सिंधू खोरे संस्कृती – मुख्य आयात सामग्री (Major Imports in IVC)

1. तांबे (Copper)

✅️ ➤ राजस्थान (खेतडी) – भारतातील प्रमुख खाण

✅️ ➤ बलुचिस्तान – द्रव्य बनवण्यासाठी वापर

✅️ ➤ ओमान – पुरातत्व उत्खननांतून पुरावे उपलब्ध (Magan म्हणून उल्लेख)

2. चांदी (Silver)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – सीमोल्लंघन व्यापाराचे महत्त्वाचे केंद्र

✅️ ➤ इराण – वस्तु विनिमय स्वरूपातील व्यापार संबंध

3. सोनं (Gold)

✅️ ➤ कर्नाटक – प्राचीन सोन्याच्या खाणी (Kolar Gold Fields)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – मध्य आशियातील सांस्कृतिक व व्यापारी संपर्क

✅️ ➤ इराण – मौल्यवान धातूंचे आयात केंद्र

4. टिन (Tin)

✅️ ➤ अफगाणिस्तान – कांस्य तयार करण्यासाठी तांब्याबरोबर मिश्रण

✅️ ➤ इराण – धातुकाम व भांडी बनविण्याच्या उपयोगासाठी

5. लॅपिस लेझुली (Lapis Lazuli)

✅️ ➤ मेसोपोटेमिया – निळसर रंगाचा मौल्यवान दगड

  ➤ दागिने, शिक्के व सौंदर्यप्रसाधने यामध्ये वापर

  ➤ बदलापुरते व्यापार (transit trade) अफगाणिस्तानमार्गे होत असे

6. शिसं (Lead)

✅️ ➤ इराण – मृदू धातू, सीलबंद वस्तूंमध्ये वापर

📦 इतर आयात वस्तू (Other Probable Imports)

✅️ ➤ नील (Indigo) – रंगासाठी, शक्यता द्रविड भाषिक प्रदेशातून

✅️ ➤ साजसामान व दागिने – मेसोपोटेमियातून

✅️ ➤ समुद्रमार्गाने लोखंडाची शक्य आयात (पुष्टी नसलेली)

✅️ ➤ नैसर्गिक खडे व खनिजे – पश्चिम व मध्य आशियातून

🌐 व्यापारी संबंध व वैशिष्ट्ये

✅️ ➤ सिंधू संस्कृतीचे व्यापारी संबंध मेसोपोटेमिया, फारस (इराण), ओमान व अफगाणिस्तान या प्रदेशांशी होते

✅️ ➤ मेसोपोटेमियन मजकुरांमध्ये ‘Meluhha’ या नावाने उल्लेख – संशोधक IVCशी संबंधित मानतात

✅️ ➤ समृद्ध बंदरव्यवस्था (लोथल, सुत्कोटदा) हे आयात-निर्यात व्यापाराचे प्रमुख केंद्र

✅️ ➤ आयात वस्तूंचा उपयोग मुख्यतः धातुकाम, दागदागिने, व्यापार चिन्हे, व सामाजिक प्रतिष्ठेसाठी

🔎 निष्कर्ष

✅️ ➤ सिंधू संस्कृती ही एक जागतिक दृष्टीकोन असलेली नागरी संस्कृती होती

✅️ ➤ विविध देशांतील नैसर्गिक संसाधने आयात करून स्थानिक उद्योग व व्यापाराची भरभराट साधण्यात ती यशस्वी ठरली

✅️ ➤ आयातीत वस्तूंच्या उपयोगामध्ये तांत्रिक प्राविण्य व सौंदर्यशास्त्र यांचा सुंदर संगम दिसून येतो