सर्व स्पर्धा परीक्षा करीता महत्वाचे दिनविशेष

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०१ जानेवारी = वर्षाचा पहिला दिवस
०३ जानेवारी = शिक्षक दिन (सावित्रीबाई फुले जयंती)
०९ जानेवारी = जागतिक अनिवासी भारतीय दिन
१० जानेवारी = जागतिक हास्य दिन
१४ जानेवारी = मकरसंक्रांत , भूगोल दिन
२५ जानेवारी = राष्ट्रीय मतदार दिन
२६ जानेवारी = प्रजासत्ताक दिन
३० जानेवारी = जागतिक कुष्ठरोग निर्मुलन दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

१४ फेब्रुवारी = टायगर डे
१९ फेब्रुवारी = छत्रपती शिवाजी महाराज जन्मदिन
२१ फेब्रुवारी = जागतिक मात्रभाषा दिन
२७ फेब्रुवारी = जागतिक मराठी दिन
२८ फेब्रुवारी = राष्ट्रीय विज्ञान दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०१ मार्च = नागरी संरंक्षण दिन
०८ मार्च = आंतरराष्ट्रीय महिला दिन
१५ मार्च = आंतरराष्ट्रीय ग्राहक दिन
१६ मार्च = राष्ट्रीय लसीकरण दिन
२१ मार्च = पृथ्वीवर दिवस रात्र समान , जागतिक वन दिन
२२ मार्च = जागतिक जल दिन
२३ मार्च = जागतिक हवामान दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०५ एप्रिल = राष्ट्रीय सागरी संपत्ती दिन
०७ एप्रिल = जागतिक आरोग्य दिन
१० एप्रिल = जलसंधारण दिन
११ एप्रिल = राष्ट्रीय माता सुरक्षा दिन
१४ एप्रिल = भारतरत्न डाॅ.बाबासाहेब आंबेडकर जयंती
२२ एप्रिल = जागतिक वसुंधरा दिन
२३ एप्रिल = जागतिक पुस्तक दिन
२४ एप्रिल = पंचायत राज दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०१ मे = महाराष्ट्र दिन , आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन
०३ मे = जागतिक उर्जा दिन
०८ मे = जागतिक रेडक्रॉस दिन
११ मे = राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवस
१३ मे = राष्ट्रीय एकता दिन
१५ मे = जागतिक कुटुंब दिवस
१७ मे = जागतिक संचार दिवस
२१ मे = राष्ट्रीय दहशदवाद विरोधी दिन
२४ मे = राष्ट्रकुल दिन
३१ मे = जागतिक तंबाखू विरोधी दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०५ जून = जागतिक पर्यावरण दिन
१० जून = जागतिक नेत्रदान दिन
१२ जून = जागतिक बालकामगार विरोधी दिन
१४ जून = जागतिक रक्तदान दिन
१५ जून = जागतिक विकलांग दिन
२१ जून = जागतिक योग दिन
२६ जून = जागतिक अमली पदार्थ विरोधी दिन
२७ जून = जागतिक मधुमेह दिन
२९ जून = जागतिक सांखिकी दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०१ जुलै = राष्ट्रीय डॉ. दिन
११ जुलै = जागतिक लोकसंख्या दिन
२२ जुलै = राष्ट्रीय झेंडा स्वीकृती दिन
२६ जुलै = कारगिल विजय दिन
२८ जुलै = सामाजिक आरोग्य दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०३ ऑगस्ट = आंतरराष्ट्रीय मैत्री दिन
०६ ऑगस्ट = जागतिक शांतता दिन
१५ ऑगस्ट = भारतीय स्वतंत्र दिन
२० ऑगस्ट = अक्षय उर्जा दिन
२९ ऑगस्ट = राष्ट्रीय क्रीडा दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०२ सप्टेंबर = जागतिक नारळ दिन
०८ सप्टेंबर = जागतिक साक्षरता दिन
११ सप्टेंबर = जागतिक दहशदवाद विरोधी दिन
१४ सप्टेंबर = हिंदी दिन
१६ सप्टेंबर = जागतिक ओझोन दिवस
१७ सप्टेंबर = मराठवाडा मुक्तीसंग्राम दिन
२६ सप्टेंबर = जागतिक मूक बधिर दिन
२७ सप्टेंबर = जागतिक पर्यटन दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०२ ऑक्टोबर = म. गांधी जयंती , लालबहादूर शास्त्री जयंती
०३ ऑक्टोबर = जागतिक निवारा दिन
०८ ऑक्टोबर = भारतीय वायुसेना दिन
०९ ऑक्टोबर = जागतिक टपाल दिन
१५ ऑक्टोबर = जागतिक हात धुवा दिन
१६ ऑक्टोबर = जागतिक अन्न दिन
२१ ऑक्टोबर = हुतात्त्मा दिन
३० ऑक्टोबर = जागतिक बचत दिन
३१ ऑक्टोबर = राष्ट्रीय एकता दिवस

