१९५६ नंतर निर्मित युनियन आणि केंद्रशासित प्रदेश

🔺️ सिक्कीम

1.स्वातंत्र्यपूर्व काळातील स्थिती

✅️ सिक्कीम ही १९४७ पर्यंत एक भारतीय संस्थान होती जी चोग्याल राजाने शासित केली.

✅️ १९४७ मध्ये ब्रिटिश सत्तेचा शेवट झाल्यावर सिक्कीम भारताचा संरक्षित राज्य (protectorate) बनले.

2.भारताशी संबंध वाढवण्याची इच्छा (१९७४)

✅️ १९७४ मध्ये सिक्कीमने भारतासोबत अधिक निकट संबंध स्थापण्याची इच्छा व्यक्त केली.

✅️ यानंतर भारतीय संसदेमार्फत ३५वा संविधान दुरुस्ती कायदा (१९७४) मंजूर करण्यात आला.

✅️ या दुरुस्तीने भारतीय संविधानात ‘सहकारी राज्य’ (Associate State) या नवीन प्रकारची राज्यसंस्था निर्माण केली आणि सिक्कीमला ही मान्यता देण्यात आली.

✅️ मात्र, ही व्यवस्था फार काळ टिकली नाही कारण ती सिक्कीममधील जनतेच्या आकांक्षा पूर्ण करू शकली नाही.

3.चोग्याल राजसत्तेचा अंत व भारतात पूर्ण विलिनीकरण (१९७५)

✅️ १९७५ मध्ये जनमत चाचणी (referendum) घेण्यात आली.

✅️ या जनमत चाचणीत सिक्कीममधील जनतेने चोग्याल राजसत्तेचा अंत करण्याचा निर्णय घेतला आणि भारतात पूर्णपणे सामील होण्यास समर्थन दिले.

✅️ यानंतर, ३६वा संविधान दुरुस्ती कायदा (१९७५) करण्यात आला ज्यामुळे सिक्कीम भारताचा एक पूर्ण राज्य (२२वे राज्य) बनले.

4.घटनात्मक व प्रशासकीय परिणाम

✅️ सिक्कीमला भारतीय संसदेमध्ये लोकसभा आणि राज्यसभेमध्ये प्रतिनिधित्व मिळाले.

✅️ भारतीय संविधानाच्या अनुसूचीमध्ये आवश्यक ते बदल करून सिक्कीमला इतर राज्यांसारखा दर्जा प्राप्त झाला.

✅️ सिक्कीमसाठी स्वतंत्र उच्च न्यायालय स्थापन करण्यात आले.

✅️ राज्यपाल पदाची निर्मिती करण्यात आली आणि निवडून दिलेली विधानसभा अस्तित्वात आली.

5.सिक्कीमचे विशेष वैशिष्ट्ये

✅️ सिक्कीम हे भारतातील सर्वात कमी लोकसंख्या असलेले राज्य आहे.

✅️ भूतान, तिबेट (चीन), नेपाळ आणि पश्चिम बंगाल या चार भागांनी वेढलेले हे राज्य आहे.

✅️ येथे बौद्ध धर्माचा प्रभाव अधिक असून अनेक बौद्ध मठ आहेत.

✅️ कंचनजंगा हे भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचे उंच शिखर याच राज्यात आहे.

✅️ २०२३ मध्ये सिक्कीममध्ये आलेल्या पूरामुळे देशभरात या राज्याच्या भौगोलिक संवेदनशीलतेकडे लक्ष वेधले गेले.

6.राजकीय आणि सांस्कृतिक समावेशाचा महत्त्वाचा टप्पा

✅️ सिक्कीमचे भारतात विलिनीकरण हे फक्त भौगोलिक नव्हते, तर ते एक राजकीय, सांस्कृतिक आणि प्रशासकीय समावेशाचे उदाहरण होते.

✅️ हा बदल शांततेने आणि लोकमताच्या आधारे झाला हे भारताच्या लोकशाही प्रक्रियेचे यश मानले जाते.