भारत सरकार कायदा, 1935 मधील भारतीय राज्यघटनेत स्वीकारलेल्या प्रमुख तरतुदी

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

१) संघराज्यीय योजना (Federal Scheme)

➤ केंद्र व प्रांतांमधील अधिकारांची स्पष्ट विभागणी.

➤ भारतात संघराज्याचे (Federal) तत्त्व याच कायद्यातून स्वीकारले गेले.

२) अधिकारांची विभागणी (Division of Powers)

➤ तीन सूचींची व्यवस्था : फेडरल, प्रांतीय, समवर्ती.

➤ भारतीय संविधानात त्या अनुक्रमे केंद्र सूची, राज्य सूची, समवर्ती सूची म्हणून स्वीकारल्या.

➤ 1935 च्या केंद्रीकरणाच्या अनुभवावरून नव्या संविधानात अधिक संतुलित केंद्र-राज्य संबंध रचले गेले.

३) विधानमंडळ व कार्यपालिका यांचे विभाजन

➤ Legislature आणि Executive स्वतंत्र ठेवण्याचे तत्त्व.

➤ मात्र 1935 च्या कायद्यात Governor-General कडे अत्यधिक अधिकार होते.

४) राज्यपालाचे पद (Office of Governor)

➤ राज्याचा घटनात्मक प्रमुख म्हणून राज्यपालाची संकल्पना.

➤ या पदाचे स्वरूप जवळजवळ तसेच भारतीय संविधानाने स्वीकारले.

५) न्यायव्यवस्था (Judiciary)

➤ 1937 मध्ये फेडरल कोर्ट स्थापन.

➤ हाच ढाचा पुढे भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्मितीचा आधार.

६) लोकसेवा आयोगे (Public Service Commissions)

➤ फेडरल PSC → UPSC

➤ प्रांतीय PSC → राज्य लोकसेवा आयोग

➤ सार्वजनिक सेवांची निवड व संघटनासाठी स्वतंत्र आयोगांची परंपरा.

७) आणीबाणीच्या तरतुदी (Emergency Provisions)

➤ राष्ट्रीय आणीबाणी घोषित करण्याची तरतूद.

➤ भारतीय संविधानातही अशाच प्रकारच्या आपत्कालीन तरतुदी समाविष्ट.

८) प्रशासकीय ढाचा (Administrative Details)

➤ भारतीय प्रशासनाची रचना, विभागांची मांडणी, अधिकारपद्धती — मोठ्या प्रमाणात 1935 च्या कायद्यावर आधारित.

➤ प्रांतांच्या प्रशासनासाठी स्पष्ट कार्यपद्धती.

राज्यपाल हा राज्याचा घटनात्मक प्रमुख आहे. ...

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

भारताच्या प्रत्येक राज्यात एक राज्यपाल असतो. केंद्र सरकारकडून राज्यात संविधानाचे रक्षण व देखरेख करण्यासाठी राज्यपाल नेमला जातो.

2) राज्यपालाशी संबंधित संविधानातील अनुच्छेद (Articles)

अनुच्छेद 153 — राज्यपाल

भारताच्या प्रत्येक राज्यात एक राज्यपाल असणार.

(काही राज्यांना एकच राज्यपालही नेमला जाऊ शकतो)

अनुच्छेद 154 — कार्यकारी शक्ती (Executive Power)

राज्याची सर्व कार्यकारी शक्ती राज्यपालाकडे निहित असते.

अनुच्छेद 155 — नियुक्ती (Appointment)

राज्यपालांची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात.

अनुच्छेद 156 — कार्यकाळ (Term of Office)

साधारण कार्यकाळ : ५ वर्षे

पण राष्ट्रपती कधीही पदावरून हटवू शकतात (at the pleasure of President).

अनुच्छेद 157 — पात्रता (Qualifications)

राज्यपाल होण्यासाठी:

भारताचा नागरिक असणे आवश्यक

वय ३५ वर्षांपेक्षा जास्त

अनुच्छेद 158 — अटी व शर्ती (Conditions of Office)

कोणतेही नफ्याचे पद धारण करणार नाही

राज्यात कोणत्याही राजकीय पदावर (MLA/MLC) असू नये

पगार व इतर सुविधांची तरतूद

अनुच्छेद 159 — शपथ

राज्यपालाची शपथ मुख्य न्यायाधीश किंवा उच्च न्यायालयातील वरिष्ठ न्यायाधीश घेतात.

अनुच्छेद 160 — विशेष परिस्थितीत तरतूद

अडचणीच्या परिस्थितीत राष्ट्रपती राज्यपालांसाठी विशेष तरतूद करू शकतात.

अनुच्छेद 161 — क्षमाशक्ती (Pardon Power)

राज्यपाल:

शिक्षा माफ, स्थगित, कमी करण्याचे अधिकार वापरू शकतो

पण मृत्युदंड माफ करण्याचा अधिकार नाही (तो फक्त राष्ट्रपतींकडे)

अनुच्छेद 163 — मंत्रिमंडळाचा सल्ला

राज्यपाल मुख्यमंत्री व मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्यानुसार काम करतो.

अनुच्छेद 164 — मुख्यमंत्री व मंत्रीांची नियुक्ती

मुख्यमंत्री नेमणे राज्यपालाचे कार्य

इतर मंत्र्यांची नियुक्ती मुख्यमंत्री सल्ल्याने

अनुच्छेद 165 — महाधिवक्ता (Advocate General)

राज्याच्या महाधिवक्त्याची नियुक्ती राज्यपाल करतो.

अनुच्छेद 174 — विधानसभेचे अधिवेशन बोलावणे/ तहकूब करणे

Legislative Assembly sessions Governor चालवतो.

अनुच्छेद 175 — संदेश देण्याचा अधिकार (Addressing the House)

राज्यपाल विधानसभेला संदेश देऊ शकतो.

अनुच्छेद 176 — संयुक्त अभिभाषण

निवडणुकीनंतर राज्यपाल दोन्ही सभागृहांना संयुक्त संबोधन करतो.

अनुच्छेद 200 — विधेयकावर स्वाक्षरी

राज्यपालाचे पर्याय:

पास करणे

नकार देणे

राष्ट्रपतींकडे पाठवणे

पुन्हा विचारासाठी पाठवणे

अनुच्छेद 201 — राष्ट्रपतींकडे पाठवलेले विधेयक

राष्ट्रपती त्यावर अंतिम निर्णय देतात.

3) राज्यपालांचे अधिकार

✔️ कार्यकारी अधिकार – अधिकारी नियुक्ती, सरकारचे नियंत्रण, अहवाल देणे

✔️ विधायी अधिकार – विधेयक मंजुरी, अधिवेशन बोलावणे, संबोधन

✔️ न्यायिक अधिकार – शिक्षा कमी/ स्थगित

✔️ आर्थिक अधिकार – अर्थसंकल्प सादर करण्यास मंजुरी

✔️ विशेष अधिकार – President’s Rule साठी अहवाल देणे (Article 356 चा आधार)

4) महत्त्वाचे मुद्दे (Examination Points)

राज्यपालाला मृत्युदंड माफ करण्याचा अधिकार नाही......

