच भारतातील कोणत्या शहरात “AI India Summit 2025” पार पडले ?

👉  उत्तर : नवी दिल्ली

02) ICC T20 World Cup 2025 चा विजेता कोण ठरला ?

👉  उत्तर : भारत

03) चंद्रयान-4 मोहिमेत कोणता महत्त्वाचा टप्पा नुकताच पार पडला ?

👉  उत्तर : चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ लँडर उतरवण्यात यश

04) 2025 चा "ग्लोबल पीस इंडेक्स" मध्ये भारताचे स्थान काय आहे ?

👉  उत्तर : 126 वे

05) इन्फोसिस कंपनीचे नवीन CEO कोण बनले ?

👉  उत्तर : मोहित जोशी

06) भारताची GDP वाढ दर (2025-26) किती नोंदवला गेला ?

👉  उत्तर : 7.4%

07) नुकत्याच झालेल्या FIH महिला हॉकी प्रो लीग 2025 मध्ये भारताने कोणत्या संघाला पराभूत केले ?

👉  उत्तर : नेदरलँड

08) International Co-operative Day 2025 कधी साजरा केला गेला ?

👉  उत्तर : 5 जुलै 2025

09) लोकसभा स्पीकर म्हणून कोणाची निवड झाली ?

👉  उत्तर : ओम बिरला

10) भारत सरकारने जाहीर केलेली नवीन "नॅशनल एज्युकेशन पॉलिसी रिव्ह्यू कमिटी" चे अध्यक्ष कोण आहेत ?

👉  उत्तर : के. कस्तुरीरंगन



यशाचा राजमार्ग प्रश्नसंच

 01) भारतातील सर्वात लांब नदी कोणती ? 🌊

👉  उत्तर : गंगा

02) भारतीय संविधानात किती मूलभूत हक्क आहेत ? 📜

👉  उत्तर : 06

03) भारतातील सर्वात मोठे राज्य (क्षेत्रफळाने) कोणते ? 🗺️

👉  उत्तर : राजस्थान

04) भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची स्थापना केव्हा झाली ? 🇮🇳

👉  उत्तर : 1885

05) लोकसभा सदस्यांचा कार्यकाळ किती वर्षांचा असतो ? 🏛️

👉  उत्तर : 05 वर्षे

06) भारताचा सर्वोच्च शिखर कोणते ? 🏔️

👉  उत्तर : कांचनजंगा

07) भारतातील पहिली रेल्वे कुठून कुठे चालली ? 🚂

👉  उत्तर : मुंबई–ठाणे

08) भारताचे संविधान दिवस कधी साजरा होतो ? 📖

👉  उत्तर : 26 नोव्हेंबर

09) भारतातील सर्वात मोठे बंदर कोणते ? ⚓️

👉  उत्तर : मुंबई

10) भारतातील सर्वात मोठी वाळवंट कोणते ? 🏜️

👉  उत्तर : थार वाळवंट

11) शिवाजी महाराजांचे गड कोणते ? 🏰

👉  उत्तर : रायगड

12) भारतातील सर्वात मोठा पशुपक्षी अभयारण्य कोणते ? 🐅

👉  उत्तर : कान्हा

13) ‘जल जीवन मिशन’ कोणत्या उद्देशाने सुरू झाले ? 🚰

👉  उत्तर : घरोघरी पाणीपुरवठा

14) भारताने नुकतेच कोणत्या देशाला गोवर आणि रुबेला लसीचे 3 लाख डोस पाठवले ?

👉  उत्तर : बोलिव्हिया

15) भारतात सर्वप्रथम रेल्वे कोणी सुरू केली ? 👷‍♂️

👉  उत्तर : ब्रिटीश

16) स्वराज्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे, हे कोणी म्हटले ? ✊

👉  उत्तर : लोकमान्य टिळक

17) भारताचा राष्ट्रीय पक्षी कोणता? 🦚

👉  उत्तर : मोर

18) भारताचे पहिले राष्ट्रपती कोण ? 🇮🇳

👉  उत्तर : डॉ. राजेंद्रप्रसाद

19) भारतातील सर्वात मोठा समुद्रकिनारा असलेले राज्य कोणते ? 🌊

👉  उत्तर : गुजरात

20) भारतातील पहिला उपग्रह कोणता ? 🛰️

👉  उत्तर : आर्यभट्ट

-----------------------------------------------

महत्त्वाचे ऑपरेशन 2025

1. 'ऑपरेशन नादेर' :- भारतीय लष्कर जम्मू काश्मीर लपलेल्या दहशतवाद्यांना समाप्त करण्यासाठी -

2. ऑपरेशन टू प्रॉमिस ३:- इराण इस्राईल देशाच्या विरुद्ध

3. ऑपरेशन रायझिंग लायन इस्राईल :- इराण देशाच्या विरुद्ध

4. ऑपरेशन सिंधू – इस्राईल मधून भारतीय विद्यार्थ्यांना आणण्यासाठी

5. ऑपरेशन बशायर अल-फतह :- इराने ने अमेरिकेच्या ऑपरेशन मिडनाईट हॅमरच्या विरोधात 

6. ऑपरेशन बिहाली :- लपलेल्या दहशतवाद्यांना समाप्त करण्यासाठी 

7. ऑपरेशन चक्र V :- केंद्रीय अन्वेषण ब्युरो द्वारे सायबर गुन्हे व डिजिटल अटक घोटाळ्यांच्या विरोधात

8. ऑपरेशन मेलॉन :- नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरो द्वारे - ड्रग्ज विरुद्ध

9. ऑपरेशन शिवा :- भारतीय लष्कर- अमरनाथ यात्रेची सुरक्षा व सुरळीत आयोजन करण्यासाठी

महाजनपद आणि त्यांची माहिती:

1. अंग 🟢

   - स्थान: गंगेच्या दक्षिणेला, बिहार

   - राजधानी: चंपा 🏰

   - राजा: दशरथ 👑

   - पाडाव: मगधच्या बिंबिसारने याचा पाडाव केला ⚔️

2. वज्जी (वृज्जि) 🟢

   - स्थान: उत्तर बिहार

   - राजधानी: वैशाली 🏰

   - शासन: विविध (गणराज्य)

3. मगध 🟢

   - स्थान: दक्षिण बिहार

   - राजधानी: राजगृह (नंतर पाटलीपुत्र) 🏰

   - राजे: बिंबिसार आणि अजातशत्रू 👑

   - विशेषता: भारतीय उपखंडातील सर्वात सामर्थ्यशाली महाजनपद

4. काशी 🟢

   - स्थान: बिहारच्या पश्चिमेला

   - राजधानी: वाराणसी 🏰

   - राजा: ब्रह्मदत्त 👑

   - पाडाव: अजातशत्रूने काशी जिंकले ⚔️

5. कोशल 🟢

   - स्थान: पूर्व उत्तर प्रदेश

   - राजधानी: श्रावस्ती (उत्तर), कुशावती (दक्षिण) 🏰

   - राजा: प्रसेनजीत (बुद्धाचा समकालीन) 👑

   - विशेषता: अयोध्या, कपिलवस्तु (बुद्धाचा जन्मस्थान)

6. वत्स 🟢

   - स्थान: यमुना नदीच्या काठावर, आधुनिक अलाहाबाद (प्रयागराज)

   - राजधानी: कौशांबी 🏰

   - राजा: उदयन 👑

7. चेदी 🟢

   - स्थान: आधुनिक बुंदेलखंड, उत्तर प्रदेश आणि मध्य प्रदेश

   - राजधानी: सुकतीमती 🏰

   - राजा: शिशुपाल 👑

8. पांचाल 🟢

   - स्थान: पश्चिम उत्तर प्रदेश

   - राजधानी: अहिच्छत्र (उत्तर), कांपिल्य (दक्षिण) 🏰

9. कुरू 🟢

   - स्थान: आधुनिक दिल्ली आणि दोआब प्रदेश

   - राजधानी: इंद्रप्रस्थ 🏰

10. मल्ल 🟢

    - स्थान: पूर्वी उत्तर प्रदेश

    - राजधानी: कुशीनगर, पावा 🏰

11. मत्स्य 🟢

    - स्थान: पूर्व राजस्थान (जयपूर, अलवर, भरतपूर)

    - राजधानी: विराटनगरा 🏰

12. अवंती 🟢

    - स्थान: मध्य माळवा

    - राजधानी: उज्जैन (उत्तर), महिष्मती (दक्षिण) 🏰

    - राजा: प्रद्योत 👑

13. अश्मक 🟢

    - स्थान: गोदावरी नदीच्या काठावर, आधुनिक महाराष्ट्र

    - राजधानी: पोटली/पोतन 🏰

    - विशेषता: विंध्यच्या दक्षिणेला एकमेव महाजनपद

14. गांधार 🟢

    - स्थान: आधुनिक उत्तर-पश्चिम पाकिस्तान आणि पूर्व अफगाणिस्तान

    - राजधानी: तक्षशिला 🏰

    - राजा: पुकारसाथ 👑

15. कंबोज 🟢

    - स्थान: उत्तर पाकिस्तान

    - राजधानी: राजपूर (द्वारका) 🏰

16. सुरसेन 🟢

    - स्थान: पश्चिम उत्तर प्रदेश

    - राजधानी: मथुरा 🏰

    - राजा: अवंतीपुरा 👑

बौद्ध परिषदा

1⃣ पहिली बौद्ध परिषद

▪️काळ:-483 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-महाकश्यप

▪️ठिकाण:-राजगृह

🏵राजा:-अजातशत्रू

2⃣ दसरी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-387 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-महास्तवीर रेवत

▪️ठिकाण:-वैशाली

🏵राजा:-कालाशोक

3⃣ तिसरी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-243 इ स पू

▪️अद्यक्ष:-मोगलीपुत्र तिस्स

▪️ठिकाण:-पाटलीपुत्र

🏵राजा:-अशोक

4⃣ चौथी बौद्ध परिषद

▪️काळ:-पहिले शतक

▪️अद्यक्ष:-वसुमित्र

▪️ठिकाण:-कुंडलवण

🏵 राजा :-कनिष्क

चालू घडामोडीचे 10 महत्त्वाचे प्रश्न व उत्तरे

 📝 Q1. नुकताच कोणता दिवस ‘राष्ट्रीय सांख्यिकी दिन’ म्हणून साजरा करण्यात आला?

✅ उत्तर: 29 जून

---

📝 Q2. 2025 मध्ये G7 शिखर परिषद कोणत्या देशात झाली?

✅ उत्तर: इटली (Puglia, Italy)

---

📝 Q3. भारताचा नवीन Chief of Army Staff (COAS) म्हणून कोणाची नियुक्ती झाली?

✅ उत्तर: Lt. General Upendra Dwivedi

---

📝 Q4. ‘Wimbledon 2025’ पुरुष विजेता कोण ठरला? *(सद्याच्या ट्रेंडनुसार संभाव्य उत्तर; अंतिम निकाल अद्यावत केल्यास सांगा)*

✅ उत्तर: Carlos Alcaraz

---

📝 Q5. नुकताच कोणता भारतीय राज्य ‘हर घर जल’ योजनेत 100% नळजोडी असलेले राज्य बनले?

✅ उत्तर: गोवा

---

📝 Q6. आंतरराष्ट्रीय Olympic Day कधी साजरा केला जातो?

✅ उत्तर: 23 जून

---

📝 Q7. 2025 च्या QS वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी रँकिंगमध्ये IIT Bombay चे स्थान कितवे आले?