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०५ नोव्हेंबर = रंगभूमी दिन
०७ नोव्हेंबर = बालसूरक्षा दिन
१२ नोव्हेंबर = राष्ट्रीय पक्षी दिन
१४ नोव्हेंबर = बालदिन
१९ नोव्हेंबर = राष्ट्रीय शिक्षण दिन
२९ नोव्हेंबर = राष्ट्रीय कायदा दिन

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

०१ डिसेंबर = जागतिक एड्स प्रतिबंध दिन
०२ डिसेंबर = आंतरराष्ट्रीय संगणक साक्षर दिन
०३ डिसेंबर = आंतरराष्ट्रीय विकलांग दिन
०४ डिसेंबर = नॊदल दिन
०६ डिसेंबर = डाॅ.आंबेडकर महानिर्वाण दिन
०७ डिसेंबर = ध्वज दिन
०८ डिसेंबर = जागतिक मतीमंद दिन
१० डिसेंबर = मानवी हक्क दिन
२२ डिसेंबर = राष्ट्रीय गणित दिन
२३ डिसेंबर = किसान दिन
२४ डिसेंबर = राष्ट्रीय उपभोक्ता दिन

अर्थव्यवस्था प्रश्नपत्रिका

1) गॅट कराराची पहिली फेरी 23 जून 1947 रोजी कोणत्या ठिकाणी पार पडली
होती ?

1) जिनिव्हा

2) न्यूयॉर्क

3) वाशिंग्टन डी.सी

4) उरुग्वे

2) WTO मंत्रीस्तरिय परिषद आणि उपस्थित  भारतीय सदस्य याबाबत योग्य पर्याय निवडा.

अ) 1996- श्री. रामय्या

ब) 1998-  श्री. रामकृष्ण हेगडे

क) 2001- श्री. एम. मारण

ड) 2003-  श्री. अरुण जेटली

1) अ आणि क।                 2) अ,ब,क
3) ब,क,ड                         4) वरील सर्व

3)भारत सरकारने  custom tarrif act
केव्हा पारित केला गेला आहे ?

1)1970

2)1974

3)1975

4)1976

4) जय करार ( jay treaty ) 1794 पुढीलपैकी कसा संबंधित आहे ?

1) द्विपक्षीय भागीदारी करार

2) सर्वाधिक उपकृत राष्ट्र दर्जा (MFN)

3) गुंतवणूक करार

4) परराष्ट्रधोरण विषयक

5) जगात सर्वप्रथम कोणत्या देशाने  कोणत्या देशाला " सर्वाधिक उपकृत राष्ट्र " असा दर्जा दिला होता ?

1) अमेरिकाने ब्रिटन

2) ब्रिटनने अमेरिका

3) जपानने रशिया

4) फ्रान्सने ब्रिटनला

6)बौद्धिक संपत्ती कायदा 2016 मधील प्रमुख लक्ष्य कोणते आहेत?

अ)अधिकाराविषयी जागृती

ब) अधिकाराविषयी निर्मिती

क) वैधानिक,कायदेशीर आधार देणे

ड) प्रशासन व व्यवस्थापन करणे

1) फक्त ब,क.                 2) अ,ब,क
3) ब,क,ड                      4) वरील सर्व

7) बौद्धिक संपत्ती कायदा ( TRIPS) अंतर्गत या कायद्याचे उद्देश अंमलबजावणी आणि संरक्षण तसेच तांत्रिक नावीन्य शोध यास प्राधान्य देऊन
सामाजिक व आर्थिक विकास यासाठी प्राधान्य देणे इ.बाबत या कायद्याच्या कोणत्या कलमात तरतूद आहे ?

1) कलम 5

2) कलम 7

3) कलम 13

4) कलम 15

8) भारतात भारतीय लेखकांना copyright act  नुसार जिवंतपणाचा कालावधी आणि मृत्यूनंतर किती वर्षासाठी कॉपीराईट हक्क प्राप्त होतात ?

1) 35 वर्ष

2) 50 वर्ष

3) 60 वर्ष

4) 70 वर्ष

9) 1967 मध्ये कोठे भरलेल्या WB  आणि IMF च्या मेळाव्यात IMF  ने " आंतरराष्ट्रीय चलन स्थापित करण्याची " योजना पुरस्कृत केली होती ?

1) जिनिव्हा

2) टोकियो

3) रिओ-दी- जेनेरो

4) न्यूयॉर्क

10) IMF  च्या चलन बास्केट मध्ये पुढीलपैकी कोणत्या चलनाचा समावेश होतो ?

अ) डॉलर
ब) पौंड
क) युरो
ड) येन
इ) युवान

1) अ,ब,क                  2) अ,ब,क,ड
3) ब,क,ड,इ.              4) वरील सर्व

आजचा पेपर पूर्ण आंतरराष्ट्रीय अर्थव्यवस्थावर आधारित आहे..पूर्व सोबतच मुख्य परिक्षासाठी ही खूप महत्त्वाचा आहे.