महत्वाचे भारतातील पहिले व्यक्ती

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

→ भारताचे पहिले राष्ट्रपती: 

राजेंद्र प्रसाद 

→ भारताच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती : 

प्रतिभाताई पाटील

→ भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती :

सर्वपल्ली राधाकृष्णन

→ भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे पहिले अध्यक्ष : 

व्योमेश चंद्र बॅनर्जी

→ भारताचे पहिले सरन्यायाधीश : 

एच जे कानिया

→ भारताचे पहिले पंतप्रधान : 

जवाहरलाल नेहरू

→ भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान : 

इंदिरा गांधी

→ भारताचे पहिले मुख्य निवडणूक आयुक्त : 

सुकुमार सेन

→ भारताचे पहिले व्हाईसरॉय : 

लॉर्ड कॅनिंग

→ भारताचे पहिले गव्हर्नर जनरल : 

लॉर्ड विल्यम बेंटिक

→ भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल : 

सरोजिनी नायडू

→ पहिल्या महिला मुख्यमंत्री : 

सुचेता कृपलानी

→ लोकसभेचे पहिले सभापती : 

जी.व्ही.मावळणकर

→ भारताचे पहिले गृहमंत्री : 

सरदार  वल्लभभाई पटेल

→ भारतातील लोकपालचे पहिले अध्यक्ष : 

पिनाकी चंद्र घोष

→ भारतातील पहिल्या महिला संरक्षण मंत्री : 

निर्मला सीताराम

→ देशाच्या पंतप्रधान बनणाऱ्या जगातील पहिल्या महिला :

सिरीमाओ भंडारनायके

महाराष्ट्र राज्य लोकसेवा आयोग

 अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

1) महाराष्ट्र राज्य लोकसेवा आयोग म्हणजे 

महाराष्ट्र राज्य लोकसेवा आयोग (MPSC) हा संविधानाने स्थापन केलेला राज्यस्तरीय स्वायत्त आयोग आहे.

याची प्रमुख जबाबदारी म्हणजे –

✔️ राज्यातील विविध शासकीय पदांसाठी निवड प्रक्रिया करणे

✔️ भरती, पदोन्नती, स्थानांतरण, शिस्तभंग विषयक सल्ला देणे

✔️ पारदर्शक व गुणवत्तापूर्ण निवड प्रक्रिया सुनिश्चित करणे

2) स्थापना कोणत्या कलमानुसार?

भारतीय संविधानातील कलम 315 ते 323 हे सार्वजनिक सेवा आयोगांशी संबंधित आहेत.

मुख्य कलमे :

कलम 315 :

केंद्र व प्रत्येक राज्यासाठी सार्वजनिक सेवा आयोग स्थापन करण्याचे प्रावधान

महाराष्ट्रासाठी MPSC या कलमानुसारच अस्तित्वात आहे.

कलम 316 :

आयोगाच्या अध्यक्ष व सदस्यांची नियुक्ती कोण करतो?

→ राज्यपाल नियुक्त करतात.

कार्यकाळ : 6 वर्षे किंवा वय 62 वर्षे (जो आधी येईल)

कलम 317 :

अध्यक्ष/सदस्य पदावरून हटविण्याचे अधिकार

→ राष्ट्रपती (सर्वोच्च न्यायालयाच्या चौकशीनंतर)

कलम 318 :

आयोगाच्या सदस्यसंख्या व सेवा अटी ठरविण्याचा अधिकार

→ राज्यपाल.

कलम 319 :

सेवानिवृत्तीनंतर अध्यक्ष/सदस्यांना कोणते पद घेता येते/येऊ शकत नाही याबाबत तरतूद.

कलम 320 :

आयोगाच्या कार्ये आणि कर्तव्ये

→ भरती, परीक्षा, पदोन्नती, शिस्तभंग कारवाई, सेवा नियम इत्यादींबाबत सल्ला देणे.

कलम 321 :

राज्य सरकार आयोगावर अतिरिक्त कार्य सोपवू शकते.

कलम 322 :

आयोगाच्या खर्चाचे भरणे समायोजित.

कलम 323 :

वार्षिक अहवाल राज्यपालांकडे आणि नंतर राज्य विधानसभेस ठेवणे.

3) MPSC ची प्रमुख कार्ये

राज्यातील गट-अ, गट-ब, गट-क पदांसाठी परीक्षा व मुलाखत

सेवाशर्ती, शिस्तभंग विषयक शिफारशी

विभागीय परीक्षा

भरती प्रक्रियेत पारदर्शकता व गुणवत्ता राखणे

4) MPSC मुख्यालय

मुंबई (मुख्य कार्यालय)

नवीन प्रशासनिक भवन, बांद्रा-कुर्ला कॉम्प्लेक्स (BKC)

महाराष्ट्र राज्य लोकसेवा आयोग (MPSC) सध्याचे अध्यक्ष 

✔️ सध्याचे MPSC चे अध्यक्ष (Chairman)

👉 राजनीश सेठ (Rajnish Seth) हे महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाचे अध्यक्ष आहेत. 

📌 ते IPS अधिकारी आहेत आणि 1988 बॅचचे अधिकारी आहेत. सरकारने त्यांना आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्त केले आहे.....

केंद्रीय माहिती आयोग

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

 RTI कायदा 2005 (माहितीचा अधिकार कायदा 2005).

कधी स्थापन झाला? → 12 ऑक्टोबर 2005

का तयार झाला? → केंद्र सरकारच्या विभागांकडून नागरिकांना माहिती मिळण्यात जर अडचण झाली तर अंतिम अपील ऐकण्यासाठी..

2) आयोगाची रचना (Structure)

केंद्रीय माहिती आयोगात:

मुख्य माहिती आयुक्त (Chief Information Commissioner) – 1

माहिती आयुक्त (Information Commissioners) – कमाल 10 पर्यंत

एकूण → जास्तीत जास्त 11 सदस्य

3) नियुक्ती कशी होते? (Appointment)

सर्व नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात.

शिफारस करणारी समिती:

पंतप्रधान — अध्यक्ष

लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते

पंतप्रधानांनी निवडलेले एक केंद्रीय मंत्री

4) पात्रता (Eligibility)

प्रशासन, कायदा, शिक्षण, विज्ञान, सामाजिक कार्य, पत्रकारिता अशा क्षेत्रात अनुभवी, प्रामाणिक व्यक्तींना नियुक्ती.

कोणत्याही राजकीय पदावर असलेले व्यक्ती निवडता येत नाहीत..