✅ उत्तर: 134वे

---

📝 Q8. नवा NATO महासचिव म्हणून कोणाची निवड झाली आहे?

✅ उत्तर: Mark Rutte (Netherlands PM)

---

📝 Q9. भारतातील पहिला सेमी-हाय स्पीड ‘Regional Rapid Transit System’ (RRTS) कोणत्या शहरात सुरू झाला?

✅ उत्तर: दिल्ली – मेरठ

---

📝 Q10. नुकताच झालेला COP29 climate conference कोणत्या देशात होणार आहे?

✅ उत्तर: अझरबैजान (Azerbaijan)

चालू घडामोडी :- 30 जून 2025

◆ नागपूर येथे देशातील पहिल्या संविधान उद्देशिका पार्क चे लोकार्पण भूषण गवई यांच्या हस्ते करण्यात आले आहे.

◆ पराग जैन यांची RAW संस्थेचे प्रमुख पदी नियुक्ती झाली आहे.

◆ त्रिभाषा सूत्राचा अभ्यास करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने नरेंद्र जाधव यांच्या अध्यक्षतेखाली समिती नेमली आहे.

◆ जपानमध्ये जगातील सर्वाधिक वृद्ध लोकसंख्या आहे. [36.9 दशलक्ष पेक्षा जास्त लोक 65 वर्षांपेक्षा मोठे आहेत.]

◆ जगात वृद्धांची टक्केवारी सर्वात जास्त मोनॅको देशात आहे.

◆ राजेश कुमार यांची महाराष्ट्र राज्याच्या मुख्य सचिव पदी नियुक्ती झाली आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 मध्ये चेन्नई येथे पार पडला आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 चे महिला गटात विजेतेपद ओडिशा ने पटकावले आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 चे महिला उपविजेतेपद पंजाब ने पटकावले आहे.

◆ पहिला इंडिया हॉकी मास्टर्स कप 2025 मध्ये पुरुष श्रेणीमध्ये विजेतेपद तामिळनाडू ने पटकावले आहे. [उपविजेतेपद :- चंदीगड]

◆ क्रिकेटच्या तिन्ही फॉरमॅटमध्ये शतक झळकवणारी पहिली भारतीय महिला क्रिकेटपटू स्मृती मानधना ठरली आहे.

◆ भारताच्या नीरज चोप्राने पुरूषांच्या भालाफेकीच्या जागतिक क्रमवारीत ग्रेनाडाच्या अँडरसन पीटर्सला मागे टाकून पुन्हा पहिले स्थान मिळवले आहे.

१६ महाजनपद – संपूर्ण माहिती (इ.स.पू. ६वा शतक)

1.महाजनपद म्हणजे काय?

✅️ ➤ 'महाजनपद' म्हणजे "महत्त्वाची राज्ये/जनपदे", जी लहान जनपदांच्या एकत्रीकरणातून विकसित झाली.

✅️ ➤ यांचा विकास गंगेच्या खोऱ्यात व उत्तर डेक्कन भागात झाला.

✅️ ➤ काही महाजनपदे राजतंत्रावर (Monarchy), तर काही गणतंत्रावर (Republic) आधारित होती.

✅️ ➤ या राज्यांमध्ये प्रशासकीय व्यवस्था, लष्करी संघटन व राजधानी सुदृढ केली गेली.

2.भौगोलिक विस्तार आणि उगम

✅️ ➤ हे राज्य आधुनिक अफगाणिस्तान ते बिहार आणि हिमालय ते गोदावरीपर्यंत पसरले होते.

✅️ ➤ बौद्ध ग्रंथ ‘अंगुत्तर निकाय’ व जैन ‘भगवती सूत्र’मध्ये या १६ महाजनपदांचा उल्लेख आहे.

✅️ ➤ हीच काळ धार्मिक चळवळींचा (बौद्ध, जैन इ.) उदयाचा होता.

3.राजकीय संक्रमण – जनपद ते महाजनपद

✅️ ➤ जनांचा (जना) वंशाधारित समाज हळूहळू भूभागाधारित राजकीय व्यवस्थेत परिवर्तित झाला.

✅️ ➤ लोह उपकरणांनी शेतीत वाढ झाल्याने अतिरिक्त अन्नसाठा उपलब्ध झाला.

✅️ ➤ यामुळे लष्कर, करव्यवस्था आणि प्रशासकीय विकास शक्य झाला.

✅️ ➤ अनेक जनपदांनी विस्तार करून मोठ्या भूप्रदेशांवर नियंत्रण मिळवले आणि ‘महाजनपद’ बनले.

4.प्रशासनिक रचना

✅️ ➤ गावे (ग्राम) ही मूलभूत एकक; दोन गावे मिळून संग्राम होते.

✅️ ➤ गाव प्रमुख 'गामिनी' यांच्याकडे नेतृत्व होते; तेच अनेकदा सैनिक, पशुपालक, कलाकारही होते.

✅️ ➤ करप्रणाली विकसित होती; कृषी उत्पन्नावर आधारित कर.

✅️ ➤ राजतंत्री राज्यात राजा व मंत्रीमंडळ; विविध विभाग – अर्थ, न्याय, संरक्षण.

✅️ ➤ गणराज्यांत राजा निवडून दिला जात असे; मोठ्या सभा किंवा परिषदा कार्यरत असत.

5.समाजरचना

✅️ ➤ समाजात कृषक, व्यापारी, शिल्पकार, शूद्र, नोकर, गुलाम आदी स्तर होते.

✅️ ➤ 'कृषक' – क्षेत्रिका व कास्सक हे शूद्र जातींत होते.

✅️ ➤ विवाहसंबंध राजकीय युतीसाठी वापरले जात.

✅️ ➤ गुलामगिरी प्रचलित होती – सेवा, बांधकामात उपयोग.

6.अर्थव्यवस्था व व्यापार

✅️ ➤ कृषी हे प्रमुख व्यवसाय; कृषी फायद्यात आल्याने व्यापारात वाढ.

✅️ ➤ नाणे – चांदी/तांबे बनवलेली पंचचिन्हांकित नाणी (उदा. काहापण, निःख, काकनिका, कंसा, पदा, मासक).

✅️ ➤ “उत्तरपथ” व “दक्षिणपथ” या मुख्य व्यापारमार्गांनी राज्ये जोडली गेली.

✅️ ➤ बंदरे – ताम्रलिप्त, सूपारक, भरुच – आंतरराज्यीय व सागरी व्यापारासाठी महत्त्वाची.

7.धर्म आणि तत्त्वज्ञान

✅️ ➤ हिंदू, बौद्ध, जैन धर्म तसेच अजिविक, अजन व चार्वाक यांसारखे विचारसरणीचे उदय.

✅️ ➤ राजे विविध धर्मांना आश्रय देत.

✅️ ➤ बौद्ध त्रिपिटक व जैन आगम यांसारखे ग्रंथ रचले गेले.

8.लष्कर व युद्धनीती

✅️ ➤ पायदळ, घोडदळ, रथ, हत्तींचे लष्कर अस्तित्वात.

✅️ ➤ चक्रव्यूह, गुप्तहेर व्यवस्था इत्यादींचा उल्लेख महाभारतात.

✅️ ➤ सतत युद्धामुळे महाजनपदांमध्ये सत्तासंघर्ष.

9.कला व स्थापत्य

✅️ ➤ स्तूप, मंदिर, राजवाडे – स्थापत्यशैली उदयास आली.

✅️ ➤ मूर्ती व शिल्पकला धार्मिक व सांस्कृतिक विचार दर्शवणारी होती.

10.मगध – सर्वात प्रभावी महाजनपद

✅️ ➤ नैसर्गिक संरक्षक भौगोलिक रचना – गंगा, सोन, चंपा नद्या व पाच टेकड्यांनी वेढलेली राजधानी.

✅️ ➤ राजधानी: राजगृह (गिरिव्रज) → नंतर पाटलिपुत्र (जलदुर्ग).

✅️ ➤ लोहसंपत्ती, अरण्यसंपत्ती, पुरेसा पाऊस – कृषी व सैनिकी दृष्टिकोनातून उपयुक्त.

✅️ ➤ व्यापारी मार्ग व खाडीमार्गांवर नियंत्रण.

✅️ ➤ बिंबिसार, अजातशत्रु, महापद्मनंद – महत्वाकांक्षी शासक, साम्राज्यविस्तारात गुंतलेले.

✅️ ➤ बौद्ध व जैन धर्माला शासकीय आश्रय.

11.महत्त्व व वारसा

✅️ ➤ राजकीय संघटन व प्रशासकीय पायाभरणी.

✅️ ➤ 'द्वितीय नागरीकरण' – सिंधू संस्कृतीनंतर शहरी जीवनाचा पुनरुज्जीवन.

✅️ ➤ राजकीय युती, व्यापारी विकास, सांस्कृतिक आदानप्रदान.

✅️ ➤ स्थापत्य – स्तूप, वास्तुरचना, मूर्ती – पुढील काळात प्रभाव टाकणारी.

✅️ ➤ बौद्ध-जैन धर्मांचा प्रसार व नैतिक तत्त्वज्ञानाचा विकास.

✅️ ➤ जातककथा, पुराणकथा, धार्मिक साहित्य हे लोकसांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक.

🔚

1 जुलै हा दिवस महाराष्ट्रात 'कृषी दिन' म्हणून साजरा केला जातो.

👉 दिवस 'हरित क्रांती'चे जनक आणि महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री वसंतराव नाईक यांच्या जयंतीनिमित्त साजरा केला जातो. 

👉 अधिक माहिती:-

कृषी दिन:-

महाराष्ट्रात १ जुलै हा दिवस कृषी दिन म्हणून साजरा केला जातो, ज्यामध्ये शेतकऱ्यांचा सन्मान केला जातो आणि त्यांच्या योगदानाचा गौरव केला जातो. 

वसंतराव नाईक:-

वसंतराव नाईक हे महाराष्ट्राच्या हरित क्रांतीचे जनक मानले जातात. त्यांनी कृषी क्षेत्रात मोलाचे योगदान दिले आहे. 

कृषी सप्ताह:-

१ जुलै ते ७ जुलै हा आठवडा कृषी सप्ताह म्हणून साजरा केला जातो. 

शेतकऱ्यांचा सन्मान:-

या दिवसाच्या निमित्ताने, शेतकऱ्यांचा सन्मान करणे आणि त्यांच्या कार्याला प्रोत्साहन देणे हा उद्देश आहे.

30 जून - चालू घडामोडी

1) रिसर्च अँड ॲनालिसिस विंग अर्थात RAW चे नवीन अध्यक्ष कोण बनले आहेत ?

✅ पराग जैन

2) भगवान जगन्नाथ पुरी यात्रा हा उत्सव दरवर्षी कोणत्या राज्यात साजरा केला जातो?

✅ ओडिशा 

3) क्रिकेटच्या तिन्ही प्रकारात शतक झळकवणारी पहिली भारतीय महिला क्रिकेटर कोण ठरली?

✅ स्मृती मानधना

4) देशातील पहिले संविधान प्रस्तावना पार्क कोठे उभारण्यात आले?

✅ नागपूर 

5) देशातील पहिल्या संविधान प्रस्तावना पार्कचे उद्घाटन कोणाच्या हस्ते करण्यात आले?