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

✅  अर्थव्यवस्था उत्तरे  ✅

1)- 1

2)- 4

3)- 3

4)- 2

5)- 1

6)- 4

7)- 2

8)- 3

9)- 3

10)-4

🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸

शेकडेवारी

1) कोणत्याही संख्येचे दिलेले टक्के काढताना प्रथम 1% (टक्का) अथवा 10% काढा. त्यानंतर पट पद्धतीने दिलेले टक्के तोंडी काढता येतात.

· उदा. 500 चे 10% = 50 (10 टक्के काढताना एक शून्य कमी करा.)

· 125 चे 10% = 12.5 अथवा एकक स्थानी शून्य नसल्यास एका स्थळानंतर डावीकडे दशांश चिन्ह धा.

· 500 चे 30% = 150

· 500 चे 10% = 50

· 30% = 10%×3

· = 50×3 = 150

· 500 चे 8% = 40 (संख्येच्या 1%काढताना शेवटचे दोन शून्य कमी करा अथवा शून्य नसल्यास डावीकडे दोन दशांश स्थळांवर दशांश चिन्ह धा.)

· 500 ची 1% = 5

· :: 500 चे 8% = 40

2) दिलेल्या संख्येचे 12.5% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 1/8 ने गुणा.

· उदा. 368 चे 12.5% = ?

· 368×12.5/100

· = 368×1/8= 46

3) दिलेल्या संख्येचे 20% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 1/5 (0.2) ने गुणा.

· उदा. 465 चे 20% = 93

· 465×20/100

· = 465×1/5 ने गुणा = 93

4) दिलेल्या संख्येचे 25% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ¼ (0.25) ने गुणा.

· उदा. 232 चे 25% = 58

· 232×25/100

· = 232×1/4= 58

5) दिलेल्या संख्येचे 37 1/2% (37.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 3/8 ने गुणा.

· उदा. 672 चे 37.5% = 252

· 672×37.5/100

· = 672×3/8

· = 252

6) दिलेल्या संख्येचे 50% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ½ (0.5) ने गुणा.

· उदा. 70 चे 50% = 35

· 70×50/100

· = 70×1/2

· = 35

7) दिलेल्या संख्येचे 62 ½% (62.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 5/8 ने गुणा.

· उदा. 400 चे 62.5% = 250

· 400×62.5/100

· = 400×5/8

· = 250

8) दिलेल्या संख्येचे 75% काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला ¾ ने गुणा.

· उदा. 188 चे 75% = 141

· 188×3/4

· = 141

9) दिलेल्या संख्येचे 87 ½% (87.5) काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येला 7/8 ने गुणा.

· उदा. 888 चे 87.5% = 777

· 888 × 87.5/100

· = 888×7/8

· = 777

10) दिलेल्या संख्येचे त्या संख्येएवढेच टक्के काढावयाचे असल्यास, त्या संख्येचा वर्ग काढून डावीकडे दोन दशांश स्थळानंतर दशांश चिन्ह धा.

· उदा. 25 चे 25% = 6.25

· 25 × 25/100

· = 625/100

· = 6.25

◾️नमूना पहिला ◾️

उदा.

2400 पैकी 144= किती टक्के?

1. 8%

2. 6%

3. 5%

4. 4%

उत्तर : 6%

स्पष्टीकरण :-

टक्के (%) = 144×100/2400=144/24 = 6%

◾️नमूना दूसरा ◾️

उदा.

X चे 7% = 126; तर X=?

1. 1600

2. 1800

3. 1500

4. 1400

उत्तर : 1800

स्पष्टीकरण :-

X × 7/100=126

:: X=126×100/7=18×100 = 1800

◾️नमूना तिसरा ◾️

उदा.

1500 चे 40% = X चे 8%; :: X=?

1. 6000

2. 9000

3. 7500

4. 8500

उत्तर : 7500

स्पष्टीकरण :-

1500×40/100=X×8/100

:: 1500×40=X=8

:: X=1500×40/8=1500×5=7500 किंवा

तोंडी काढताना 8 ची 5 पट = 40, यानुसार 1500 ची 5 पट = 7500

◾️नमूना चौथा ◾️

उदा.

1200 चे 8% = 400 चे किती टक्के?

1. 16%

2. 24%

3. 20%

4. 18%

उत्तर : 24%

स्पष्टीकरण :-

:: X=1200×8/100=400×X/100
:: 1200×8=400×X

:: X=1200×8/400=3×8=24%
किंवा

तोंडी काढताना 400 ची 3 पट = 1200 आणि 8 ची 3 पट = 24%

◾️नमूना पाचवा ◾️

उदा.

A ला B पेक्षा 10% गुण जास्त मुळाले, तर B ला A पेक्षा किती टक्के गुण कमी मिळाले ?