5) कार्यकाळ (Tenure)

साधारणतः 3 वर्षे किंवा

वयोमर्यादा 65 वर्षे

(ज्याचे आधी पूर्ण होईल ते लागू)

6) मुख्य कार्य (Main Functions)

✔️ 1) Second Appeal (दुसरी अपील) ऐकणे

जर First Appeal मध्ये निर्णय मिळाला नाही किंवा समाधानकारक उत्तर नाही → नागरिक CIC कडे दुसरी अपील करू शकतो.

✔️ 2) तक्रारींची चौकशी

RTI मध्ये अडथळा आल्यास, माहिती देण्यात विलंब झाल्यास किंवा चुकीचे कारण देऊन माहिती नाकारल्यास तक्रार स्वीकारते.

✔️ 3) दंड लावण्याचा अधिकार

केंद्रीय सरकारी विभागातील CPIO वर खालील कारणांसाठी दंड लागू शकतो:

माहिती लपवणे

चुकीची/अपूर्ण माहिती देणे

वेळेत माहिती न देणे

RTI कायद्याचे उल्लंघन करणे

दंड → दरदिवशी ठराविक रक्कम, कमाल मर्यादा ठरलेली असते.

✔️ 4) सूचना देण्याचा अधिकार

विभागाला माहिती देण्यास सांगणे

तपास करण्याचे आदेश देणे

संबंधित अधिकाऱ्यावर विभागीय कारवाईची शिफारस.

7) अपील प्रक्रिया — Step by Step

Step 1: RTI अर्ज

नागरिकाने प्रथम RTI अर्ज संबंधित केंद्रीय विभागाकडे करायचा → CPIO कडे.

Step 2: First Appeal

30 दिवसांत उत्तर न मिळाल्यास किंवा चुकीचे उत्तर मिळाल्यास

→ त्या विभागातील First Appellate Authority कडे अपील.

Step 3: Second Appeal (CIC कडे)

First Appeal चा निर्णय समाधानकारक नसल्यास किंवा

45 दिवसांत निर्णय न मिळाल्यास

→ केंद्रीय माहिती आयोगाकडे दुसरी अपील करता येते..

8) आयोगाचे अधिकार (Powers)

चौकशी करण्याचा अधिकार

साक्ष घेण्याचा अधिकार

दस्तऐवज मागवण्याचा अधिकार

आदेश देण्याचा अधिकार

दंड लावण्याचा अधिकार

विभागावर शिस्तभंग कारवाईची शिफारस.

9) नागरिकांचे फायदे (Benefits to Citizens)

केंद्र सरकारच्या मंत्रालये, विभाग, आयोग, कार्यालये यांच्याकडून माहिती मिळवणं सोपं

RTI अर्जाचा योग्य तो निपटारा

पारदर्शकता आणि जबाबदारी

भ्रष्टाचार कमी होणे

वेळेत उत्तर न मिळाल्यास अंतिम न्याय मिळवण्याचे व्यासपीठ.

10) सोप्या भाषेत सारांश

टप्पाकाय होते?1RTI अर्ज CPIO कडे2उत्तर नाही / समाधान नाही → First Appeal3First Appeal नंतरही समस्या → Second Appeal to CIC4आयोग चौकशी करून अंतिम आदेश देतो5आवश्यक असल्यास अधिकाऱ्यावर दंड / कारवाई.

महत्त्वाची सूचना – यशाचा राजमार्ग परिवाराकडून 🌟

नमस्कार विद्यार्थी मित्रांनो,

अलीकडे अनेक विद्यार्थ्यांकडून संदेश येत आहेत की “सर, आता यशाचा राजमार्गकडून मेसेज का येत नाहीत?” किंवा “स्टेटस का दिसत नाही?”

तर यामागचं मुख्य कारण WhatsApp च्या नवीन पॉलिसीमध्ये झालेला मोठा बदल आहे.

---

📌 WhatsApp ची नवी पॉलिसी — काय बदललं आहे?

🔹 WhatsApp Business Account वरून प्रत्येक मेसेज पाठवण्यासाठी आता ₹0.78 प्रति मेसेज शुल्क आकारले जाते.

🔹 स्टेटस अपलोडसाठीही शुल्क लागू केले आहे.

🔹 त्यातही, स्टेटस कधी कधी 7–8 तास उशिरा अपडेट होतात, त्यामुळे नवीन माहिती लगेच तुमच्यापर्यंत पोहोचत नाही.

म्हणून तुम्हाला अनेकदा स्टेटस लेट दिसतं किंवा मेसेज मिळायला वेळ लागतो — हे आमच्याकडून नाही, तर WhatsApp च्या सिस्टममुळे होत आहे.

---

📢 आता पुढे काय? — आमची नवीन पद्धत

✔️ पुढील काळात सर्व महत्त्वाची माहिती, नोटिफिकेशन, PDF लिंक, अभ्यास साहित्य स्टेटसद्वारे दिलं जाईल.

✔️ म्हणून दररोज स्टेटस अवश्य तपासा — तिथेच सर्व अपडेट्स मिळतील.

---

☎️ मदतीसाठी आपण नेहमी उपलब्ध आहोत

तुम्हाला जर:

काही तातडीची शंका असेल,

मार्गदर्शन हवं असेल,

अभ्यासासंबंधी मदत पाहिजे असेल,

तर तुम्ही Direct Message किंवा Call करू शकता.

यशाचा राजमार्ग नेहमी तुमच्या सोबत आहे. ❤️

---

🙏 तुमचे सहकार्य व समजूतदारपणाबद्दल मनःपूर्वक धन्यवाद.

तुमचे यशच आमचं ध्येय!

भारतीय सार्वजनिक वित्तातील तुटीच्या संकल्पना

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

1) अर्थसंकल्पीय तूट (Budget Deficit)

➤ सरकारच्या एकूण खर्च आणि एकूण प्राप्ती (उधारीसह) यांच्यातील फरक म्हणजे अर्थसंकल्पीय तूट.

➤ म्हणजे सरकारचे एकूण खर्च जास्त आणि प्राप्ती कमी असेल तर ही तूट निर्माण होते.

सूत्र:

अर्थसंकल्पीय तूट = एकूण खर्च – एकूण प्राप्ती (उधारीसह)

2) महसुली तूट (Revenue Deficit)

➤ सरकारचा महसुली खर्च हा महसुली प्राप्तीपेक्षा जास्त झाल्यास जी तूट निर्माण होते तिला महसुली तूट म्हणतात.

➤ महसुली तूट दर्शवते की सरकार चालू व्यवस्थापन खर्च भागवण्यासाठीही पुरेशी महसुली कमाई करू शकत नाही.