✅ सरन्यायाधीश भूषण गवई 

6) मोबाईल ॲपच्या माध्यमातून मतदान (ई मतदान) करण्याची परवानगी मिळालेले कोणते राज्य देशातील पहिले ठरले?

✅ बिहार 

7) भारतीय खो खो महासंघाच्या अध्यक्षपदी कोणाची निवड झाली आहे?

✅ सुधांशू मित्तल

8) प्रेम प्रकाश यांच्या History that india ignored पुस्तकाचे अनावरण कोणी केले आहे?

✅ जितेंद्र सिंह

9) कोणत्या राज्यातील सलखन फॉसिल पार्क ला UNESCO ने वर्ल्ड हेरिटेज साइट च्या tentative लिस्ट मध्ये सामील केले आहे?

✅ उत्तर प्रदेश 

10) भारताचा पहिला AI Powered advanced traffic management system एक्सप्रेस Way कोणता आहे? 

✅ द्वारका एक्सप्रेस

Q1. भारतातील पहिले संविधान प्रस्तावना पार्क कुठे आहे?

A) जयपूर

B) दिल्ली

C) नागपूर ✅

D) मुंबई

Q2. नागपूरमधील संविधान प्रस्तावना पार्क कोणत्या महाविद्यालयात आहे?

A) ILS पुणे

B) सरस्वती लॉ कॉलेज

C) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर विधी महाविद्यालय ✅

D) नॅशनल लॉ युनिव्हर्सिटी

Q3. RAW चा नवीन प्रमुख खालीलपैकी कोण आहेत?

A) समीर वर्मा

B) अनिल दास

C) पराग जैन ✅

D) रजनीश कुमार

Q4. RAW च्या स्थापनेची तारीख कोणती?

A) 26 नोव्हेंबर 1950

B) 21 सप्टेंबर 1968 ✅

C) 15 ऑगस्ट 1962

D) 26 जानेवारी 1965

Q5. RAW कोणाच्या अधिपत्याखाली कार्य करते?

A) राष्ट्रपती कार्यालय

B) संरक्षण मंत्रालय

C) पंतप्रधान कार्यालय ✅

D) गृहमंत्रालय

Q6. महाराष्ट्राचे नवे मुख्य सचिव कोण होणार आहेत ?

A) भूषण गगराणी

B) आय.एस. चहल

C) राजेशकुमार ✅

D) मनोज सोंगरा

Q7. राजेशकुमार कोणत्या विभागाचे अतिरिक्त मुख्य सचिव होते?

A) गृह विभाग

B) महसूल विभाग ✅

C) वित्त विभाग

D) विधी विभाग

Q8 . राजेशकुमार किती कालावधीसाठी मुख्य सचिव असणार आहेत?

A) 6 महिने

B) 1 वर्ष

C) 3 महिने ✅

D) 2 महिने

Static GK + Current Affairs Combo MCQs

 Static GK + Current Affairs Combo MCQs (28 जून 2025) तयार केली आहेत

 📝 प्रश्न 1. (Static GK)

भारताचा सर्वात मोठा जिल्हा कोणता आहे क्षेत्रफळानुसार?

A) जयपूर

B) कच्छ

C) लुधियाना

D) भिलवाडा

✅ उत्तर: B) कच्छ

 📝 प्रश्न 2. (Current Affairs)

नुकतेच 'BRICS नवी विकास बँक' चे अध्यक्षपदी कोणाची नियुक्ती झाली?

A) नोमो रिचर्डसन

B) दिल्मा रुसॅफ

C) ली क्वांग

D) सिरील रमाफोसा

✅ उत्तर: B) दिल्मा रुसॅफ

 📝 प्रश्न 3. (Static GK)

'पंचायती राज व्यवस्था' सर्वप्रथम कोणत्या राज्यात लागू करण्यात आली?

A) राजस्थान

B) पंजाब

C) गुजरात

D) महाराष्ट्र

✅ उत्तर: A) राजस्थान

 📝 प्रश्न 4. (Current Affairs)

2025 मध्ये आंतरराष्ट्रीय MSME दिवस कधी साजरा झाला?

A) 25 जून

B) 27 जून

C) 28 जून

D) 26 जून

✅ उत्तर: B) 27 जून

 📝 प्रश्न 5. (Static GK)

भारताच्या राज्यसभेत एकूण किती सदस्य असतात?

A) 250

B) 238

C) 245

D) 240

✅ उत्तर: A) 250

📝 प्रश्न 6. (Current Affairs)

G7 शिखर परिषद 2025 कुठे आयोजित होणार आहे?

A) फ्रान्स

B) कॅनडा

C) जर्मनी

D) जपान

✅ उत्तर: B) कॅनडा

 📝 प्रश्न 7. (Static GK)

सौरमंडळातील सर्वात मोठा ग्रह कोणता आहे?

A) पृथ्वी

B) शनि

C) गुरू

D) नेपच्यून

✅ उत्तर: C) गुरू

 📝 प्रश्न 8. (Current Affairs)

नुकतेच भारतीय नौदलाचे नवीन चीफ ऑफ नेव्हल स्टाफ कोण झाले?**

A) राघवेंद्र सिंह

B) करमबीर सिंह

C) धनंजय सिंह

D) सुनील लांबा

✅ उत्तर: C) धनंजय सिंह

📝 प्रश्न 9. (Static GK)

Article 370' कोणत्या राज्याशी संबंधित होता?**

A) पंजाब

B) जम्मू आणि काश्मीर

C) आसाम

D) मणिपूर

✅ उत्तर: B) जम्मू आणि काश्मीर

📝 प्रश्न 10. (Current Affairs)

नुकतेच भारतातील सर्वात मोठा सौरऊर्जा प्रकल्प कुठे सुरू झाला?

A) गुजरात

B) मध्यप्रदेश

C) राजस्थान

D) आंध्रप्रदेश

✅ उत्तर: C) राजस्थान (खेतेरी)

महत्त्वाच्या आयोग🇮🇳

🎯 UPSC (केंद्रीय लोकसेवा आयोग)

👉कलम: 315

👉स्थापना: 1926

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 10 सदस्य

👉कार्यकाल: 6/ 65वर्षे 

👉नियुक्ती अधिकारी: राष्ट्रपती

👉 अध्यक्ष: अजय कुमार 

🎯 MPSC (महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग)

👉कलम: 315

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 5 सदस्य

👉कार्यकाल: 6/ 62 वर्षे 

👉नियुक्ती अधिकारी: राज्यपाल

👉काढून टाकण्याचा अधिकार: कलम 317( राष्ट्रपती)

👉 अध्यक्ष:रजनीश सेठ 

🎯CEC (मुख्य निवडणूक आयुक्त)

👉कलम: 324

👉स्थापना: 26 जानेवारी 1950

👉रचना: 1 मुख्य निवडणूक आयुक्त + 2 निवडणूक आयुक्त

👉कार्यकाल: 6 / 65 वर्षे 

👉नियुक्ती अधिकारी: राष्ट्रपती

👉ज्ञानेश कुमार

🎯SEC (राज्य निवडणूक आयुक्त)

👉कलम: 243K/ZK

👉रचना: 1 राज्य निवडणूक आयुक्त

👉कार्यकाल: 5 / 65 वर्षे 

👉नियुक्ती अधिकारी: राज्यपाल

👉 दिनेश T वाघमारे 

🎯CAG (महालेखा परीक्षक)

👉कलम: 148

👉स्थापना: 1858

👉रचना: 1 महालेखा परीक्षक

👉कार्यकाल: 6 / 65 वर्षे

👉नियुक्ती अधिकारी: राष्ट्रपती

👉 संजय मूर्ती 

🎯 Lokpal (लोकपाल)

👉कायदा: 2013

👉स्थापना: 2019

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 8 सदस्य (4 न्यायिक + 4 गैर-न्यायिक)

👉कार्यकाल: 5/ 70 वर्षे

👉नियुक्ती अधिकारी: राष्ट्रपती

👉 अजय खानविलकर

🎯NHRC (राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग)

👉कायदा:1993

👉स्थापना: 1993

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 12 सदस्य (2 न्यायिक + 3 निलंबित सदस्य + इतर)

👉कार्यकाल: 3/70 वर्षे 

👉नियुक्ती अधिकारी: राष्ट्रपती

🎯SHRC (राज्य मानवाधिकार आयोग)

👉कायदा:  1993

👉स्थापना: विविध राज्यांमध्ये साधारणतः 1994-2001

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 2 सदस्य

👉कार्यकाल: 3/ 70 वर्षे

👉नियुक्ती अधिकारी: राज्यपाल

👉काढून टाकण्याचा अधिकार: राज्यपाल

👉 अध्यक्ष : A M बदार 

🎯 CVC (केंद्रीय सतर्कता आयोग)

👉कायदा:2003

👉स्थापना: 1964

👉रचना: 1 केंद्रीय सतर्कता आयुक्त + 2 सतर्कता आयुक्त

👉कार्यकाल: 4/65 वर्षे 

👉नियुक्ती: राष्ट्रपती

👉 अध्यक्ष: प्रवीण कुमार श्रीवास्तव 

🎯CAT (केंद्रीय प्रशासनिक न्यायाधिकरण)

👉स्थापना: 1985

👉रचना: 1 अध्यक्ष + 65 सदस्य

👉कार्यकाल: 5 /65वर्षे 

👉नियुक्ती : राष्ट्रपती

👉 अध्यक्ष :रणजीत मोरे

🎯MAT (राज्य प्रशासनिक न्यायाधिकरण)

👉कायदा:1985

👉स्थापना: 1991

👉रचना: 1 अध्यक्ष + -- सदस्य 

👉कार्यकाल: 5 / 65 वर्षे 

👉नियुक्ती: राष्ट्रपती

👉 अध्यक्ष:M भाटकर 

🎯PCI (प्रेस कौन्सिल ऑफ इंडिया)

👉 कायदा:  1978

👉स्थापना: 1966

👉संरचना: 1 अध्यक्ष + 28 सदस्य

👉कार्यकाल: 3 वर्षे

👉 अध्यक्ष:रंजना देसाई

चालू घडामोडी प्रश्नोत्तरे – २९ जून २०२५

प्रश्न १. नुकताच कोणता दिवस ‘राष्ट्रीय सांख्यिकी दिन’ म्हणून साजरा करण्यात आला?

✅ उत्तर: २९ जून (प्रो. पी.सी. महालनोबिस यांच्या जन्मदिवसानिमित्त)

प्रश्न २. केंद्र सरकारने नुकतेच कोणत्या क्षेत्रासाठी ‘राष्ट्रीय जैवतंत्रज्ञान धोरण २०२५’ जाहीर केले?

✅ उत्तर: जैवतंत्रज्ञान क्षेत्र (Biotechnology Policy 2025)

प्रश्न ३. BRICS चा पुढील शिखर परिषद २०२५ मध्ये कोणत्या देशात होणार आहे?

✅ उत्तर: रशिया

प्रश्न ४. नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या ग्लोबल लिव्हेबिलिटी इंडेक्स २०२५ मध्ये सर्वात राहण्यायोग्य शहर कोणते ठरले?

✅ उत्तर: व्हिएन्ना, ऑस्ट्रिया

प्रश्न ५. ‘Solar Energy Corporation of India (SECI)’ ने नुकतीच कोणत्या देशाशी हरित ऊर्जा करार केला?

✅ उत्तर: जर्मनी

प्रश्न ६. २०२५ मध्ये आयोजित करण्यात येणाऱ्या G-20 शिखर परिषदेसाठी भारताचा शेरपा कोण असेल?