1. 10%

2. 9%

3. 9 1/11%

4. 11 1/11%

उत्तर : 9 1/11%

सूत्र :

B ला A पेक्षा टक्के कमी गुण = 100×टक्के/100+टक्के = 100×10/100+10= 1000/110 = 9 1/11%

महाराष्ट्र शासनाने पंचायतराज संस्थांसंबंधी नियुक्त केलेल्या समित्या

✍वसंतराव नाईक समिती

नियुक्ती – 1960

शासनाला अहवाल सादर – 15 मार्च 1961

शासनाने अहवाल स्वीकारला – 1 एप्रिल 1961

शिफारशीची अंमलबजावणी – 1 मे 1962

महाराष्ट्रातील पंचायतराज व्यवस्था नाईक समितीच्या शिफारशीवर आधारित आहे.

महाराष्ट्र जिल्हा परिषद व पंचायत समिती अधिनियम – 1961 हा कायदा नाईक समितीच्या शिफारशीवरून करण्यात आला.

महाराष्ट्रातील पंचायतराज व्यवस्था त्रिस्तरीय असावी अशी शिफारस नाईक समितीने केली.

✍ल.ना. र्बोगिरवार समिती

नियुक्ती – एप्रिल 1970

शासनाला अहवाल सादर – सप्टेंबर 1971

प्रत्येक वर्षी ग्रामसभेच्या किमान दोन बैठका व्हाव्यात अशी शिफारस या समितीने केली.

✍बाबूराव काळे समिती

नियुक्ती – ऑक्टो 1980

शासनास अहवाल सादर – 1981

जिल्हा परिषद व पंचायत समितीच्या पदाधिकार्‍यांच्या मानधनात वाढ करण्यात यावी अशी शिफारस या समितीने केली.

✍पी.बी. पाटील समिती

नियुक्ती – जून 1984

शासनास अहवाल सादर – 1986

📌शिफारशी

ग्रामपंचायतीची लोकसंख्येनुसार पुनर्रचना करण्यात यावी.

जिल्हा परिषदांवर खासदार व आमदार यांना सदस्यत्व असू नये.

आर्थिक विकेंद्रीकरण ग्रामपंचायतीकडे वर्ग करण्यात यावा.

ग्रामपंचायतीच्या वार्षिक अनुदानामध्ये वाढ करण्यात यावी.

सदस्यांची निवड प्रत्यक्ष मतदारामधून करण्यात यावी.

📌स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणूक खर्च मर्यादा

स्थानिक स्वराज्य संस्थाचे नाव  –   खर्च रुपये

महानगरपालिका  –  1,00,000 रु.

जिल्हा परिषद    – 60,000 रु.

नगरपरिषद     – 45,000 रु.

पंचयात समिती   – 40,000 रु.

ग्रामपंचायत   -7,500 रु.
(नवीन काही बदल असल्यास कृपया पडताळून पाहावे)

📌ग्रामसभा

ग्रामसभेत संबंधित खेड्यातील सर्व प्रौढ (18 वर्षे वयावरील) स्त्री-पुरुष नागरिकांचा/मतदारांचा समावेश होतो.

ग्रामसभेच्या वर्षातून किमान चार बैठका व्हाव्यात अशी सूचना केंद्रसरकारने अलिकडेच सर्व राज्यांना केली आहे. त्या बैठका पुढील वेळी व्हाव्यात.

–26 जानेवारी (प्रजासत्ताक दिन), 15 ऑगस्ट (स्वातंत्र्यदिन), 1 मे (महाराष्ट्र दिन), 2 ऑक्टोंबर (गांधी जयंती) आणि दोन बैठका स्त्रियांच्या व्हाव्यात.

ग्रामसभा बोलविण्यासाठी 7 दिवस अगोदर नोटिस द्यावी लागते.

ग्रामसभा बोलविण्याचा अधिकार सरपंचला असतो. सरपंच गैरहजर असल्यास उपसरपंच बैठक बोलविलो.

ग्रामसभेच्या बैठकीचे अध्यक्षस्थान सरपंच भूषवितो. सरपंचाच्या गैरहजेरीत उपसरपंच अध्यक्षस्थान भूषवितो.

ग्रामसभेच्या बैठका वेळेवर बोलविल्या जातात किंवा नाही हे पाहण्याची जबाबदारी जिल्हा परिषदेच्या मुख्य कार्यकारी अधिकार्‍यावर सोपविली आहे.

सरपंच व उपसरपंच यांच्या अनुपस्थितीत ग्रामसभेच्या बैठकीचे अध्यक्षस्थान वरील पंच भूषवितो.

ग्रामसभेची गणसंख्या – एकुण मतदारच्या 15% किंवा 100 यापैकी जी कमी असेल ती संख्या.

ग्रामसभा ग्रामपंचायतीच्या पंचाची निवड करते.

भारतीय निवडणूक आयोग.

🅾ही एक संवैधानिक संस्था असून कलम 324 नुसार याची स्थापना25 जानेवारी 1950 रोजी करण्यात आलेली आहे. भारतीय निवडणुक आयोगातर्फे राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, संसद, राज्य विधिमंडळ यांच्या निवडणूका पार पाडल्या जातात. पहिले मुख्य निवडणूक आयुक्त म्हणून सुकुमार सेन यांनी कामकाज पाहिले होते. मुख्य निवडणूक आयुक्तांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात व ते 6 वर्षे किंवा वयाची 65 वर्षे होईपर्यंत ते पदावर राहतात.