सूत्र:

महसुली तूट = महसुली खर्च – महसुली प्राप्ती

3) वित्तीय तूट (Fiscal Deficit)

➤ सरकारला आपल्या सर्व खर्चासाठी एकूण किती उधारी घ्यावी लागते, याचे मोजमाप म्हणजे वित्तीय तूट.

➤ सरकारच्या उधारीविना होणाऱ्या प्राप्तीचा विचार करून उरलेली उणीव ही वित्तीय तूट असते.

सूत्र:

वित्तीय तूट = एकूण खर्च – (महसुली प्राप्ती + उधारीविना भांडवली प्राप्ती)

4) प्राथमिक तूट (Primary Deficit)

➤ वित्तीय तुटीतून व्याज देयके (पूर्वीच्या कर्जांवरील) वजा केल्यावर जी तूट उरते तिला प्राथमिक तूट म्हणतात.

➤ हे मोजमाप दर्शवते की जुनी कर्जे वगळता सरकार प्रत्यक्ष किती कर्ज घेत आहे.

सूत्र:

प्राथमिक तूट = वित्तीय तूट – व्याजदेयके

5) प्रभावी महसुली तूट (Effective Revenue Deficit)

➤ महसुली तुटीतून राज्यांना/स्थानिक संस्थांना भांडवली मालमत्ता निर्माणासाठी दिलेले अनुदान वजा केले की उरते ती प्रभावी महसुली तूट.

➤ याने कळते की महसुली तुटीत नेमका गैरउत्पादक खर्च किती आहे.

सूत्र:

प्रभावी महसुली तूट = महसुली तूट – भांडवली मालमत्ता निर्मितीसाठी दिलेले अनुदान

6) प्राथमिक महसुली तूट (Primary Revenue Deficit)

➤ महसुली तुटीतून व्याज देयके वजा केली की जी रक्कम उरते तिला प्राथमिक महसुली तूट म्हणतात.

➤ महसुली तुटीतील प्रत्यक्ष चालू तूट किती आहे, हे यातून दिसते.

सूत्र:

प्राथमिक महसुली तूट = महसुली तूट – व्याजदेयके

7) चलनी तूट (Monetised Deficit)

➤ वित्तीय तुटीपैकी ज्या भागाची भरपाई RBI नवीन चलन छापून किंवा सरकारी रोखे खरेदी करून करते, त्या भागाला चलनी तूट म्हणतात.

➤ यातून सरकारची तूट थेट केंद्रीय बँकेद्वारे भरली जाते.

सूत्र:

चलनी तूट = RBI कडून सरकारला दिलेला निव्वळ कर्जपुरवठा

🟦 एकदम थोडक्यात सारांश

➤ अर्थसंकल्पीय तूट: खर्च – प्राप्ती (उधारीसह)

➤ महसुली तूट: महसुली खर्च – महसुली प्राप्ती

➤ वित्तीय तूट: खर्च – उधारीविना प्राप्ती

➤ प्राथमिक तूट: वित्तीय तूट – व्याजदेयके

➤ प्रभावी महसुली तूट: महसुली तूट – भांडवली अनुदान

➤ चलनी तूट: RBI वित्तपुरवठा

रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार 2025

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

2025 मध्ये :

1.मालदीवच्या शाहिना अली 

2.फिलीपिन्सच्या फ्लेवियानो अँटोनियो एल. विलानुएवा आहेत.

3. एज्युकेट गर्ल्स (भारत )

एज्युकेट गर्ल्स 

हा पुरस्कार मिळवणारी महिलांची पहिली भारतीय संस्था ठरली.

या संस्थेची स्थापना 2007 मध्ये राजस्थान या ठिकाणी करण्यात आली तिचे संस्थापक सफिना हुसेन हे आहेत.

या संस्थेने 15 ते 29 वयोगटातील तरुणींना शिक्षण पूर्ण करण्याची संधी देणारा प्रगती नावाचा मुक्त शिक्षण उपक्रम सुरू केला आहे.

सफिना हुसेन 

1997 ते 2004 पर्यंत त्या सन फ्रान्सिस मधील चाइल्ड फॅमिली हेल्थ इंटरनॅशनल च्या कार्यकारी संचालक होत्या

2001 ते 2002 पर्यंत त्या इंटरनॅशनल डेव्हलपमेंट एक्सचेंजच्या बोर्डवर होत्या.

2005 मध्ये इंडिया स्टडी अब्रॉड सेंटर सुरू केले 2005 मध्ये त्या भारतात परतल्या आणि खेड्यांमध्ये राहणाऱ्या शालेय मुलींच्या शिक्षणासाठी काम करू लागले.

2007 मध्ये त्यांनी  एज्युकेशन गर्ल्स नावाची एक एनजीओ स्थापन केली.

2017 ते 2023 पर्यंत त्या चिल्ड्रेन इन्व्हेस्टमेंट फंड फाउंडेशन च्या स्वतंत्र सल्लागार होत्या.

2020 मध्ये ती लॉरियल पॅरिसच्या सल्लागार मंडळात सामील झाले.

2018 मध्ये त्या इंडिया लीडर्स फॉर सोशल सेक्टर च्या सल्लागार परिषदेची  सदस्य बनली.

2023 मध्ये त्या इंडियन स्कूल ऑफ डेव्हलपमेंट मॅनेजमेंट च्या सल्लागार परिषदेची सदस्य बनली.

७ नोव्हेंबर 2025 रोजी सफिनाच्या एनजीओने एज्युकेट गर्ल्स ला रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार मिळाला.

रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार 

या पुरस्काराची स्थापना रॉकफेलर ब्रदर्स फंड न्यूयॉर्क व फिलिपाईन्स सरकार मिळून 1957 मध्ये स्थापन केले.

याला आशियाचा नोबेल म्हणून ओळखले जाते.

पहिले भारतीय विजेते आचार्य विनोबा भावे.

दरवर्षी 31 ऑगस्ट रोजी रॅमन मॅगसे यांच्या जयंती निमित्त मनिला येथे हा पुरस्कार प्रदान केला जातो.

हा पुरस्कार फिलिपिन्सचे तिसरे राष्ट्रपती रॅमन मॅगसेसे यांच्या स्मरणार्थ दिला जातो.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार 2025

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार 2025 बानू मुश्ताक यांना त्यांच्या Heart Lamp या लघुकथा संग्रहाला मिळाला आहे तर अनुवादक पुरस्कार दीपा बस्ती यांना मिळाला आहे.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेत्या दुसऱ्या भारतीय ठरल्यात यापूर्वी गीतांजली श्री यांना टॉम ऑफ सॅड- 2022 यासाठी मिळाला.

कन्नड भाषेतील पुस्तकाला पहिल्यांदाच बुकर पुरस्कार मिळाला.

हा पुरस्कार जिंकणारा पहिला लघुकथा संग्रह आहे.

दीपा भास्ती हा पुरस्कार जिंकणाऱ्या पहिल्या भारतीय अनुवादक ठरल्या आहेत.