✅ उत्तर: अमिताभ कांत

प्रश्न ७. पॅरिस ऑलिंपिक २०२४ मध्ये सर्वाधिक पदके मिळवणारा देश कोणता ठरला?

✅ उत्तर: अमेरिका

प्रश्न ८. ‘World Food Prize 2025’ कोणी जिंकले?

✅ उत्तर: डॉ. संगीता कुलकर्णी भारतीय कृषी संशोधक 

प्रश्न ९. नुकतेच कोणत्या राज्याने ‘मुख्यमंत्री ग्रामीण पर्यटन योजना’ सुरू केली?

✅ उत्तर: मध्यप्रदेश

प्रश्न १०. ‘अंतरराष्ट्रीय योग दिवस २०२५’ ची थीम काय होती?

✅ उत्तर: ‘Yoga for Self and Society’ (स्वतः व समाजासाठी योग)

28 जून - चालू घडामोडी 2025

1) 'द वन: क्रिकेट, माय लाईफ अँड मोअर' हे पुस्तक कोणत्या भारतीय क्रिकेटपटूने लिहिले आहे ?

✅ शिखर धवन 

2) The New World २१ century Globel order and India Book कोणी लिहिले आहे ?

✅ राम माधव 

3) ब्लूमबर्ग फिलान्थ्रॉपीजचा जागतिक तंबाखू नियंत्रण पुरस्कार २०२५ भारतासह किती देशाला मिळाला आहे ?

✅ ६ देश 

4) JCB पुरस्कार बंद करण्यात आला आहे. तो कोणत्या क्षेत्राशी सबंधित दिला जात होता ?

✅ साहित्य 

5) 2025 ची नाटो शिखर परिषद कोठे पार पडली ?

✅ हेग, नेदरलँड

6) इंटरनॅशनल Society of blood transfusion द्वारा मान्यता प्राप्त नवीन रक्त समूहाचं नाव काय आहे ?

✅ EMM negetive

7) जागतिक शांतता निर्देशांक २०२५ मध्ये १६३ देशांच्या यादीत भारताची रँक कितवी आहे ?

✅ ११५ वी 

8) जागतिक शांतता निर्देशांक २०२५ मध्ये १६३ देशांच्या यादीत पहिल्या क्रमांकावर कोणता देश आहे ?

✅ आइसलँड

9) महाराष्ट्रात २६ जून रोजी कोणता दिन साजरा करण्यात येतो ?

✅ सामाजिक न्याय दिन

10) जागतिक अमली पदार्थ विरोधी दिन कधी साजरा करण्यात येतो ? 

✅ २६ जून

चालू घडामोडी :- 27 जून 2025

◆ व्यवसाय जबाबदारी आणि शाश्वतता अहवाल (BRSR) SEBI या संस्थेने सुरू केला.

◆ जागतिक वारसा स्थळांच्या तात्पुरत्या यादीत अलीकडेच समाविष्ट झालेले सालखान जीवाश्म उद्यान उत्तर प्रदेश राज्यात आहे.

◆ केंद्रीय बंदरे, जहाजबांधणी आणि जलमार्ग मंत्री सर्वानंद सोनोवाल यांनी भारतातील पहिले सागरी एनबीएफसी, सागरमाला फायनान्स कॉर्पोरेशन लिमिटेड (SMFCL) सुरू केले.

◆ आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपिक समिती (IOC) च्या पहिल्या महिला आणि पहिल्या आफ्रिकन अध्यक्ष "केर्सी कोव्हेंट्री" बनल्या आहेत.

◆ दरवर्षी 25 जून रोजी आंतरराष्ट्रीय नाविक दिन साजरा केला जातो. 

◆ आंतरराष्ट्रीय नाविक दिन 2025 ची थीम "आमचा समुद्र, आमची जबाबदारी, आमची संधी" (Our Ocean, Our Responsibility, Our Opportunity) अशी आहे.

◆ आंतरराष्ट्रीय नाविक दिनाची 2024 ची थीम "भविष्यात नेव्हिगेट करणे: सुरक्षितता प्रथम!" आहे.

◆ भारतातील पहिली क्वांटम कॉम्प्युटिंग व्हॅली आंध्र प्रदेश राज्यात स्थापन होत आहे.

◆ भारतातील पहिले फुलपाखरू अभयारण्य केरळ राज्यात स्थापन करण्यात आले आहे.

◆ पासपोर्ट सेवा पोर्टल परराष्ट्र मंत्रालयाने स्थापन केले आहे.

◆ 2025 च्या अमरनाथ यात्रापूर्वी भारतीय लष्कर आणि जम्मू आणि काश्मीर पोलिसांनी दहशतवाद्यांवर सुरू केलेल्या कारवाईचे नाव "ऑपरेशन बिहाली" आहे.

◆ कोलकाता येथील बोस इन्स्टिट्यूटमधील शास्त्रज्ञांनी उष्णता आणि जिवाणू संसर्गापासून वनस्पतींचे संरक्षण करण्यासाठी एक सुधारित CRISPR साधन विकसित केले आहे.

◆ बनकाचेरला जलाशय प्रकल्पावरून "तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेश" या दोन राज्यांमध्ये आंतरराज्यीय पाणी वाद सुरू आहे.

◆ द्वारका एक्सप्रेसवे हा भारतातील पहिला मार्ग बनला आहे ज्यामध्ये आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस (AI) आधारित ॲडव्हान्स्ड ट्रॅफिक मॅनेजमेंट सिस्टम (ATMS) बसवले आहे.

बंगालचे गव्हर्नर-जनरल (1773–1833)

1.वॉरेन हेस्टिंग्ज (1773–1785)

✅️ ➤ रेग्युलेटिंग ॲक्ट 1773 अंतर्गत पहिले गव्हर्नर-जनरल

✅️ ➤ रोहिला युद्ध, पहिले मराठा युद्ध

✅️ ➤ दीवान पदाचा वापर आणि महसूल सुधारणा

✅️ ➤ नंदकुमार प्रकरण व इलाहाबाद करार

2.लॉर्ड कॉर्नवॉलिस (1786–1793)

✅️ ➤ कायमस्वरूपी जमीन महसूल व्यवस्था (Permanent Settlement)

✅️ ➤ दुसरे म्हैसूर युद्ध

✅️ ➤ न्याय व्यवस्थेत सुधारणा व सिव्हिल सेवा सुरू

3.लॉर्ड वेलस्ली (1798–1805)

✅️ ➤ सहकार प्रणाली (Subsidiary Alliance)

✅️ ➤ चौथे म्हैसूर युद्ध – टीपू सुलतानचा पराभव

✅️ ➤ मराठ्यांवर लष्करी दबाव

4.लॉर्ड मिंटो I (1807–1813)

✅️ ➤ मिंटो-अमर सिंग करार (नेपाळ संबंध)

✅️ ➤ किल्ल्यांवर वर्चस्व वाढवले

✅️ ➤ व्यापारी ठाण्यांचे संरक्षण

5.लॉर्ड हेस्टिंग्ज (1813–1823)

✅️ ➤ पहिला आंग्ल-नेपाळ युद्ध

✅️ ➤ पहिला आंग्ल-मराठा युद्ध (1817–1818)

✅️ ➤ पिंडाऱ्यांचा नाश

✅️ ➤ 1813 चा चार्टर ॲक्ट

6.लॉर्ड अमहर्स्ट (1823–1828)

✅️ ➤ पहिले बर्मी युद्ध (1824–26)

✅️ ➤ सिंधवरील नियंत्रण वाढवले

🔆 भारताचे गव्हर्नर-जनरल (1833–1858)

7.लॉर्ड विल्यम बेंटिक (1828–1835)

✅️ ➤ सती प्रथेवर बंदी (1829)

✅️ ➤ थग प्रथा नष्ट करणे

✅️ ➤ इंग्रजी शिक्षणाला प्राधान्य

✅️ ➤ 1833 चा चार्टर ॲक्ट

8.लॉर्ड ऑकलंड (1836–1842)

✅️ ➤ पहिले अफगाण युद्ध (1838–42)

✅️ ➤ सैधव धोरणाचा प्रारंभ

9.लॉर्ड हार्डिंग I (1844–1848)

✅️ ➤ पहिला सिख युद्ध

✅️ ➤ सतलज प्रदेशावर ताबा

10.लॉर्ड डलहौसी (1848–1856)

✅️ ➤ “Doctrine of Lapse” नीती

✅️ ➤ दुसरा सिख युद्ध

✅️ ➤ टेलीग्राफ व रेल्वे यंत्रणा सुरू

✅️ ➤ सार्वजनिक बांधकाम विभागाची स्थापना

✅️ ➤ पोस्टल युनिफिकेशन

🔆 व्हाइसरॉय (1858–1947)

11.लॉर्ड कॅनिंग (1856–1862)

✅️ ➤ 1857 चा उठाव आणि कंपनीचा शेवट

✅️ ➤ भारत शासन ॲक्ट 1858

✅️ ➤ इंडियन पेनल कोड व इंडियन कौन्सिल ॲक्ट 1861

✅️ ➤ पहिला व्हाइसरॉय

12.लॉर्ड लॉरेन्स (1864–1869)

✅️ ➤ दुसरा अफगाण धोरण

✅️ ➤ भूकंपग्रस्त मदत कार्य

13.लॉर्ड लिटन (1876–1880)

✅️ ➤ 1877 मध्ये दिल्लीत समारंभ – व्हिक्टोरिया सम्राज्ञी घोषित

✅️ ➤ मुद्रण स्वातंत्र्य दमन (Vernacular Press Act)

✅️ ➤ दुसरे अफगाण युद्ध

✅️ ➤ कडव्या दुष्काळाकडे दुर्लक्ष

14.लॉर्ड रिपन (1880–1884)

✅️ ➤ स्थानिक स्वराज्याला प्रोत्साहन (Local Self Government)

✅️ ➤ इल्बर्ट बिल (1883) – वादग्रस्त ठरले

✅️ ➤ प्रेस स्वातंत्र्याचे समर्थन

15.लॉर्ड डफरिन (1884–1888)

✅️ ➤ काँग्रेसची स्थापना (1885)

✅️ ➤ सुधारक धोरणांचे समर्थन

16.लॉर्ड लॅन्सडोन (1888–1894)

✅️ ➤ दुसरा इंडियन कौन्सिल ॲक्ट (1892)

✅️ ➤ दुहेरी धोरण – राजकीय संवाद व नियंत्रण

17.लॉर्ड कर्झन (1899–1905)

✅️ ➤ बंगाल फाळणी (1905)

✅️ ➤ शैक्षणिक सुधारणांसाठी इंडियन युनिव्हर्सिटीज ॲक्ट (1904)

✅️ ➤ पुरातत्व विभागाची स्थापना

18.लॉर्ड मिंटो II (1905–1910)

✅️ ➤ मिंटो-मॉर्ले सुधारणा (1909)

✅️ ➤ मुस्लीम पृथग्नता राजकारणाचा प्रारंभ

19.लॉर्ड हार्डिंग II (1910–1916)

✅️ ➤ राजधानी कलकत्त्याहून दिल्ली येथे स्थलांतर

✅️ ➤ दिल्ली दरबार (1911)

✅️ ➤ बंगाल फाळणी रद्द

20.लॉर्ड चेल्म्सफर्ड (1916–1921)

✅️ ➤ मोंटेग्यू-चेम्सफर्ड सुधारणा (1919)