🧩राज्यसभा:-

🅾संसदेचे उच्च सभागृह

🅾भारताचे उपराष्ट्रपती पदसिद्ध अध्यक्ष असतात

🅾 एकूण जागा: 250: 238 राज्ये आणि केंद्र शासित प्रदेश + 12 राष्ट्रपती नियुक्त

🅾सध्या जागा: 245: 233 राज्ये आणि केंद्र शासित प्रदेश + 12 राष्ट्रपती नियुक्त (कलम 80 नुसार ही नियुक्ती)

🅾महाराष्ट्रात राज्यसभेच्या 19 जागा

🅾 मणिपूर, मेघालय, मिझोरम, नागालॅड, त्रिपुरा, अरुणाचल प्रदेश, सिक्कीम, पाॅडेचरी, गोवा या राज्यांना राज्यसभेवर प्रत्येकी 1 जागा

🧩लोकसभा:-

🅾 एकूण जागा: 552 (कलम 81 & 331 नुसार)

🅾 पहिल्या लोकसभेची स्थापना: 2 एप्रिल 1952

🦋 🦋 🦋 🦋 🦋 🦋 🦋 🦋 🦋 🦋

विज्ञान : विद्युत चुंबकचे नियम व गुणधर्म

1⃣ जडत्व :

▪ जेव्हा एखाद्या स्थिर अवस्थेतील वस्तूवर कोणतेही बाह्यबल प्रयुक्त नसेल तर ती वस्तु स्थिर अवस्थेतच राहते. तसेच गतिमान वस्तु आहे त्याच वेगाने सतत गतिमान राहते.

▪ वस्तूची स्थिर अथवा गतिमान अवस्थेतील बदलाला विरोध करण्याची प्रवृत्ती म्हणजे जडत्व होय.

2⃣ संतुलित बल :

▪ संतुलित बलामुळे वस्तूची स्थिर अवस्था किंवा गतिमान अवस्था यात बदल घडून येत नाही.

▪ दोन्ही बले संतुलित असतात त्यामुळे वस्तु स्थिर अवस्थेत राहते.

3⃣ असंतुलित बल :

▪ जो पर्यंत वस्तूवर असंतुलित बल प्रयुक्त असते, तोपर्यंत तिचा वेग सतत बदलतो.

▪ वस्तूच्या गतीला त्वरणित करण्यासाठी असंतुलित बल आवश्यक असते.

4⃣ बल :

▪ बलामुळे वस्तूचा आकारही बदलू शकतो.

▪ बलामुळे आपण वस्तूला आपण गतिमान करू शकतो किंवा गतिमान वस्तूला थांबवू शकतो.

▪ बल ही दोन वस्तूंमधील आंतरक्रिया आहे.

▪ वास्तविक बल दृश्यस्वरूपात नसते पण बलाचे परिणाम आपण पाहू शकतो.

▪ स्थिर वस्तूला गतिमान करण्यासाठी किंवा गतिमान वस्तु थांबवण्यासाठी बल आवश्यक असते.

ध्वनी

'ध्वनी म्हणजे ऐकण्याची संवेदना'.
ध्वनीचे स्वरूप :'ध्वनी ही एक प्रकारची ऊर्जा असून ती आपल्या कानात ऐकण्याची संवेदना निर्माण करते'.

ध्वनीची निर्मिती आघाताने, छेडल्याने, हवा फुंकल्याने, ओरखडल्याने, विविध वस्तु हालल्याने अशा अनेक कारणाने होवू शकते.

प्रत्येक उदाहरणात कंपन ध्वनीच्या निर्मितीस कारणीभूत ठरतात.

कंपन : वस्तूची जलद गतीने पुढे-मागे होणारी हालचाल म्हणजे कंपन होय.

उदा. तंतुवाद्यातील तारेची कंपने

ध्वनी हे तरंगाच्या स्वरुपात प्रसारित होतो.

वस्तु विक्षोभित होते आणि कंप पावते तेव्हा ध्वनी निर्माण होतो.

ध्वनी भौतिक वस्तूतून किंवा पदार्थातून प्रसारित होतो त्याला माध्यम म्हणतात. ते घन, द्रव किंवा वायु असू शकते.

ध्वनी निर्वात पोकळीतून प्रवास करू शकत नाही.

प्रत्येक्षात कंपित वस्तूपासून ऐकणार्‍यापर्यंत कण प्रवास करीत नाहीत.
ध्वनी तरंगाची वैशिष्ट्ये :

जेव्हा ध्वनी तरंग माध्यमातून प्रवास करतात तेव्हा माध्यमाची घनता व दाब यामध्ये बदल होतो.

संपीडने : कणांची एकत्रित गर्दी असणारे भाग म्हणजे संपीडने होय.

संपीडनांपाशी घनता तसेच दाब उच्च असतो.

विरलने : कमी दाबाचे असे भाग की जेथे कण विखुरलेले असतात त्याला विरलने म्हणतात.

