रक्तपेशी

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा :  www.yashacharajmarg.com

 1. ❤️ लाल रक्तपेशी (Red Blood Cells - RBCs)

➤ या पेशी लाल रंगाच्या असतात, कारण त्यात हिमोग्लोबिन हे प्रथिन असते.

➤ हिमोग्लोबिनमुळे रक्ताला लाल रंग येतो.

➤ या पेशींचा आकार तबकडीसारखा (biconcave disc) असतो.

➤ प्रौढ लाल रक्तपेशींमध्ये केंद्रक नसते, त्यामुळे त्या अधिक ऑक्सिजन वाहून नेऊ शकतात.

➤ त्यांचा जीवनकाळ सुमारे १२० दिवसांचा असतो.

➤ त्या प्लीहा (spleen) आणि यकृत (liver) मध्ये नष्ट होतात.

➤ त्यांचे मुख्य कार्य म्हणजे:

    ➤ ऑक्सिजनचे फुफ्फुसांमधून शरीरात नेणे

    ➤ कार्बन डायऑक्साइड शरीरातून फुफ्फुसांमध्ये आणणे

➤ एका घन मिलिमीटर रक्तामध्ये सुमारे ५० लाख RBCs असतात.

➤ त्यांची निर्मिती लाल अस्थिमज्जेत (Red Bone Marrow) होते.

➤ त्यांच्या कार्यक्षमतेसाठी शरीरात लोहतत्व (Iron), विटामिन B12, फॉलिक अॅसिड आवश्यक असते.

2. 🛡️ पांढऱ्या रक्तपेशी (White Blood Cells - WBCs)

➤ या पेशी रंगहीन असतात.

➤ त्यांचा आकार अनियमित असतो.

➤ या पेशींमध्ये केंद्रक उपस्थित असते.

➤ त्यांचा जीवनकाळ काही तास ते काही वर्षे असतो (प्रकारावर अवलंबून).

➤ त्यांचे मुख्य कार्य म्हणजे:

    ➤ शरीराचे रोगप्रतिकारक संरक्षण

    ➤ बॅक्टेरिया, विषाणूंविरुद्ध लढा देणे

➤ त्यांचे पाच प्रमुख प्रकार:

    ➤ न्यूट्रोफिल्स

    ➤ लिम्फोसाइट्स

    ➤ मोनोसाइट्स

    ➤ इओसिनोफिल्स

    ➤ बेसोफिल्स

➤ एका घन मिलिमीटर रक्तामध्ये ५,००० ते ७,००० WBCs असतात.

➤ यांची निर्मिती अस्थिमज्जा, लिम्फ नोड्स, प्लीहा, आणि थायमस ग्रंथी मध्ये होते.

➤ लसीमिया (Leukemia) हा रोग पांढऱ्या पेशींच्या अनियंत्रित वाढीमुळे होतो.

3. 🩹 प्लेटलेट्स (Platelets / Thrombocytes)

➤ या पेशी रंगहीन असतात.

➤ त्यांचा आकार लहान, गोलसर वा अनियमित असतो.

➤ प्लेटलेट्समध्ये केंद्रक नसते.

➤ त्यांचा जीवनकाळ ८ ते १४ दिवसांचा असतो.

➤ त्यांचे मुख्य कार्य म्हणजे:

    ➤ रक्तस्त्राव रोखणे

    ➤ रक्त गोठवण्यास मदत करणे (Clotting)

➤ एका घन मिलिमीटर रक्तामध्ये सुमारे २,५०,००० प्लेटलेट्स असतात.

➤ त्यांची निर्मिती अस्थिमज्जेतील मेगाकारियोसायट्स (Megakaryocytes) पासून होते.

➤ थ्रोम्बोसाइटोपेनिया या स्थितीत प्लेटलेट्सची संख्या कमी होते, ज्यामुळे जखमांमधून रक्तस्त्राव वाढतो.

➤ डेंग्यू, मलेरिया, वायरल फिव्हर इत्यादी आजारांमध्ये प्लेटलेट्सची संख्या घटते.

4. 🔬 रक्तपेशींचे तुलनात्मक विश्लेषण

➤ RBCs – ऑक्सिजन/CO₂ वाहतूक, केंद्रक नसते, आयुष्य १२० दिवस, सर्वाधिक संख्या

➤ WBCs – रोगप्रतिकारक, केंद्रक असतो, विविध प्रकार, संख्या कमी

➤ Platelets – रक्त गोठवणे, केंद्रक नसते, आयुष्य लहान, संख्या मध्यम

5. 🧬 अतिरिक्त माहिती 

➤ संपूर्ण रक्ताचे 55% भाग हे प्लाझ्मा असतो व उर्वरित 45% हे रक्तपेशी.

➤ रक्त गटांची ओळख Karl Landsteiner यांनी दिली.

➤ Rh factor ही एक महत्त्वाची रासायनिक खूण असते (Positive / Negative).

➤ रक्तदानाद्वारे अनेक रोगांवरील उपचार शक्य होतात.