बानू मुश्ताक 

त्यांचा जन्म 3 एप्रिल 1948 रोजी हसन,कर्नाटक या ठिकाणी झाला.

बंगळूर मध्ये ऑल इंडिया रेडिओ मध्ये काम केले.

त्यांना कर्नाटक साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला.

2024 मध्ये त्यांना पेन ट्रान्सलेशन पुरस्कारही मिळाला आहे.

त्यांच्या करीनागारगाळू या कथेवर आधारित प्रसिद्ध कन्नड चित्रपट हसीना तयार झाला आहे.

लंकेश पत्रिके या वृत्तपत्रात पत्रकार म्हणून काम केले होते.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार 

या पुरस्काराची स्थापना 2004 ला झाली असून सुरुवात 2005 मध्ये झाली.

2016 पासून दरवर्षी दिला जातो त्यापूर्वी दर दोन वर्षांनी दिला जायचा.

2023: जॉर्जी गोस्पोडिनोव्ह (बल्गेरिया )- Time Shelter.

2024: जेनी एरपेनबेक (जर्मनी )- Kairos

भाक्रा धरण

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

सुमारे २२६ मीटर उंच आणि ५१८ मीटर लांबीचे, भाक्रा धरण हे टिहरी धरणानंतर भारतातील दुसरे सर्वात उंच धरण आहे.

 हे जगातील सर्वात उंच सरळ गुरुत्वाकर्षण धरण देखील आहे.

भाक्रा धरण सतलज नदीवर बांधले गेले आहे आणि ते हिमाचल प्रदेश आणि पंजाबच्या सीमेवर नांगल शहराजवळ आहे.

हे सिंचनासाठी तसेच जलविद्युत वापरासाठी आहे.

भाक्रा राईट बँक पॉवर हाऊसची स्थापित क्षमता ७८५ मेगावॅट (५x१५७ मेगावॅट) आहे आणि भाक्रा लेफ्ट बँक पॉवर हाऊसची स्थापित क्षमता ५९४ मेगावॅट (३x१२६ मेगावॅट + २x१०८ मेगावॅट) आहे.

धरणाचे बांधकाम १९६३ मध्ये पूर्ण झाले.

भाक्रा धरणाचे संचालन आणि देखभाल भाक्रा बियास व्यवस्थापन मंडळ (BBMB) द्वारे केली जाते.

भाक्रा धरण हे सरळ गुरुत्वाकर्षणासह काँक्रीट धरण आहे ज्यामध्ये चार स्पिलवे रेडियल गेट्स आहेत आणि त्यांची डिझाइन केलेली स्पिलवे क्षमता ८२१२ क्युमेक आहे.

धरणाच्या गोविंद सागर जलाशयाची एकूण साठवण क्षमता ९६२१ दशलक्ष घनमीटर (एमसीएम) आणि प्रभावी साठवण क्षमता ७१९२ दशलक्ष घनमीटर आहे.

71 वा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

🔹त्याची घोषणा 1 ऑगस्ट 2025 रोजी केली असून याचे वितरण 23 सप्टेंबर 2025 रोजी विज्ञान भवन, नवी दिल्ली या ठिकाणाहून करण्यात आले.

🔹भारतीय राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळ मार्फत दिले जाते.

◽️पुरस्कार विजेत्यांची यादी:

🔹२०२३ च्या ७१ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांच्या विजेत्यांची घोषणा 23 सप्टेंबर 2025 रोजी करण्यात आली.

🔹पुरस्कारांसाठी वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट श्रेणीत ३३२ प्रवेशिका, नॉन-फीचर चित्रपटांमध्ये ११५, २७ पुस्तके आणि १६ समीक्षकांचे अर्ज आले.

🔹७१ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये 12th fail  सर्वोत्कृष्ट वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

🔹'फ्लॉवरिंग मॅन' ला सर्वोत्कृष्ट नॉन-फीचर फिल्मचा पुरस्कार मिळाला तर 'गॉड व्हल्चर अँड ह्युमन' ला सर्वोत्कृष्ट माहितीपटाचा पुरस्कार मिळाला. दोन्ही चित्रपटांना त्यांचा पहिला राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला.

🔹शाहरुख खान (जवान) आणि विक्रांत मेस्सी (12th fail) यांना सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार मिळाला आहे. शारुख खानचा हा त्याच्या कारकिर्दीतील पहिलाच राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार आहे.

🔹राणी मुखर्जीला मिसेस चॅटर्जी व्हर्सेस नॉर्वे मधील तिच्या दमदार अभिनयासाठी सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा पुरस्कार देण्यात आला. हा तिचा पहिलाच राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार आहे.

🔹ज्येष्ठ अभिनेते विजयराघवन आणि मुथुपेटाई सोमू भास्कर यांना सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्याचा पुरस्कार देण्यात आला.

🔹सर्वोत्कृष्ट वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट: 12 th Fail

🔹सर्वोत्तम दिग्दर्शन: सुदीप्तो सेन - द केरळ स्टोरी

🔹सर्वोत्कृष्ट अभिनेता: शाहरुख खान ( जवान ), विक्रांत मॅसी ( १२ वी नापास )

🔹सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री : राणी मुखर्जी - श्रीमती चॅटर्जी विरुद्ध नॉर्वे.

🔹सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेता: विजयराघवन ( पुक्कलम ), मुथुपेट्टाई भास्कर ( पार्किंग )

🔹सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री: उर्वशी ( उलोझुक्कू ), जानकी बोडीवाला ( वश )

🔹सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट :श्यामची आई.

🔹सर्वोत्कृष्ट बाल चित्रपट : नाळ 2

🔹दिग्दर्शकाचा सर्वोत्कृष्ट पदार्पण चित्रपट: आत्मपॅम्फ्लेट.

पद्मश्री

 पद्मश्री 113 व्यक्तींना देण्यात आले असून त्यातील महत्त्वाचे महाराष्ट्राचे व्यक्तिमत्व कोण कोण आहेत त्यावर प्रश्न येऊ शकतो ते पाहूया :

1. अच्युत रामचंद्र पालव- कला 

2.श्रीमती अरुंधती भट्टाचार्य- व्यापार व उद्योग 

3.अशोक लक्ष्मण सराफ- कला 

4. श्रीमती अश्विनी भिडे देशपांडे -कला 

5. चैत्रम देवचंद्र पवार -सामाजिक कार्य

6.श्रीमती जसपिंदर नरुला- कला

7.मारुती भुजंगराव चितमपल्ली- साहित्य व शिक्षण 

8.राणेद्र भानू मुजुमदार -कला  

9.श्री सुभाष खेतुलाल शर्मा- शेती  

10.वासुदेव कामत- कला 

11.विलास डांगरे -औषध .

