कोशिकाविभाजन (Cell Division):

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा :  www.yashacharajmarg.com

कोशिकाविभाजन म्हणजे एका कोशिकेचे दोन किंवा अधिक नवीन कोशिकांमध्ये विभाजन होणे. ही प्रक्रिया सजीवांच्या वाढीसाठी, ऊतकांच्या दुरुस्तीकरिता आणि पुनरुत्पादनासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.

🌱 कोशिकाविभाजनाचे प्रकार:

1. मायटॉसिस (Mitosis) — समविभाजन

• या प्रक्रियेत एक आई कोशिका दोन सारख्या कन्या कोशिकांमध्ये विभागली जाते.

• दोन्ही कन्या कोशिकांमध्ये आई कोशिकेइतक्याच गुणसूत्रांची संख्या असते.

• उद्देश: वाढ, जखम बरी होणे, ऊतकांची पुनर्रचना इ.

• चार टप्पे:

1. प्रोफेज (Prophase) – गुणसूत्र स्पष्ट दिसतात.

2. मेटाफेज (Metaphase) – गुणसूत्र मध्यरेषेवर रचतात.

3. अ‍नाफेज (Anaphase) – गुणसूत्रांचे दोन भाग होतात.

4. टेलोफेज (Telophase) – दोन स्वतंत्र केंद्रक तयार होतात.

त्यानंतर सायटोकायनेसिस (Cytokinesis) म्हणजे कोशिकाद्रवाचे विभाजन होते.

2. मायओसिस (Meiosis) — अर्धविभाजन

• ही प्रक्रिया प्रजनन कोशिकांमध्ये (गॅमेट्समध्ये) होते.

• एका कोशिकेपासून चार कन्या कोशिका तयार होतात.

• प्रत्येक कन्या कोशिकेमध्ये अर्धी गुणसूत्रसंख्या (n) असते.

• उद्देश: लैंगिक प्रजननासाठी गॅमेट्स तयार करणे.

• दोन टप्पे असतात:

• मायओसिस-I (पहिला विभाग) → गुणसूत्रांची अर्धी संख्या होते.

• मायओसिस-II (दुसरा विभाग) → प्रत्येक गुणसूत्राचे दोन भाग होतात.

🧬 कोशिकाविभाजनाचे महत्त्व:

• सजीवांची वाढ व विकास

• जखम दुरुस्ती आणि नवीन पेशी निर्माण

• वंशपरंपरेत स्थैर्य राखणे

• प्रजननासाठी गॅमेट्स निर्माण