विरलनापाशी घनता तसेच दाब कमी असतो.

दोन लगतच्या संपीडनातील किंवा दोन लगतच्या विरलनातील अंतरास तरंगलांबी म्हणतात.

त्याचे SI पद्धतीत एकक मीटर तर तरंगलांबी ग्रीक अक्षर लॅम्डा ने दर्शवतात.

वारंवारता :

घनतेचे उच्चतम किंमतीपासून कमीत कमी किंमतीपर्यंत आणि पुन्हा उच्चतम किंमतीपर्यंत होणारा बदल एक आंदोलन घडवितो.

एकक कालावधीत होणारी आंदोलनाची संख्या म्हणजे तरंगाची वारंवारता होय.

ध्वनी तरंगाची वारंवारता ग्रीक अक्षर न्यू ने दर्शवितात.

त्याचे SI पद्धतीत एकक हर्टझ असून ते Hz ने दर्शवितात.

(note- हर्टंझ (1857-1894) जर्मन भौतिकशास्त्रज्ञ. सर्वप्रथम त्यांनी बिनतारी संदेशवहनाचे प्रसारण व तरंगांची स्वीकृत केली. )
तरंगकाल :

लगतची दोन संपीडणे किंवा विरलने यांना ठराविक बिंदु पार करून जाण्यास लागणारा वेळ म्हणजे 'तरंगकाल' होय.

माध्यमाच्या घनतेमध्ये एक संपूर्ण आंदोलन होण्यास लागणारा वेळ हा ध्वनी लहरीचा तरंगकाल असतो.

तो 'T'ने दर्शविला जातो.

SI पद्धतीत तरंगकालाचे एकक सेकंद आहे.

u=1/t

ध्वनीचा वेग :

तरंगावरील संपीडन किंवा विरलनासारख्या एखाद्या बिंदुने एकक कालावधीत कापलेले अंतर म्हणजे ध्वनीचा वेग होय.

वेग=अंतर/काल

एका तरंगकालात कापलेले अंतर,

वेग= तरंगलांबी/तरंगकाल

वेग= वारंवारता*तरंगलांबी

मानवी श्रवण मर्यादा :

मानवी कानांची ध्वनी ऐकण्याची मर्यादा सुमारे 20 हर्टझ ते 20,000 हर्टझ आहे.

पाच वर्षाच्या आतील मुले आणि कुत्र्यांसारखे काही प्राणी 25000 हर्टझ पर्यंत ध्वनी एकू शकतात.

श्रव्यातील ध्वनी :

20000 हर्टझ पेक्षा अधिक वारंवारता असणार्‍या ध्वनीला श्रव्यातील ध्वनी असे म्हणतात.

निसर्गात डॉल्फिन्स, वटवाघुळे, उंदीर वगैरे तो निर्माण करू शकतात.

उपयोग :

जहाजावरून जहाजावर संपर्क साधण्यासाठी श्रव्यातील ध्वनी उपयोगी ठरते.
ध्वनीचे परिवर्तन :

ध्वनी तरंगांचे घन किंवा द्रव पृष्ठभागावरून परावर्तन होते.

ध्वनीच्या परावर्तनासाठी फक्त मोठ्या आकाराचा खडबडीत किंवा चकचकीत पृष्ठभागाच्या अडथळ्याची आवश्यकता असते.

प्रतिध्वनी :

मूल ध्वनीची कोणत्याही पृष्ठभागावरून परावर्तनामुळे होणारी पुनरावृत्ती म्हणजे प्रतिध्वनी होय.

अंतर= वेग*काल

निनाद :

एखाद्या ठिकाणाहून ध्वनी तरंगांचे पुन्हा पुन्हा परावर्तन होऊन, ध्वनीतरंग एकत्र येऊन सतत जाणवेल असा ध्वनी तयार होतो.त्याचा परिणाम ध्वनीचे सातत्य राहण्यात होतो त्यालाच निनाद म्हणतात.

सोनार (SONAR):

Sound Navigation And Ranging याचे लघुरूप म्हणजे SONAR होय.

पाण्याखालील वस्तूचे अंतर, दिशा आणि वेग श्रव्यातील ध्वनी तरंगाच्या उपयोग करून SONAR मोजते.

भौतिकशास्त्रातील महत्वाच्या शास्त्रीय संज्ञा

नॉट :- जहाजाच्या वेगाचे परिमाण.  हा वेग दर ताशी साधारणपणे 1,853 मीटर किंवा 6,080 फुट इतका असतो. यालाच नॉटिकल मैल असेही म्हणतात. सागरावरील सर्व अंतरे याच परिमाणात मोजतात.

सौर-दिन :- दर दिवशी सूर्य मध्यान्हीला डोक्यावर येत असतो. लागोपाठ येणार्‍या दोन मध्यान्हीमधील कालावधीला सौर-दिन असे म्हणतात. सौर-दिनाचा काल ऋतुनुसार बदलत असतो. संपूर्ण वर्षातील सौर-दिनांच्या कालावधीवरुन मध्य सौरदिन ठरवतात. मध्य सौर दिन सर्वसाधारणपणे 24 तासांचा असतो.