✅️ ➤ रॉलेट कायदा, जालियनवाला बाग हत्याकांड

✅️ ➤ भारत सरकार ॲक्ट 1919

21.लॉर्ड रीडिंग (1921–1926)

✅️ ➤ स्वराज पक्षाची स्थापना

✅️ ➤ चोऱी-चरखा आंदोलन

22.लॉर्ड इरविन (1926–1931)

✅️ ➤ सायमन कमिशन विरुद्ध आंदोलन

✅️ ➤ गांधी-इरविन करार (1931)

✅️ ➤ पहिले गोलमेज परिषद

23.लॉर्ड विलिंग्डन (1931–1936)

✅️ ➤ दुसरे व तिसरे गोलमेज परिषद

✅️ ➤ भारतीय कायदे मंडळ सुधारणा

24.लॉर्ड लिनलिथगो (1936–1944)

✅️ ➤ दुसरे भारत शासन ॲक्ट (1935) अंमलात

✅️ ➤ दुसरे महायुद्धात भारताचा सहभाग

✅️ ➤ 'अगस्त ऑफर' (1940)

25.लॉर्ड वेव्हल (1944–1947)

✅️ ➤ शिमला परिषद (1945)

✅️ ➤ अंतर्गत मंत्रिमंडळ योजना

26.लॉर्ड माउंटबॅटन (1947)

✅️ ➤ स्वतंत्र भारताचे शेवटचे व्हाइसरॉय

✅️ ➤ भारत-विभाजन योजना (3 जून योजना)

✅️ ➤ स्वतंत्र भारताचा पहिले गव्हर्नर-जनरल

27.चक्रवर्ती राजगोपालाचारी (1948–1950)

✅️ ➤ भारताचे पहिले व शेवटचे मूळ भारतीय गव्हर्नर-जनरल

✅️ ➤ 1950 मध्ये गव्हर्नर-जनरल पद समाप्त – राष्ट्रपतीपद सुरू

सिंधू/हडप्पा खोरे संस्कृती

1. 📍 भौगोलिक विस्तार (Area Coverage)

✅️ ➤ पश्चिम : सुत्कागेंडोर (बलुचिस्तान, पाकिस्तान) – दश्क नदी

✅️ ➤ दक्षिण : दाईमाबाद (महाराष्ट्र) – गोदावरी नदी

✅️ ➤ पूर्व : आलमगीरपूर (उत्तर प्रदेश) – हिंडन नदी

✅️ ➤ उत्तर : मांडा (जम्मू) – चिनाब नदी

✅️ ➤ त्रिकोणी भौगोलिक प्रदेश, साधारणतः 1600 किमी x 1400 किमी क्षेत्र

✅️ ➤ 1500 हून अधिक स्थळे; यापैकी ~1100 भारतात

2. 📅 कालखंड व स्वरूप (Chronology & Nature)

✅️ ➤ कालावधी : इ.स.पू. 3300 ते इ.स.पू. 1300 (मुख्य कालावधी : 2600–1900 BCE)

✅️ ➤ प्रारंभिक हडप्पा, प्रौढ हडप्पा, उत्तर हडप्पा – तीन टप्पे

✅️ ➤ प्रोटो-इतिहास व कांस्ययुगीन नागर संस्कृती

✅️ ➤ लिपी सापडली, पण अद्याप अपठित

3. 🔍 शोधकर्ते व उत्खनन (Discovery and Excavations)

✅️ ➤ 1921 – दयाराम सहानी (हडप्पा)

✅️ ➤ 1922 – आर. डी. बॅनर्जी (मोहनजोदडो)

✅️ ➤ मुख्य योगदान – सर जॉन मार्शल

✅️ ➤ इतर महत्त्वाचे उत्खननकर्ते – बी.बी. लाल, वसंत शिंदे, एम.एस. वैद्य

4. 🏙️ प्रमुख 6 शहरे (Major Cities)

✅️ ➤ हडप्पा (पाकिस्तान)

✅️ ➤ मोहनजोदडो (पाकिस्तान)

✅️ ➤ गन्वारीवाला (पाकिस्तान)

✅️ ➤ धोलावीरा (गुजरात)

✅️ ➤ राखीगढी (हरियाणा)

✅️ ➤ कालीबंगन (राजस्थान)

5. 📏 आकारानुसार महत्त्वाची स्थळे (Important Sites by Size)

✅️ ➤ सर्वात मोठे स्थळ – मोहनजोदडो (~250 हेक्टर)

✅️ ➤ भारतातील सर्वात मोठे स्थळ – राखीगढी (~350 हेक्टर)

  ➤ शोधकर्ता – डॉ. सुरजबान

  ➤ नदी – घग्गर

✅️ ➤ धोलावीरा – त्रिस्तरीय नगर, जलसंधारणाचे उत्तम उदाहरण

6. ⚓️ बंदरनगरे (Port Cities)

✅️ ➤ लोथल – गोदी, जलमार्ग व्यापार

✅️ ➤ सुत्कोटदा – घोड्याचे व बंदराचे पुरावे

✅️ ➤ इतर : बालथळ, केसरी, कांढला (संभाव्य स्थळे)

7. 🏛️ भांडाराच्या राजधानी स्वरूपाच्या शहरे (Dual Capitals - Piggott)

✅️ ➤ हडप्पा – उत्तरेकडील राजकीय केंद्र

✅️ ➤ मोहनजोदडो – दक्षिणेकडील सांस्कृतिक केंद्र

8. 👥 लोकांचा वंश व उगम (People & Origin)

✅️ ➤ द्रविडियन, भूमध्य वंशीय व प्रोटो-ऑस्ट्रलॉइड मिश्र वंश

✅️ ➤ आर्यपूर्व नागर संस्कृतीचे प्रतिनिधित्व

✅️ ➤ राखीगढी DNA पुरावे – आनुवंशिक माहिती मिळवलेली

9. 🛤️ वाहतूक व संपर्क (Transport & Connectivity)

✅️ ➤ बैलगाड्या, जलमार्ग, रथांची शक्यता

✅️ ➤ सरळ व समांतर रस्ते

✅️ ➤ लोथल – गोदी, जलमार्ग व्याप्ती

10. 🗿 सांस्कृतिक एकात्मता (Cultural Uniformity)

✅️ ➤ विटांची एकसारखी रचना (1:2:4 प्रमाण)

✅️ ➤ एकसारखी लिपी, शिक्के, वजनमापन

✅️ ➤ धर्म, स्थापत्यशास्त्र व नागरी योजनांमध्ये सातत्य

🔎 निष्कर्ष

✅️ ➤ सिंधू खोरे संस्कृती ही स्थापत्य, नागरी व्यवस्था, स्वच्छता, व्यापार व धार्मिक दृष्टिकोनातून प्रगत संस्कृती होती

✅️ ➤ तिच्या अनेक वैशिष्ट्यांचा ठसा भारतीय उपखंडातील पुढील संस्कृतींवर स्पष्टपणे आढळतो.

सिंधू संस्कृतीतील प्रमुख शोध (Indus Valley Civilization - प्रमुख स्थळे व वैशिष्ट्ये)

1. मोहनजोदडो (Mohenjodaro – सिंधू नदी, पाकिस्तान)

✅️ ➤ महास्नानगृह – (11.88 मी x 7.01 मी x 2.43 मी), सार्वजनिक स्नानगृह

✅️ ➤ पशुपती मूर्ती – ध्यानमग्न योगमुद्रेतील देव, सभोवताली हत्ती, गेंडा, वाघ, म्हैस

✅️ ➤ नृत्य करणारी मुलगी – कांस्यातील कलात्मक मूर्ती

✅️ ➤ अन्न साठवण कोठारे व जलनाल व्यवस्था

✅️ ➤ स्नानगृहे, विहिरी – स्वच्छतेवर भर

✅️ ➤ बहुमजली घरे व ग्रिड पद्धतीतील रस्ते

✅️ ➤ शिक्कांवर लिपी व प्राणीचित्र

✅️ ➤ मृतदेह ठेवण्यासाठी लाकडी पेट्यांचा वापर (secondary burial clue)

2. हडप्पा (Harappa – रावी नदी, पाकिस्तान)

✅️ ➤ धान्य साठवण कोठारे

✅️ ➤ वजनमाप प्रणाली व मृत्तिका शिक्के

✅️ ➤ शहराची नागरी व प्रशासकीय विभागणी

✅️ ➤ दफन संस्कृतीचे पुरावे

✅️ ➤ ग्रिड पद्धतीने रस्त्यांचे नियोजन

✅️ ➤ धातुकाम व मण्यांचे उद्योग

✅️ ➤ टेराकोटा खेळणी व प्राणीप्रतीके

3. कालीबंगन (Kalibangan – घग्गर नदी, राजस्थान)

✅️ ➤ वैशिष्ट्यपूर्ण विटा

✅️ ➤ नांगराच्या खुणा असलेले शेतीचे अवशेष

✅️ ➤ अग्निकुंड व भिंती – धार्मिक विधींसाठी

✅️ ➤ घोड्याचे पुरावे

✅️ ➤ शहराची तीन भागांत विभागणी

✅️ ➤ नियोजनबद्ध जलनाल व्यवस्था

✅️ ➤ नादी व पाणवठ्यांचे उपयोग

4. लोथल (Lothal – भोगवा नदी, गुजरात)

✅️ ➤ बंदर शहर – जलवाणिज्याचे केंद्र

✅️ ➤ अग्निकुंड – धार्मिक उपयोग

✅️ ➤ मौल्यवान दगड, मोती उद्योग

✅️ ➤ दरवाजे थेट मुख्य रस्त्याला उघडणारे – विशेष वैशिष्ट्य

✅️ ➤ भाताचे पहिले पुरावे

✅️ ➤ घोड्याचे पुरावे

✅️ ➤ जलाशय व जलव्यवस्थापन

✅️ ➤ मृत्तिकाशिक्के – व्यापारासाठी वापर

5. चन्हूदारो (Chanhudaro – सिंधू नदी, पाकिस्तान)

✅️ ➤ मोत्यांचे उत्पादन

✅️ ➤ सौंदर्यप्रसाधनांचे पुरावे – काजळदाणी, सुगंधी तेल

✅️ ➤ चामड्याचे काम

✅️ ➤ वस्त्रनिर्मिती व धातुकाम

✅️ ➤ खेळणी व फुलदाण्यांच्या आकृती

✅️ ➤ लघु घरांचे नागरी नमुने

6. सुतकागेंडोर / सुतकोटदा (Sutkagendor / Sutkotda – बलुचिस्तान, पाकिस्तान)

✅️ ➤ घोड्याचे पुरावे

✅️ ➤ बंदराचे पुरावे

✅️ ➤ ओमान व पश्चिम व्यापाराचे संकेत

✅️ ➤ अरबी समुद्रावरील महत्त्वाचे बंदर

7. बनवाली (Banawali – हरियाणा)

✅️ ➤ मातीचे नांगर

✅️ ➤ शेतीचे अवशेष – गहू, बार्ली

✅️ ➤ वेगळ्या शैलीतील विटा

✅️ ➤ नागरी नियोजन व टाकी व्यवस्था

✅️ ➤ वस्तीचे नकाशानुसार नियोजन

8. रंगपूर (Rangpur – गुजरात)

✅️ ➤ भाताचे पुरावे

✅️ ➤ मातीची भांडी व शेती अवशेष

✅️ ➤ नैऋत्य भारतातील सिंधू प्रभाव

✅️ ➤ जलवाहन व्यवस्थेचे अवशेष

✅️ ➤ दगडी व लाकडी घरांची उदाहरणे

🔎 सामान्य वैशिष्ट्ये:

✅️ ➤ ग्रिड पद्धतीने रचलेली शहरे

✅️ ➤ विहिरी, जलनाल, जलनिकासी यंत्रणा

✅️ ➤ वजनमापासाठी प्रमाणित मापे

✅️ ➤ शिक्के – व्यापार, धार्मिक उपयोग

✅️ ➤ धार्मिक श्रद्धा – मातृदेवता, योगमुद्रेतील प्रतीके

✅️ ➤ अत्यंत शांतताप्रिय समाज – शस्त्रप्रयोगाचे अभाव

✅️ ➤ विकसित शहरी जीवन – धातुकाम, वस्त्रनिर्मिती, मण्ये

✅️ ➤ कृषी – गहू, बार्ली, भात, कापूस उत्पादन

✅️ ➤ स्थलनियोजन, वीज-जलवहन यांचे तत्त्वज्ञान पुढील संस्कृतींना प्रेरणा

सिंधू खोरे संस्कृतीची प्रमुख वैशिष्ट्ये (Main Characteristics of Indus Valley Civilization)

1. स्वच्छ व नियोजित समाजरचना (Highly Hygienic and Well-Organized Society)

✅️ ➤ सार्वजनिक आरोग्य व स्वच्छतेला अग्रक्रम

✅️ ➤ प्रत्येक घरात स्वतंत्र स्नानगृह व पाण्याचा निचरा

✅️ ➤ विहिरी, टाकी, व निचऱ्याच्या गटारींचे उत्कृष्ट नियोजन

✅️ ➤ सार्वजनिक शौचालयांचे अवशेष

✅️ ➤ कचरा व सांडपाण्याचे व्यवस्थित व्यवस्थापन

2. नियोजित नगररचना (Grid Pattern Town Planning)

✅️ ➤ रस्ते काटकोनात एकमेकांना छेदणारे

✅️ ➤ शहरांचे विभाग – गढी (Citadel), मध्यवर्ती क्षेत्र, रहिवासी भाग

✅️ ➤ विटा – 1:2:4 प्रमाणात भाजलेल्या (Standardized bricks)

✅️ ➤ ठराविक जागी सार्वजनिक इमारती, धान्यकोठारे

✅️ ➤ बहुमजली घरे, दरवाजे मुख्य रस्त्यावर न उघडणारे (Security-conscious design)

3. स्त्रीप्रधान व मातृदेवीपूजक समाज (Matriarchal & Goddess Worship)

✅️ ➤ मातृदेवींच्या मृत्तिकामूर्ती – उर्वरतेचे प्रतीक

✅️ ➤ शक्यत: स्त्री नेतृत्व व सामाजिक महत्त्व

✅️ ➤ स्त्री व योगमुद्रांतील मूर्ती – धार्मिक व सामाजिक भूमिका

✅️ ➤ मातृदेवी व निसर्गाची देवता म्हणून पूजन

✅️ ➤ स्त्री शक्तीचा प्रतीकात्मक सन्मान

4. नैसर्गिक व प्रतीकात्मक देवतेची उपासना (Worship of Natural and Symbolic Deities)

✅️ ➤ वृक्ष (पीपळ), नद्या, जनावरांचे पूजन

✅️ ➤ पशुपती महादेव मूर्ती – ध्यानमुद्रेतील, सभोवती प्राणी

✅️ ➤ योनिलिंग, वृषभ (नंदी) यांचे पूजन

✅️ ➤ अग्नी, जल, भूमीचे प्रतीक पूजाविधी

✅️ ➤ कोणतीही भव्य मंदिरे किंवा मूर्तिपूजेचे स्थळ आढळले नाही – सूक्ष्म पूजाविधी संकेत

5. कांस्य युगातील संस्कृती (Bronze Age Culture)

✅️ ➤ तांब्या व कास्य मिश्र धातू वापरून हत्यारे, भांडी, मूर्ती तयार

✅️ ➤ "नृत्य करणारी मुलगी" मूर्ती – कांस्याचा उत्कृष्ट नमुना

✅️ ➤ धातुकाम – तांब्याचे छिन्नी, भाले, आरसे

✅️ ➤ लोहाचा वापर नव्हता – त्यामुळे युगात लोहयुगापूर्व काल समजला जातो

✅️ ➤ हत्ती दातापासून वस्त्रनिर्मिती व दागिने तयार

6. व्यापारकेंद्रित समाज (Trade-Based Society)

✅️ ➤ देशांतर्गत व्यापार – कच्छ, महाराष्ट्र, पंजाब यांच्याशी

✅️ ➤ परदेशी व्यापार – मेसोपोटेमिया, ओमान, अफगाणिस्तानशी संबंध

✅️ ➤ लोथल व सुतकोटदा ही बंदर शहरे

✅️ ➤ वजनमाप पद्धती – घन मापे, तराजू

✅️ ➤ शिक्के – ओळख, मालवाहतूक व व्यापारासाठी

✅️ ➤ व्यापारासाठी बैलगाड्या, बोटींव्दारे वाहतूक संकेत

✅️ ➤ व्यापारी वस्तू – मोती, मण्ये, तांबे, कापूस, लाजवर्त (Lapis lazuli), सोनं, चांदी

7. लेखन प्रणाली व लिपी (Undeciphered Script and Communication)

✅️ ➤ सिंधू लिपी – अद्याप न उलगडलेली

✅️ ➤ चित्रलिपी व चिन्हांचा वापर

✅️ ➤ शिक्कांवर लिपी – धार्मिक, व्यापार संदर्भ

✅️ ➤ लेखन केवळ व्यापारापुरता मर्यादित असावा अशी शक्यता

8. कृषिप्रधान अर्थव्यवस्था (Agrarian Economy)

✅️ ➤ शेती – गहू, बार्ली, भात, कापूस

✅️ ➤ मातीचे नांगर – बनवाली येथे सापडले

✅️ ➤ कृत्रिम सिंचन यंत्रणा, विहिरी

✅️ ➤ जनावरांचे पालन – बैल, मेंढ्या, बकऱ्या

✅️ ➤ उष्टावलेली शेतजमीन वापरण्याची कलपणा

9. हस्तकला व उद्योग (Artisan Craftsmanship & Industries)

✅️ ➤ मण्ये तयार करणं, वस्त्रनिर्मिती

✅️ ➤ चामड्याचे काम, दगडावरील कोरीव काम

✅️ ➤ लोणच्याच्या बाटल्यांसारखी मृत्तिकापात्रे

✅️ ➤ सौंदर्यप्रसाधने – सुगंधी तेल, काजळदाणी

✅️ ➤ दगडी शिल्पकला व टेराकोटा मूर्ती

🔎 महत्त्वाचा निष्कर्ष

✅️ ➤ सिंधू खोरे संस्कृती ही एक परिपूर्ण शहरी नागरी जीवनाची उन्नत नमुना होती.

✅️ ➤ तिचे स्थापत्यशास्त्र, व्यापार, धार्मिक श्रद्धा, स्वच्छता आणि सामाजिक रचना भारतीय उपखंडातील पुढील संस्कृतींवर खोलवर प्रभाव टाकणारे होते.

✅️ ➤ आधुनिक नागरी व्यवस्थेसाठीही तिचे तत्त्वज्ञान आजही प्रेरणादायी ठरते.

सिंधू खोरे संस्कृती – मुख्य आयात सामग्री (Major Imports in IVC)

1. तांबे (Copper)

✅️ ➤ राजस्थान (खेतडी) – भारतातील प्रमुख खाण

✅️ ➤ बलुचिस्तान – द्रव्य बनवण्यासाठी वापर

✅️ ➤ ओमान – पुरातत्व उत्खननांतून पुरावे उपलब्ध (Magan म्हणून उल्लेख)

2. चांदी (Silver)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – सीमोल्लंघन व्यापाराचे महत्त्वाचे केंद्र

✅️ ➤ इराण – वस्तु विनिमय स्वरूपातील व्यापार संबंध

3. सोनं (Gold)

✅️ ➤ कर्नाटक – प्राचीन सोन्याच्या खाणी (Kolar Gold Fields)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – मध्य आशियातील सांस्कृतिक व व्यापारी संपर्क

✅️ ➤ इराण – मौल्यवान धातूंचे आयात केंद्र

4. टिन (Tin)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – कांस्य तयार करण्यासाठी तांब्याबरोबर मिश्रण

✅️ ➤ इराण – धातुकाम व भांडी बनविण्याच्या उपयोगासाठी

5. लॅपिस लेझुली (Lapis Lazuli)

✅️ ➤ मेसोपोटेमिया – निळसर रंगाचा मौल्यवान दगड

  ➤ दागिने, शिक्के व सौंदर्यप्रसाधने यामध्ये वापर

  ➤ बदलापुरते व्यापार (transit trade) अफगाणिस्तानमार्गे होत असे

6. शिसं (Lead)

✅️ ➤ इराण – मृदू धातू, सीलबंद वस्तूंमध्ये वापर

📦 इतर आयात वस्तू (Other Probable Imports)

✅️ ➤ नील (Indigo) – रंगासाठी, शक्यता द्रविड भाषिक प्रदेशातून

✅️ ➤ साजसामान व दागिने – मेसोपोटेमियातून

✅️ ➤ समुद्रमार्गाने लोखंडाची शक्य आयात (पुष्टी नसलेली)

✅️ ➤ नैसर्गिक खडे व खनिजे – पश्चिम व मध्य आशियातून

🌐 व्यापारी संबंध व वैशिष्ट्ये

✅️ ➤ सिंधू संस्कृतीचे व्यापारी संबंध मेसोपोटेमिया, फारस (इराण), ओमान व अफगाणिस्तान या प्रदेशांशी होते

✅️ ➤ मेसोपोटेमियन मजकुरांमध्ये ‘Meluhha’ या नावाने उल्लेख – संशोधक IVCशी संबंधित मानतात

✅️ ➤ समृद्ध बंदरव्यवस्था (लोथल, सुत्कोटदा) हे आयात-निर्यात व्यापाराचे प्रमुख केंद्र

✅️ ➤ आयात वस्तूंचा उपयोग मुख्यतः धातुकाम, दागदागिने, व्यापार चिन्हे, व सामाजिक प्रतिष्ठेसाठी

🔎 निष्कर्ष

✅️ ➤ सिंधू संस्कृती ही एक जागतिक दृष्टीकोन असलेली नागरी संस्कृती होती

✅️ ➤ विविध देशांतील नैसर्गिक संसाधने आयात करून स्थानिक उद्योग व व्यापाराची भरभराट साधण्यात ती यशस्वी ठरली

✅️ ➤ आयातीत वस्तूंच्या उपयोगामध्ये तांत्रिक प्राविण्य व सौंदर्यशास्त्र यांचा सुंदर संगम दिसून येतो

सिंधू खोरे संस्कृतीचा ऱ्हास – कारणे, सिद्धांत व शास्त्रज्ञांची मते

1.📉 ऱ्हासाची सुरुवात व स्वरूप

✅️ ➤ अंदाजे इ.स.पू. 1900 पासून टप्प्याटप्प्याने ऱ्हास

✅️ ➤ नागरी व्यवस्थेचा ऱ्हास, शहरांची gradual abandonment

✅️ ➤ ही समजूत बहुतेक पुरातत्त्ववेत्ते व इतिहासकारांमध्ये स्वीकारली गेली आहे (Marshall, Wheeler यांचे प्रारंभिक निरीक्षण)