इतर पद्मश्री विजेते :

हरविंदर सिंग पद्मश्री प्राप्त पहिला पॅरा तिरंदास ठरले.

क्रीडा क्षेत्रातील काही व्यक्तिमत्व 

सत्यपाल सिंह- पॅराॲथिक्स प्रशिक्षक

आर. अश्विन - क्रिकेट 

आय.एम. विजयन -फुटबॉल.

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

09 डिसेंबर 2025 चालू घडामोडी

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

१. ११ वा इंडिया इंटरनॅशनल सायन्स फेस्टिव्हल (IISF) २०२५ खालीलपैकी कोणत्या राज्यात आयोजित केला जात आहे? – हरियाणा

२. खालीलपैकी कोणाला पहिला FIFA शांतता पुरस्कार मिळाला आहे? – डोनाल्ड ट्रम्प

३. ९६ व्या वर्षी निधन झालेले फ्रँक गेहरी कोण होते? – आर्किटेक्ट

४. भारतीय सैन्याने त्यांची वार्षिक आयडिया आणि इनोव्हेशन स्पर्धा आणि सेमिनार, इन्नो-योधा २०२५ कोणत्या शहरात आयोजित केले होते? – नवी दिल्ली

५. खालीलपैकी कोणत्या महान भारतीयाची ६९ वी पुण्यतिथी ६ डिसेंबर २०२५ रोजी साजरी करण्यात आली? – डॉ. बी.आर. आंबेडकर

६. नीती आयोग आणि आयबीएमने कोणत्या वर्षापर्यंत भारताला टॉप ३ क्वांटम इकॉनॉमी बनवण्यासाठी रोडमॅप जारी केला आहे? – २०४७

७. ९ वी ते १२ वी च्या विद्यार्थ्यांसाठी मुख्यमंत्री भारत दर्शन योजना कोणत्या राज्यात सुरू करण्यात आली आहे? – बिहार

८. भारत आणि कोणत्या देशाने राजस्थानमध्ये हरिमौ शक्ती लष्करी सराव आयोजित केला होता? – मलेशिया

९. भारताने कोणत्या देशासोबत RELOS लॉजिस्टिक्स सपोर्ट करारावर स्वाक्षरी केली आहे? – रशिया

१०. शेतीमध्ये सौरऊर्जेच्या वापरात कोणते राज्य अव्वल स्थानावर आहे? – महाराष्ट्र

११. जेरुसलेम मास्टर्स २०२५ चे विजेतेपद कोणी जिंकले? – अर्जुन एरिगाईसी

पदे व राजीनामा कोणाकडे देतात

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

◾️राष्ट्रपती - उपराष्ट्रपतीकडे

◾️उपराष्ट्रपती - राष्ट्रपतीकडे 

◾️पंतप्रधान - राष्ट्रपतीकडे

◾️केंद्रीय मंत्री - राष्ट्रपतीकडे

◾️राज्यपाल - राष्ट्रपतीकडे

◾️संरक्षण दलाचे प्रमुख - राष्ट्रपतीकडे

◾️महालेखापाल - राष्ट्रपतीकडे

◾️महान्यायवादी - राष्ट्रपतीकडे

◾️राज्यसभा सभापती/ उपराष्ट्रपती - राष्ट्रपतीकडे

◾️लोकपाल - राष्ट्रपतीकडे

◾️लोकपाल मंडळ सदस्य - राष्ट्रपतीकडे

◾️मुख्य निवडणुक आयुक्त - राष्ट्रपतीकडे

◾️सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधिश - राष्ट्रपतीकडे

◾️लोकसभा सदस्य - लोकसभा सभापतीकडे

◾️लोकसभा सभापती - लोकसभा उपसभापतीकडे

◾️लोकसभा उपसभापती - लोकसभा सभापतीकडे

◾️राज्यसभा सदस्य - राज्यसभा सभापतीकडे

◾️राज्यसभा उपसभापती - राज्यसभा सभापतीकडे

◾️मुख्यमंत्री - राज्यपालाकडे

◾️राज्याचे इतर मंत्री - राज्यपालाकडे

◾️महाधिवक्ता - राज्यपालाकडे

◾️महाराष्ट्र-लोकायुक्त - राज्यपालाकडे

◾️महाराष्ट्र-उपलोकायुक्त - राज्यपालाकडे

◾️राष्ट्रपतीकडे - उच्च न्यायालयाचे न्यायाधिश

◾️विधानसभा अध्यक्ष - विधानसभा उपाध्यक्षाकडे

◾️विधानसभा सदस्य - विधानसभा अध्यक्ष

भारतीय संविधानातील एकात्मिक वैशिष्ट्ये (Unitary Features)

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

1) मजबूत केंद्र (Strong Centre)

➤ Union List मधील विषय सर्वाधिक आणि महत्त्वाचे

➤ Concurrent List वरील विषयांवरही केंद्राचा अधिकार वरचढ

➤ Residuary Powers (शिल्लक विषय) केंद्र सरकारकडे

➤ भारत ‘विनाशकारी राज्यांचा संघ’ (Destructible States) – Article 3

  ➤ संसद राज्यांच्या संमतीशिवाय नावे, सीमा बदलू शकते

2) एकल संविधान (Single Constitution)

➤ संपूर्ण राष्ट्रासाठी एकच संविधान (जम्मू-कश्मीरचा अपवाद 2019 नंतर संपला)

3) लवचिक संविधान (Flexible Constitution)

➤ संसद साध्या बहुमताने अनेक तरतुदी बदलू शकते

4) राज्यांचे असमान प्रतिनिधित्व

➤ राज्यसभेतील जागा लोकसंख्येनुसार ठरवतात

5) आणीबाणीच्या तरतुदी (Emergency Provisions)

➤ Article 352 – राष्ट्रीय आपत्ती

➤ Article 356 – राष्ट्रपती राजवट

➤ Article 360 – आर्थिक आपत्ती

➤ आपत्ती वेळी केंद्राचे पूर्ण नियंत्रण, राज्यांचे अधिकार स्थगित

6) एकल नागरिकत्व (Single Citizenship)

➤ संपूर्ण भारतासाठी एकच नागरिकत्व

7) एकात्मिक न्यायव्यवस्था (Integrated Judiciary)

➤ Supreme Court – High Courts – Subordinate Courts

➤ एकच न्यायव्यवस्था, केंद्र व राज्य दोन्हीकडे लागू

➤ उच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांची नियुक्ती, बदली, पदच्युती — राष्ट्रपतीमार्फत

➤ संसद दोन किंवा अधिक राज्यांसाठी संयुक्त उच्च न्यायालय स्थापन करू शकते

8) राज्यपालांची नियुक्ती (Governor’s Appointment)