प्रकाश वर्ष :– प्रकाशवर्ष विश्वातील ग्रह व तारे यातील अंतरे मोजण्याचे परिमाण आहे. प्रकाशाचा वेग दर सेकंदाला (3×10)8 मी./सेकंद इतका आहे. या वेगाने प्रकाश किरणाने वर्षभरात तोडलेले अंतर म्हणजे एक प्रकाश वर्ष होय. 1 प्रकाश वर्ष = (9.46×10)12 किमी

विस्थापन :- एखाद्या वस्तूने आपल्या स्थानात केलेल्या बदलाला विस्थापन असे म्हणतात.

गती/चाल :- एकक काळात वस्तूने आक्रमिलेल्या अंतराला त्या वस्तूची गती/चाल असे म्हणतात.

वेग :- एकक काळात एखाद्या वस्तूने विशिष्ट दिशेने कापलेले अंतर म्हणजे वेग होय. वेगाचे एकक मीटर/सेकंद हे आहे.

त्वरण :- एकक काळामध्ये वस्तूच्या वेगांत झालेल्या बदलास त्वरण असे म्हणतात.

संवेग :- संवेग अक्षय्यतेच्या नियमानुसार आघातापूर्वी व नंतर संवेग समान असतो. अनेक वस्तूंचा वेग कायम असेल आणि वस्तुमान भिन्न असेल तर संवेग कायम नसतो. वस्तुमान = वेग x संवेग

कार्य :– वस्तूवर बलाची क्रिया केली असता त्या वस्तूचे बलाच्या रेषेत विस्थापन होते याला कार्य असे म्हणतात. कार्य ही सादिश राशी असून कार्य = बल x वस्तूने आक्रमिलेले अंतर

ऊर्जा :- पदार्थामध्ये असलेल्या कार्य करण्याच्या क्षमतेला ऊर्जा असे म्हणतात.

स्थितीज ऊर्जा :- एखाद्या पदार्थात त्याच्या परस्पर सापेक्ष स्थितीमुळे जी ऊर्जा सामाविली जाते. त्याला स्थितीज ऊर्जा म्हणतात, पदार्थातील स्थितीज ऊर्जा त्याचे भूपृष्ठापासूनच्या अंतरावर अवलंबून असते. PE=mgh येथे PE म्हणजे स्थितीजन्य ऊर्जा, = mg म्हणजे वस्तुमान, म्हणजे गुरुत्वाकर्षनीय प्रवेग, =h म्हणजे पदार्थाची उंची.

गतीज ऊर्जा :- पदार्थाला मिळालेल्या गतीमुळे त्याच्या अंगी जी कार्यशक्ती प्राप्त होते तिला गतीजन्य ऊर्जा म्हणतात. KE=1/2 mv², या ठिकाणी KE म्हणजे गतीजन्य ऊर्जा, m म्हणजे वस्तुमान, v² म्हणजे वेग गती जेवढी जास्त तेवढी गतीज ऊर्जा जास्त असते.

विज्ञान

💐विज्ञान 💐
 
➡️ हवेत जर आर्द्रतेचे प्रमाण अधिक असेल तर बाष्पोत्सर्जनाची क्रिया......
👉 मंदावते

➡️ शरीरास सर्वाधिक उर्जा पुरविण्याचे कार्य कोणता घटक करतो.......
👉 साखर

➡️ सर्वच वनस्पतीमध्ये प्रकाश -संश्लेषणक्षमता ...........
👉 नसते

➡️ प्रकाश-संश्लेषण क्रियेत ऑक्सिजन .......तून दिला जातो.
👉 पाणी

➡️ निसर्गचक्रातील प्राथमिक उत्पादक कोणाला म्हणतात ?
👉 हिरव्या वनस्पती

➡️ खालीलपैकी कोणत्या वनस्पतीत हरितद्रव्य नसते ?
👉 बुरशी

➡️ क्लोराईड ऑफ लाइन यांचे व्यवहारीक नाव खालीलपैकी कोणते ?
👉 विरंजक चुर्ण

➡️  ज्या हायड्रोकार्बन मधील दोन कार्बन अणूच्या संयूजा बंधने संतृप्त नसतील तर अशा हायड्रोकार्बनला .........हायकार्बन असे म्हणतात.
👉 असंतृप्त

➡️ अन्न बिघाडातील महत्वपूर्ण घटक हा .........ची वाढ होय.
👉 सुक्ष्मजीव

➡️ कुष्ठरोगाची प्राथमिक लक्षणे कोणत्या भागावर दिसतात?
👉 त्वचा

➡️ समान कार्य करणा-या पेशींच्या समुहाला ..........म्हणतात.
👉 ऊती

➡️ १८७३ मध्ये लुईस पाश्चरने .........हा नवा सिध्दांत मांडला
👉 जंतूपासून रोगोद्भव

ज्ञानेंद्रिये (Sensory Organs):-

◆ प्राण्यांमध्ये पाच प्रकारची ज्ञानेंद्रिये असतात-
डोळे, नाक, कान, त्वचा व जीभ.