2.🌊 नैसर्गिक आपत्ती सिद्धांत

प्रमुख शास्त्रज्ञ : R.E.M. Wheeler

✅️ ➤ पूर व भूकंपांमुळे नागरी केंद्रांचे विनाश

➤ घरं व रस्ते गाळाने झाकले गेले (30 फूटपर्यंत साचलेला गाळ)

➤ भूगर्भीय हालचालींमुळे नदीच्या प्रवाहात अडथळा

✅️ ➤ टीका : सर्व भागांचा ऱ्हास स्पष्ट होत नाही; tectonic effect सर्व नदीमार्ग रोखू शकत नाही

3.🌊 सिंधू नदीचा मार्ग बदल सिद्धांत

प्रमुख शास्त्रज्ञ : Raikes व G.F. Dales

✅️ ➤ सिंधू नदी नागरी भागांपासून दूर गेली

✅️ ➤ पाण्याची टंचाई, कृषी व जलसंवर्धन व्यवस्था ढासळली

✅️ ➤ हडप्पामधील साचलेला गाळ वाऱ्यांमुळे, पूरामुळे नव्हे

✅️ ➤ टीका : मोहनजोदडोचे abandonment स्पष्ट होते, पण संपूर्ण ऱ्हासाचे स्पष्टीकरण अपूर्ण

4.🌦️ हवामान बदल सिद्धांत (Climate Change)

प्रमुख शास्त्रज्ञ : B.B. Lal, R.S. Bisht

✅️ ➤ कोरडे हवामान वाढले; अर्ध-कोरड्या क्षेत्रांत (Harappa) कृषी ऱ्हास

✅️ ➤ घग्गर-हकरा नदी (सरस्वती) आटली

✅️ ➤ tectonic हालचालींमुळे नदी मार्ग बदलले

✅️ ➤ टीका : घग्गर नदी आटण्याचे अचूक कालमापन उपलब्ध नाही

5.⚔️ आर्य आक्रमण सिद्धांत (Aryan Invasion Theory)

प्रमुख शास्त्रज्ञ : Mortimer Wheeler

✅️ ➤ आर्य आक्रमणामुळे संस्कृतीचा ऱ्हास

➤ मोहनजोदडो व हडप्पामधील सांगाडे – युद्धजन्य हत्येचा पुरावा

➤ ऋग्वेदातील ‘दास’ किल्ले व ‘पूरंदर’ देवाचा उल्लेख

✅️ ➤ टीका : आर्यांचे आगमन इ.स.पू. 1500 नंतरचे; हडप्पा ऱ्हास इ.स.पू. 1800 मध्ये

➤ सांस्कृतिक संघर्ष होण्याची शक्यता कमी

6.🌱 पर्यावरणीय असंतुलन सिद्धांत (Ecological Imbalance Theory)

प्रमुख शास्त्रज्ञ : D.P. Agrawal, S.P. Gupta

✅️ ➤ अति जंगलतोड, अन्नसंपत्तीचा अति वापर

✅️ ➤ हवामानात कोरडेपणा, सरस्वती नदीचे आटणे

✅️ ➤ कृषी आधारशिला ढासळली

✅️ ➤ लोकांचे गंगा खोऱ्यात स्थलांतर

7.🔄 परंपरेचे सातत्य (Continuity Theory)

प्रमुख शास्त्रज्ञ : Jim Shaffer, B.B. Lal, R.S. Bisht

✅️ ➤ ‘ऱ्हास’ ऐवजी ‘सातत्य आणि रूपांतरण’

✅️ ➤ काही स्थळे टिकून राहिली

✅️ ➤ धार्मिक चिन्हे (स्त्रीमूर्ती, योगमुद्रा) हिंदू परंपरेवर प्रभाव

✅️ ➤ मण्ये, धातुकाम, कापूस शेतीसारख्या तंत्रांचा उत्तरभारतीय संस्कृतींमध्ये वापर

🔎 निष्कर्ष

सिंधू संस्कृतीचा ऱ्हास हा एका घटकामुळे नव्हे, तर पर्यावरणीय, भौगोलिक, सामाजिक व सांस्कृतिक घटकांच्या संयुक्त प्रभावामुळे झाला. मात्र, तिच्या स्थापत्य, कृषी व धार्मिक परंपरांचा ठसा पुढील भारतीय संस्कृतींवर स्पष्टपणे आढळतो.

राज्यसेवा पूर्व परीक्षा 2025 सामान्य विज्ञान -General Science

1. भौतिकशास्त्र (PHYSICS)

➤ मोजमापन – Measurement

➤ गुरुत्वाकर्षण – Gravitation

➤ दाब – Pressure

➤ ऊर्जा, कार्य आणि शक्ती – Energy, Work and Power

➤ ध्वनी – Sound

➤ प्रकाश – Light

➤ विद्युतधारा – Electric Current

➤ चुंबकत्व आणि विद्युत चुंबकीय पट्टा – Magnetism and Electromagnetic Field

➤ सूर्यमाला – Solar System

➤ समीकरणे – Equations

➤ शोध आणि पुरस्कार – Discoveries and Awards

2. रसायनशास्त्र (CHEMISTRY)

➤ द्रव्य आणि वर्गीकरण – Matter and its Classification

➤ अणू व त्याची संरचना – Atoms and their Structure

➤ मूलद्रव्य आणि आवर्तसारणी – Elements and Periodic Table

➤ खनिजे व धातुके – Minerals and Metallurgy

➤ कार्बनचे जग – The World of Carbon

➤ आम्ल, आम्लारी व क्षार – Acids, Bases and Salts

➤ रासायनिक अभिक्रिया – Chemical Reactions

➤ किरणोत्सारिता – Radioactivity

➤ दैनंदिन वापर – Daily Uses

3. जीवशास्त्र (BIOLOGY)

➤ पेशी, उती आणि प्रकार – Cells, Tissues and their Types

➤ रक्ताभिसरण – Circulatory System

➤ श्वसनसंस्था – Respiratory System

➤ उत्सर्जन संस्था – Excretory System

➤ पचनसंस्था – Digestive System

➤ प्रजनन संस्था – Reproductive System

➤ अस्थिसंस्था – Skeletal System

➤ मानवातील ग्रंथी, संप्रेरके व विकरे – Human Glands, Hormones and Disorders

➤ जैवतंत्रज्ञान – Biotechnology

➤ मानवी उत्क्रांती – Human Evolution

➤ प्राणी वर्गीकरण – Animal Classification

➤ वनस्पतीशास्त्र – Botany

4. आरोग्यशास्त्र (HEALTH SCIENCE)

➤ पोषण – Nutrition

➤ मानवी आजार – Human Diseases

5. विज्ञान व तंत्रज्ञान (SCIENCE & TECHNOLOGY)

➤ आण्विक ऊर्जा – Nuclear Energy

➤ अवकाश तंत्रज्ञान – Space Technology

➤ संगणक – Computer (चालू घडामोडी संदर्भात)

📌 सूचना (Important Note)

Study करत असताना वरील Topics पूर्ण होतं आहेत का याची खात्री करून घ्या.

📚 स्रोत (Sources):

1.९ वी व १० वी राज्य मंडळाची विज्ञानाची पुस्तके आणि 11 वी  12 विज्ञानाची पुस्तके

2. भस्के सरांचा updated Science book

3. PYQ (पूर्व प्रश्नपत्रिका) विश्लेषण पुस्तक

👉🏻 तुम्ही तुमच्या अभ्यासाच्या गरजेनुसार एकच सर्वसमावेशक पुस्तक निवडावं.

👉🏻 तुमच्याकडे चांगले Class Notes असतील, तर त्यांचा व्यवस्थित उपयोग करावा.

👉🏻 जेव्हा आपण PYQs (मागील प्रश्नपत्रिका) चा अभ्यास करतो, तेव्हा आपल्याला अभ्यासाची योग्य दिशा मिळते.

राज्यसेवा पूर्व परीक्षा 2025 अर्थव्यवस्था - Economy

1.राष्ट्रीय उत्पन्न - National Income, GDP, GNP, NDP, NNP, GDP Per Capita income, Green GDP, Gross Happiness Index.

2.आर्थिक वृद्धी, आर्थिक विकास व मानव विकास - Economic Growth, Economic Development and Human Development

3.शाश्वत विकास - Sustainable Development, SDGs, MDGs, Paris Agreement etc

4.दारिद्र्य आणि बेरोजगारी - Poverty and Unemployment, Pverty Alleviation Programms

५. कृषी आणि जमीनसुधारणा - Agriculture and Land Reforms

६. बँकिंग - Banking

७. सार्वजनिक वित्त - Public Finance, Gender Budget

८. चलन आणि भाववाढ - Currency and Inflation

९. नियोजन/पंचवार्षिक योजना - Planning/Five-Year Plans

१०. जनसांख्यिकी - Demography

११. आर्थिक समावेशन : आरोग्य, शिक्षण, रोजगार, ग्रामीण आणि शहरी विकास - Economic Inclusion: Health, Education, Employment, Rural and Urban Development

१२. सामाजिक समावेशन : बालक, महिला, अपंग आणि सामाजिक सुरक्षा - Social Inclusion: Children, Women, Disabled and Social Security

१३. आर्थिक सुधारणा आणि LPG धोरण - Economic Reforms and LPG Policy

१४. आंतरराष्ट्रीय संस्था - International Institutions

१५. इतर -Others

📌 सूचना (Important Note)

Study करत असताना वरील Topics पूर्ण होतं आहेत का याची खात्री करून घ्या.

📚 स्रोत (Sources):

1.राज्य मंडळाची पुस्तके (State Board Sources)

2. देसले सरांचं इकॉनॉमिक्स बुक Part 1 & Part 2 ( Selected Topics )

3. कोळंबे सरांचा इकॉनॉमिक्स बुक

4.PYQ (पूर्व प्रश्नपत्रिका) विश्लेषण पुस्तक

👉🏻 सध्या मार्केटमध्ये अनेक उत्तम पुस्तकं उपलब्ध आहेत. तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार एकच परिपूर्ण पुस्तक निवडा.

👉🏻 चांगले Class Notes असतील तर त्याचा पुरेपूर उपयोग करा. आर्थिक वृद्धी, आर्थिक विकास आणि मानव मानवी विकास  या टॉपिक साठी

👉🏻 जेव्हा आपण PYQs चा ट्रेंड पाहू, तेव्हा अभ्यासाला अधिक स्पष्ट दिशा मिळेल.

👉🏻 भारताचा इकॉनॉमिक सर्वे आणि महाराष्ट्राचा इकॉनॉमिक सर्वे चालू वर्षाचा

सामान्य विज्ञान टॉपिक निहाय नोट्स

✅ ज्ञानेंद्रिये (Sensory Organs):-

🔰 प्राण्यांमध्ये पाच प्रकारची ज्ञानेंद्रिये असतात- डोळे, नाक, कान, त्वचा व जीभ.

✅ डोळे (Eyes) 👀 :-

🔰 ८० टक्के जगाचे ज्ञान आपल्याला डोळ्यांमुळे होते.

🔰 पापणीची सतत उघडझाप चालू असते. त्याद्वारे अश्रू डोळ्यावर समप्रमाणात पसरविले जाऊन डोळा ओलसर राहतो.