➤ Article 155 नुसार राष्ट्रपती नियुक्ती करतात

➤ राज्यपाल केंद्राचे एजंट

➤ केंद्राचे नियंत्रण — उदा. विधेयके राष्ट्रपतींकडे राखून ठेवणे (Art 200)

9) अखिल भारतीय सेवा (All India Services – Art 312)

➤ IAS, IPS, IFS – नियुक्ती व प्रशिक्षण केंद्र, कार्यरत राज्ये

➤ Joint Control प्रणाली

  ➤ अंतिम नियंत्रण – केंद्र

  ➤ तात्काळ नियंत्रण – राज्य

➤ डॉ. आंबेडकरांचे मत: प्रशासनाचा उच्च दर्जा राखण्यासाठी AIS आवश्यक

10) एकात्मिक यंत्रणा (Integrated Machinery)

➤ CAG (लेखापरीक्षण) – केंद्र व राज्यांचे हिशोब तपासते; नियुक्ती राष्ट्रपतीद्वारे

➤ ECI (निवडणूक आयोग) – लोकसभा व राज्य विधानसभांच्या निवडणुका; नियुक्ती राष्ट्रपतीद्वारे

➤ State Public Service Commission (SPSC)

  ➤ नियुक्ती – राज्यपाल

  ➤ हटवणे – फक्त राष्ट्रपती

➤ Article 355 – राज्यांचे संरक्षण ही केंद्राची जबाबदारी

  ➤ बाह्य आक्रमण व अंतर्गत अशांततेपासून वाचवणे

  ➤ आवश्यकतेनुसार केंद्राचा हस्तक्षेप

स्थानिक स्वराज्य संस्था : प्रमुख पदे

🔶 ग्रामपंचायत 

➤ ग्रामपंचायतीचा प्रशासकीय प्रमुख – ग्रामसेवक

➤ ग्रामपंचायतीचा वास्तव कार्यकारी प्रमुख – सरपंच

➤ ग्रामपंचायतीचा सचिव – ग्रामसेवक

➤ ग्रामसभेचे अध्यक्ष – सरपंच

➤ सरपंचाच्या अनुपस्थितीत – उपसरपंच

🔶 पंचायत समिती 

➤ पंचायत समितीचा प्रशासकीय प्रमुख – गटविकास अधिकारी (BDO)

➤ पंचायत समितीचा वास्तव कार्यकारी प्रमुख – सभापती

➤ पंचायत समितीचा सचिव – गटविकास अधिकारी

➤ पंचायत समितीच्या स्थायी समितीचा पदसिद्ध सचिव – BDO

➤ पंचायत समितीचे पदसिद्ध अध्यक्ष – उपसभापती

➤ पंचायत समितीचे पदसिद्ध सचिव – विस्तार अधिकारी

🔶 जिल्हा परिषद 

➤ जिल्हा परिषदेचा प्रशासकीय प्रमुख – मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO)

➤ जिल्हा परिषदेचा वास्तव कार्यकारी प्रमुख – जिल्हा परिषद अध्यक्ष

➤ जिल्हा परिषदेचा पदसिद्ध सचिव – उपमुख्य कार्यकारी अधिकारी (Dy. CEO)

➤ जिल्हा परिषद स्थायी समितीचे पदसिद्ध अध्यक्ष – जिल्हा परिषद अध्यक्ष

➤ जिल्हा परिषद स्थायी समितीचे पदसिद्ध सचिव – Dy. सव

🔶 जिल्हा आमसभा 

➤ जिल्हा आमसभेचे अध्यक्ष – पालकमंत्री

➤ जिल्हा आमसभेचे सचिव – जिल्हाधिकारी

🔶 जिल्हा नियोजन व विकास मंडळ ➤ अध्यक्ष – पालकमंत्री

➤ सचिव – जिल्हाधिकारी

🔶 नगरपालिका 

➤ नगरपालिकेचा प्रशासकीय प्रमुख – मुख्याधिकारी

➤ नगरपालिकेचा वास्तव कार्यकारी प्रमुख – नगराध्यक्ष

➤ नगरपालिकेचा पदसिद्ध सचिव – मुख्याधिकारी

🔶 महानगरपालिका

➤ महानगरपालिकेचा प्रशासकीय प्रमुख – आयुक्त

➤ महानगरपालिकेचा वास्तव कार्यकारी प्रमुख – महापौर

➤ महानगरपालिकेचा सचिव – आयुक्त

महाराष्ट्रातील जिल्हानिहाय खनिज वितरण (Combine Special)

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

🔶 धातु खनिजे

➤ मॅगनीज – भंडारा, गोंदिया, नागपूर, सिंधुदुर्ग

➤ लोहखनिज – चंद्रपूर, गडचिरोली, भंडारा, गोंदिया, नागपूर, सिंधुदुर्ग

➤ बॉक्साइट – कोल्हापूर, रत्नागिरी, रायगड, ठाणे, पालघर, सांगली, सातारा

➤ क्रोमाईट – भंडारा, गोंदिया, सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी

➤ कायनाईट – भंडारा, गोंदिया

➤ टंगस्टन – नागपूर

➤ गॅलियम – नागपूर

➤ सिझियम – भंडारा, गोंदिया

➤ व्हॅनेडियम – भंडारा, गोंदिया

🔶 अधातु खनिजे

➤ चुनखडी – यवतमाळ, गडचिरोली, चंद्रपूर, नागपूर, नांदेड, सांगली, अहिल्यानगर, रत्नागिरी, सातारा, सिंधुदुर्ग

➤ डोलोमाईट – यवतमाळ, गडचिरोली, रत्नागिरी, नागपूर, चंद्रपूर

➤ सिलिकामय वाळू – सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी

➤ जांभा (Laterite) – कोकण, पूर्व विदर्भ, कोल्हापूर, सातारा

➤ बेसाल्ट – पूर्व विदर्भ व कोकण वगळता महाराष्ट्रात सर्वत्र

➤ ग्रॅनाइट व पट्टिताश्म – चंद्रपूर, गडचिरोली, सिंधुदुर्ग

➤ वालुकाश्म – चंद्रपूर, नागपूर, अमरावती

➤ क्वार्टझाइट – भंडारा, गोंदिया

➤ संगमरवर – नागपूर

➤ बराइट – कोल्हापूर, रत्नागिरी, चंद्रपूर

➤ अभ्रक (Mica) – पूर्व विदर्भ

🔶 इतर खनिज साधनसंपत्ती

➤ बांधकाम सामग्री, चिनी माती, लिथोमार्च, काव, पिवळी व पांढरी माती – सर्वत्र उपलब्ध