■ डोळे (Eyes):
◆ ८० टक्के जगाचे ज्ञान आपल्याला डोळ्यांमुळे होते.
◆ पापणीची सतत उघडझाप चालू असते. त्याद्वारे अश्रू डोळ्यावर समप्रमाणात पसरविले जाऊन डोळा ओलसर राहतो.
◆ अश्रू हे सोडियम क्लोराईड व सोडियम बाय कार्बोनेटचे मिश्रण असते. त्यामध्ये लायसोझाइम (Lysozyme) नावाचे विकर असते. जे ऍन्टीसेप्टीक म्हणून काम करते.
========================
■ बुबुळ (Cornea):-
◆ नेत्रदानामध्ये डोळ्याचा हा भाग काढला जातो. मृत्यूनंतर तो चार तासाच्या आत काढणे गरजेचे असते.
◆ बुबुळ रोपणास Keratoplasty असे म्हणतात. मानवी अवयवाचे पहिले यशस्वी रोपण (Transplantation) बुबुळाचे करण्यात आले होते. ते एक्वर्ड कौराड झिर्म (Edward Kourad Zirm) या शास्त्रज्ञाने 7 डिसेंबर 1905 रोजी केले होते.
========================
■ दृष्टिपटल (Retina):
◆ हा डोळ्याचा पडदा असून वस्तूची प्रतिमा दृष्टीपटलावर तयार होते. वस्तूची प्रतिमा दृष्टिपटलावर उलटी (inverted & Reversed) पडत असते. मात्र, मेंदूमार्फत तिचे आकलन सुलट केले जाते.
========================
■ दृष्टीसातत्य :
◆ वस्तूची प्रतिमा दृष्टिपटलावर १/१६ सेकंदासाठी राहत असते. त्याच्या आतच त्याच वस्तूची प्रतिमा पुन्हा पडल्यास त्या दोन प्रतिमांमधील फरक जाणवून येत नाही. याला दृष्टिसातत्य असे म्हणतात. त्यामुळेच सिनेमाच्या पडद्यावर हलणारी चित्रे पाहणे शक्य होते.
========================
■ दृष्टिदोष (Defects Of Vision):
◆ दृष्टिदोष हे प्रामुख्याने नेत्रभिंगातील संरचनात्मक दोषामुळे निर्माण होत असतात.
१) निकटदृष्टिता / हृस्वदृष्टी (Myopia/ Near-sightedness):
◆ जवळच्या वस्तू स्पष्ट दिसतात. तर लांबच्या वस्तू अस्पष्ट दिसतात.
◆ डोळ्याचा आकार मोठा, लांबट व चपटा होतो, त्यामुळे वस्तूची प्रतिमा पडद्याच्या अलीकडेच पडते.
◆ प्रकाशकिरणांचे केंद्रीकरण पडद्याच्या अलीकडेच काही अंतरावर होते. अर्थात, प्रकाशकिरण ज्यावेळी पडद्यावर पोहोचतात त्यावेळी ते विकेंद्रित झालेले असतात.
उपाय: अंतर्गोल भिंगाचा चष्मा
========================
२) दूरदृष्टिता/ दीर्घदृष्टी (Hypermetropia/Longsightedness):
◆ दूरच्या वस्तू स्पष्ट दिसतात, तर जवळच्या वस्तू अस्पष्ट दिसतात.
◆ डोळ्याचा आकार मोठा व उभट होतो. त्यामुळे प्रतिमा पडद्याच्या मागे पडते.
उपाय: बहिर्गोल भिंगाचा चष्मा.
========================
३) विष्मदृष्टी / अबिंदूकता (Astigmatism):
◆ बुबुळाच्या किंवा भिंगाच्या किंवा दोघांच्या वक्रतेमध्ये कमी -जास्तपणा निर्माण झाल्यास हा दोष निर्माण होतो.
◆ त्यामुळे वस्तूपासून येणाऱ्या प्रकाशकिरणांचे केंद्रीकरण पडद्यावर एकाच ठिकाणी न होता दोन किंवा अधिक ठिकाणी होते. त्यामुळे वस्तू अस्पष्ट दिसतात.
◆ हा दोष ह्रस्व व दीर्घदृष्टी या दोन्हींमध्ये आढळू शकतो.
उपाय: दंडगोलाकार भिंगाचा चष्मा.
========================
४) वृध्ददृष्टिता/ चाळीसी (Presbyopia):
◆ वाढत्या वयामुळे होणार दोष दूरदृष्टीतेचा एक प्रकार समायोजी स्नायू दुर्बल बनल्याने भिंगाच्या समायोजन शक्तीमध्ये हळूहळू होणाऱ्या कमतरतेमुळे निर्माण होतो, त्यामुळे जवळच्या वस्तू सुस्पष्ट दिसत नाहीत.
उपाय: वेगवेगळ्या प्रकारचे चष्मे.
========================