🔰 अश्रू हे सोडियम क्लोराईड व सोडियम बाय कार्बोनेटचे मिश्रण असते. त्यामध्ये लायसोझाइम (Lysozyme) नावाचे विकर असते. जे ऍन्टीसेप्टीक म्हणून काम करते.

========================

💘 बुबुळ (Cornea):-

🔰 नेत्रदानामध्ये डोळ्याचा हा भाग काढला जातो. मृत्यूनंतर तो चार तासाच्या आत काढणे गरजेचे असते.

🔰 बुबुळ रोपणास Keratoplasty असे म्हणतात. मानवी अवयवाचे पहिले यशस्वी रोपण (Transplantation) बुबुळाचे करण्यात आले होते. ते एक्वर्ड कौराड झिर्म (Edward Kourad Zirm) या शास्त्रज्ञाने 7 डिसेंबर 1905 रोजी केले होते.

========================

💘 दृष्टिपटल (Retina):

🔰 हा डोळ्याचा पडदा असून वस्तूची प्रतिमा दृष्टीपटलावर तयार होते. वस्तूची प्रतिमा दृष्टिपटलावर उलटी (inverted & Reversed) पडत असते. मात्र, मेंदूमार्फत तिचे आकलन सुलट केले जाते.

========================

💘 दृष्टीसातत्य :

🔰 वस्तूची प्रतिमा दृष्टिपटलावर १/१६ सेकंदासाठी राहत असते. त्याच्या आतच त्याच वस्तूची प्रतिमा पुन्हा पडल्यास त्या दोन प्रतिमांमधील फरक जाणवून येत नाही. याला दृष्टिसातत्य असे म्हणतात. त्यामुळेच सिनेमाच्या पडद्यावर हलणारी चित्रे पाहणे शक्य होते.

========================

💘 दृष्टिदोष (Defects Of Vision):

🔰 दृष्टिदोष हे प्रामुख्याने नेत्रभिंगातील संरचनात्मक दोषामुळे निर्माण होत असतात.

💘) निकटदृष्टिता / हृस्वदृष्टी (Myopia/ Near-sightedness):

🔰 जवळच्या वस्तू स्पष्ट दिसतात. तर लांबच्या वस्तू अस्पष्ट दिसतात.

🔰 डोळ्याचा आकार मोठा, लांबट व चपटा होतो, त्यामुळे वस्तूची प्रतिमा पडद्याच्या अलीकडेच पडते.

🔰 प्रकाशकिरणांचे केंद्रीकरण पडद्याच्या अलीकडेच काही अंतरावर होते. अर्थात, प्रकाशकिरण ज्यावेळी पडद्यावर पोहोचतात त्यावेळी ते विकेंद्रित झालेले असतात.

⭐️ उपाय: अंतर्गोल (Concave) भिंगाचा चष्मा

========================

💘) दूरदृष्टिता/ दीर्घदृष्टी (Hypermetropia/Longsightedness):

◆ दूरच्या वस्तू स्पष्ट दिसतात, तर जवळच्या वस्तू अस्पष्ट दिसतात.

◆ डोळ्याचा आकार मोठा व उभट होतो. त्यामुळे प्रतिमा पडद्याच्या मागे पडते.

⭐️ उपाय: बहिर्गोल (Convex) भिंगाचा चष्मा.

========================

💘) विष्मदृष्टी / अबिंदूकता (Astigmatism):

◆ बुबुळाच्या किंवा भिंगाच्या किंवा दोघांच्या वक्रतेमध्ये कमी -जास्तपणा निर्माण झाल्यास हा दोष निर्माण होतो.

◆ त्यामुळे वस्तूपासून येणाऱ्या प्रकाशकिरणांचे केंद्रीकरण पडद्यावर एकाच ठिकाणी न होता दोन किंवा अधिक ठिकाणी होते. त्यामुळे वस्तू अस्पष्ट दिसतात.

◆ हा दोष ह्रस्व व दीर्घदृष्टी या दोन्हींमध्ये आढळू शकतो. 

⭐️ उपाय: दंडगोलाकार (Cylindrical) भिंगाचा चष्मा. 

========================

💘) वृध्ददृष्टिता/ चाळीसी (Presbyopia):

🔰 वाढत्या वयामुळे होणार दोष दूरदृष्टीतेचा एक प्रकार समायोजी स्नायू दुर्बल बनल्याने भिंगाच्या समायोजन शक्तीमध्ये हळूहळू होणाऱ्या कमतरतेमुळे निर्माण होतो, त्यामुळे जवळच्या वस्तू सुस्पष्ट दिसत नाहीत.

⭐️ उपाय: वेगवेगळ्या प्रकारचे चष्मे. 

पोलीसभरती प्रश्नसंच

 ०१) महाराष्ट्रात काजू संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- वेगुर्ला.(सिंधुदुर्ग )

०२) सरदार वल्लभभाई पटेल यांचे प्रचलित नाव काय आहे ?

- भारताचे बिस्मार्क.

०३) डॉ.पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ कोठे आहे ?

- अकोला.

०४)) भारताच्या धवल क्रांतीचे जनक कोण आहे ?

- डॉ.व्हर्गीस कुरियन.

०५) भारतातील किती राज्यांस समुद्रकिनारा लागला आहे ?

- नऊ.

०१) महाराष्ट्रात हळद संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- डिग्रज.(सांगली)

०२) कस्तुरबा गांधी यांचे प्रचलित नाव कोणते आहे ?

- बा.

०३) डॉ.बाबासाहेब सावंत कृषी विद्यापीठ कोठे आहे ?

- दापोली.(रत्नागिरी)

०४) भारतीय दूरसंचार क्रांतीचे जनक कोण आहे ?

- सँम पित्रोदा.

०५) भारतातील सर्वांत मोठी आदिवासी जमात कोणती आहे ?

- गोंड.

०१) महाराष्ट्रात हळद संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- डिग्रज.(सांगली)

०२) कस्तुरबा गांधी यांचे प्रचलित नाव कोणते आहे ?

- बा.

०३) डॉ.बाबासाहेब सावंत कृषी विद्यापीठ कोठे आहे ?

- दापोली.(रत्नागिरी)

०४) भारतीय दूरसंचार क्रांतीचे जनक कोण आहे ?

- सँम पित्रोदा.

०५) भारतातील सर्वांत मोठी आदिवासी जमात कोणती आहे ?

- गोंड.

०१) महाराष्ट्रात नारळ संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- भाट्ये.(रत्नागिरी)

०२) ब्रिजलाल बियाणी यांचे प्रचलित नाव काय आहे ?

- विदर्भ केसरी.

०३) आधुनिक भारताचे शिल्पकार कोण आहे ?

- जवाहरलाल नेहरू.

०४) भारतातील सर्वांत मोठे गोड्या पाण्याचे सरोवर कोणते आहे ?

- वुलर.

०५) राजीव भाटीया हे चित्रपटात कोणत्या नावाने कार्यरत आहे ?

- अक्षय कुमार.

०१) महाराष्ट्रात सुपारी संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- श्रीवर्धन.(रायगड)

०२) रशियामधून प्रक्षेपित केलेला भारताचा पहिला उपग्रह कोणता आहे ?

- आर्यभट्ट.

०३) भारतीय राष्ट्रवादाचे जनक कोण ?

- सुरेंद्रनाथ चँटर्जी.

०४) जगप्रसिध्द पुष्कर सरोवर कोठे आहे ?

- अजमेर.(राजस्थान)

०५) देवदत्त पिरोशीमल यांना कोणत्या नावाने ओळखतात ?

- देव आनंद.

०१) महाराष्ट्रात राष्ट्रीय कांदा-लसूण संशोधन केंद्र आहे ?

- राजगुरूनगर.(पुणे)

०२) औद्यागिक क्षेत्रामध्ये शक्तीच्या मापनासाठी कोणते एकक वापरतात ?

- अश्वशक्ती.

०३) भारताच्या एकीकरणाचे शिल्पकार कोण आहे ?

- सरदार वल्लभभाई पटेल.

०४) अमिताभ बच्चन यांचे खरे आडनाव कोणते आहे ?

- श्रीवास्तव.

०५) जुदो हा कुस्ती सारखा खेळला जाणारा खेळ कोणत्या देशातील आहे ?

- जपान.

०१) महाराष्ट्रात मध्यवर्ती कापूस संशोधन केंद्र कोठे आहे ?

- नागपूर.

०२) कोणत्या प्रक्रियेने पृथ्वीचे अंदाजे वय काढणे शक्य आहे ?

- कार्बन डेटिंग.

०३) मराठी वृत्तपत्र सृष्टीचे जनक कोण आहे ?

- आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर.

०४) युसुफ खान चित्रपटसृष्टीत कोणत्या नावाने परिचित आहे ?

- दिलीप कुमार.

०५) भारताची अर्थव्यवस्था कोणत्या प्रकारची आहे ?

- मिश्र.

०१) महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती केव्हा झाली ?

- १ मे १९६०.

०२) कृष्णा नदी कोठे उगम पावते ?

- महाबळेश्वर.

०३) भारतीय चित्रपट सृष्टीचे जनक कोण आहे ?

- दादासाहेब फाळके.

०४) सुनील दत्त यांचे खरे नाव काय आहे ?

- बलराज.

०५) भारतात राष्ट्रपती,उपराष्ट्रपती निवडण्याचे काम कोण करते ?

- विधीमंडळ.

चालू घडामोडी प्रश्नोत्तरे

1. प्रश्न: नुकतेच ‘G7 शिखर परिषद 2025’ कुठे आयोजित होणार असल्याची घोषणा झाली?

   उत्तर: कॅनडा

2. प्रश्न: 2025 मध्ये जगातील सर्वात मोठा सौरऊर्जा प्रकल्प सुरू करणारा देश कोण ठरला?

   उत्तर: भारत (राजस्थान – खेतेरी)

3. प्रश्न: ‘BRICS नवीन विकास बँक’च्या अध्यक्षपदी कोणाची नियुक्ती झाली?

   उत्तर: दिल्मा रुसॅफ (ब्राझीलच्या माजी राष्ट्राध्यक्ष)

4. प्रश्न: 2025 मध्ये ‘ऑलिम्पिक डे’ कधी साजरा करण्यात आला?

   उत्तर: 23 जून

5. प्रश्न: नुकतेच प्रसिद्ध लेखक ‘अमिताव घोष’ यांना कोणता साहित्य पुरस्कार जाहीर झाला?

   उत्तर: O. Henry पुरस्कार

6. प्रश्न: WHO ने जाहीर केलेल्या ‘Global Tobacco Epidemic Report 2025’ मध्ये भारताची स्थिती कशी आहे?

   उत्तर: तंबाखू नियंत्रणात प्रगती करणारा देश म्हणून उल्लेख

7. प्रश्न: ‘आंतरराष्ट्रीय MSME दिवस’ कधी साजरा केला जातो?

   उत्तर: 27 जून

8. प्रश्न: नुकतेच महाराष्ट्रातील कोणत्या शहरात ‘ई-बस डिपो’चे उद्घाटन झाले?

   उत्तर: पुणे

9. प्रश्न: ‘पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजने’च्या पुढील हप्त्याचे वितरण कधी झाले?

   उत्तर: 27 जून 2025

10. प्रश्न: भारतीय नौदलाचे नवीन चीफ ऑफ नेव्हल स्टाफ म्हणून कोणाची नियुक्ती झाली?

    उत्तर: वाइस ॲडमिरल धनंजय सिंग