1) अनुसूची 1 – राज्ये व केंद्रशासित प्रदेश
● भारतातील राज्ये व केंद्रशासित प्रदेशांची नावे व सीमा
● नवीन राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेश निर्माण झाल्यास ही अनुसूची बदलली जाते
● संबंधित अनुच्छेद : अनुच्छेद 1 व अनुच्छेद 4
2) अनुसूची 2 – वेतन, भत्ते व पेन्शन
● राष्ट्रपती
● उपराष्ट्रपती
● राज्यपाल
● लोकसभा अध्यक्ष व उपाध्यक्ष
● राज्य विधानसभेचे अध्यक्ष
● सर्वोच्च व उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश
● विशेष मुद्दा : नियंत्रक व महालेखापाल (CAG) यांचे वेतन यात समाविष्ट नाही (अनुच्छेद 148)
3) अनुसूची 3 – शपथ / प्रतिज्ञा
● केंद्रीय व राज्य मंत्री
● लोकसभा व राज्यसभा सदस्य
● आमदार
● सर्वोच्च व उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश
● राष्ट्रपती – अनुच्छेद 60
● उपराष्ट्रपती – अनुच्छेद 69
4) अनुसूची 4 – राज्यसभा प्रतिनिधित्व
● राज्यानुसार राज्यसभा सदस्यांची संख्या
● अप्रत्यक्ष निवडणूक पद्धत (विधानसभा मार्फत)
● संबंधित अनुच्छेद : अनुच्छेद 80
5) अनुसूची 5 – अनुसूचित क्षेत्रे (Tribal Areas)
● राज्यांतील अनुसूचित क्षेत्रांचे प्रशासन
● राज्यपालांना विशेष अधिकार
● Tribal Advisory Council ची तरतूद
● मध्य व पूर्व भारतातील राज्यांमध्ये लागू
6) अनुसूची 6 – स्वायत्त जिल्हे
● लागू राज्ये :
● आसाम
● मेघालय
● त्रिपुरा
● मिझोरम
● Autonomous District Council / Regional Council ची तरतूद
● आदिवासी परंपरा व स्थानिक कायद्यांचे संरक्षण
7) अनुसूची 7 – अधिकारांची विभागणी
● संघ सूची (Union List) – 100 विषय (संरक्षण, परराष्ट्र व्यवहार)
● राज्य सूची (State List) – 61 विषय (पोलीस, सार्वजनिक आरोग्य)
● समवर्ती सूची (Concurrent List) – 52 विषय (शिक्षण, वन)
● केंद्र व राज्य कायद्यात संघर्ष झाल्यास केंद्राचा कायदा लागू
8) अनुसूची 8 – संविधानिक भाषा
● सध्या एकूण 22 भाषा
● मूळ भाषा : 14
● 2011 मध्ये समाविष्ट भाषा :
● बोडो
● डोगरी
● मैथिली
● संथाली
9) अनुसूची 9 – न्यायालयीन संरक्षण
● प्रामुख्याने भूमिसुधार कायद्यांचे संरक्षण
● संबंधित अनुच्छेद : अनुच्छेद 31B
● 24 एप्रिल 1973 नंतरचे कायदे न्यायालयीन पुनरावलोकनास पात्र
10) अनुसूची 10 – पक्षांतर विरोधी कायदा
● 52 वी घटनादुरुस्ती, 1985
● आमदार किंवा खासदार अपात्र ठरू शकतो
● निर्णय देण्याचा अधिकार : सभापती / अध्यक्ष
11) अनुसूची 11 – पंचायती
● 73 वी घटनादुरुस्ती
● 29 विषय
● ग्रामपंचायत, पंचायत समिती, जिल्हा परिषद
12) अनुसूची 12 – नगरपालिका
● 74 वी घटनादुरुस्ती
● 18 विषय
● महानगरपालिका, नगरपालिका, नगरपंचायत
No comments:
Post a Comment