➤ मीठ – कोकण

➤ खनिज जल – कोकण

व्ही. टी. कृष्णम्माचारी समिती, 1960

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

🔹 नियोजन आयोगाने स्थापन केलेली समिती

🔹 स्थापना : 1960

🔹 अहवाल सादर : 1962

🔸️महत्त्वाच्या शिफारशी

➤ त्रिस्तरीय पंचायत राज व्यवस्था तीव्र गतीने स्थापन करावी

➤ प्रत्येक गावाचा विकास आराखडा असावा

➤ विकास गट हा नियोजनाचा घटक मानावा

➤ विकास कार्यक्रमात सहकारी संस्था व कर्मचारी प्रशिक्षणाला प्राधान्य

➤ जनतेच्या गरजांना प्राधान्य देणे आवश्यक

💠 तखतमल जैन समिती, 1966

🔹 स्थापना : 17 जुलै 1966

🔹 अहवाल सादर : 28 फेब्रुवारी 1967

🔸️महत्त्वाच्या शिफारशी

➤ सर्व राज्यांत कायद्याने ग्रामसभा स्थापन कराव्यात

➤ स्थानिक स्वराज्य संस्थांसाठी वित्त आयोग स्थापन करावा

➤ स्थानिक स्वराज्य संस्था सुसज्ज यंत्रणा असावी

➤ देखरेख, नियंत्रण व विकास कामातून जिल्हाधिकाऱ्यांना मुक्त करावे

💠 अशोक मेहता समिती, 1977

🔹 स्थापना : 12 डिसेंबर 1977

🔹 अहवाल सादर : 21 ऑगस्ट 1978

🔹 सदस्य : (एकूण 12)

➤ प्रकाशसिंह बादल

➤ एम. जी. रामचंद्रन

➤ इ. एम. एस. नबूद्रिपाद

➤ मंगलदेव कवर

➤ अण्णासाहेब शिंदे

➤ मोहम्मद अली खान

➤ बी. शिवरामन

🔹 सदस्य सचिव : एस. के. राव

🔹 एकूण शिफारसी : 132

🔸️महत्त्वाच्या शिफारशी

➤ द्विस्तरीय पंचायत राज व्यवस्था (जिल्हा परिषद व मंडल पंचायत)

➤ 15 ते 20 हजार लोकसंख्या असलेल्या खेड्यांची मंडल पंचायत

➤ पंचायत निवडणुकांत सर्व स्तरावर राजकीय पक्षांचा खुला व अधिकृत सहभाग असावा

Group D साठी महत्त्वाचे प्रश्न

अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

--------------------------------------

01) "द्रव सर्व दिशांना समान दाब प्रसारित करतो" हे विधान कोणत्या नियमाशी संबंधित आहे ?

👉  पास्कलचा नियम

02) क्लोरोफिलचा खनिज घटक कोणता ?

👉  मॅग्नेशियम

03) पिवळ्या काविळीचा (जॉन्डिस) कोणत्या अवयवाचा रोग आहे ?

👉 यकृत / लिव्हर

04) अशोकाचे अभिलेख सर्वप्रथम कोणी वाचले ?

👉  जेम्स प्रिन्सेप

05) अशोकाने कोणत्या बौद्ध भिक्षूच्या प्रभावाखाली बौद्ध धर्म स्वीकारला ?

👉  उपगुप्त

06) कोणता मोगल बादशहा अशिक्षित होता ?

👉  अकबर

07) अमृतसर शहराची स्थापना कोणी केली ?

👉  गुरु रामदास

08. गदर पक्षाचा संस्थापक कोण होता ?

👉  लाला हरदयाल

09. सिख इतिहासातील ‘लंगर’ परंपरा कोणी सुरू केली ?

👉  गुरु अंगद देव

10) सर्वात प्राचीन वेद कोणता ?

11) एल.पी.जी. गॅसमध्ये काय असते ?

👉  ब्यूटेन

12) पहिली पंचवार्षिक योजना कधी सुरू झाली ?

👉 1951 मध्ये

13) चिनी प्रवासी ह्वेनसांगने कोणत्या विद्यापीठात शिक्षण घेतले ?

👉  नालंदा

14) कोणता रक्तगट सर्वदाता (Universal Donor) म्हणून ओळखला जातो ?

👉  "O Negative"

15) मानवाच्या शरीरात एकूण किती हाडे असतात ?

👉  206

16) सूर्यप्रकाशातून कोणते जीवनसत्त्व मिळते ?

👉  जीवनसत्त्व D

17) मादी अ‍नाफिलीस डास चावल्याने कोणता रोग होतो ?

👉  मलेरिया

18) टेलिफोनचा शोध कोणी लावला ?

👉  अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल

19) प्रकाशाचा वेग किती असतो ?

👉  3,00,000 कि.मी./सेकंद

20) पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते हे सर्वप्रथम कोणी सांगितले ?

👉  कोपरनिकस

राज्य वित्त आयोग

 अधिक माहितीसाठी नक्की पहा : www.yashacharajmarg.com

💠 स्थापना व घटनात्मक तरतूद

🔹 स्थापना : 23 एप्रिल 1994

🔹 घटनात्मक तरतूद :

◆ कलम 243(I) — राज्य वित्त आयोगाची स्थापना करणे राज्य सरकारवर बंधनकारक

◆ 73 वी घटना दुरुस्ती लागू झाल्यानंतर एक वर्षाच्या आत, आणि त्यानंतर दर पाच वर्षांनी राज्य वित्त आयोग स्थापन करणे आवश्यक

◆ राज्य विधिमंडळ कायद्याद्वारे आयोगाची रचना, सदस्यांची पात्रता व निवड पद्धत निश्चित करेल

◆ कलम 243(I) — पंचायतींसाठी राज्य वित्त आयोग कार्य करतो

◆ कलम 243(Y) — नगरपालिकांसाठी राज्य वित्त आयोग कार्य करतो

💠 रचना

🔹 आयोगामध्ये 1 अध्यक्ष + 4 सदस्य

◆ अध्यक्ष : विद्यमान / सेवानिवृत्त सनदी सेवक (प्रशासन व वित्त यामध्ये विशेष ज्ञान)

🔹 सदस्यांना आवश्यक ज्ञान / अनुभव 

◆ शासनाच्या वित्त व लेखा विभागाचे विशेष ज्ञान

◆ वित्तीय बाबी व प्रशासनाचा परिपूर्ण अनुभव

◆ शहरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे विशेष ज्ञान

◆ ग्रामीण स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे विशेष ज्ञान

🔹 सदस्य सचिव : 

◆ किमान भारतीय प्रशासकीय सेवेतला कनिष्ठ प्रशासनिक दर्जाचा अधिकारी

💠 कार्यकाल व नियुक्ती

🔹 कार्यकाल : अध्यक्ष व सदस्यांचा कार्यकाल राज्यपाल निश्चित करतो

🔹 पुनर्नियुक्ती : अध्यक्ष व सदस्य पुनर्नियुक्ती पात्र

🔹 राजीनामा :

◆ अध्यक्ष व सदस्य — राज्यपालांना राजीनामा सादर करतात